Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

Nieuwjaers bespiegeling.

Daer de slaep my thans heeft verlaeten, en het lieve morgenlicht my in de oogen blinkt, mag het my weder gebeuren den eersten dag van een nieuwbegonnen Jaer te aenschouwen! Zyt dan welkom, staetelyke Dag! Dag van vreugde, gewoel en pligtpleegingen! Dat ik u, vóór de stad zich op een loopen en draeven zal stellen, met denkende aendacht gadeslae, en uit uwe verschyning' nutte leeringen trekke!

Welke tafereelen van het afgeloopen Jaer doen zich daer voor myne verbeelding op! Hier beschouw ik een' Rykaert, die, door zyne schatten beguicheld, zich in den waen bracht, als of het hoogst geluk daer aen verbonden was, en elk, die dezelve moest derven, voor eenen beklaegenswaerdigen ellendeling mogt gehouden worden. Zyne Vorstelyke wooning, zyn prachtige stoet, zyne heerelyke tafel, deeden hem, met verachting', op zyne minderen nederzien, en hadden hem zó vast aan hunne genieting' gekluisterd, dat hy alle poogingen aenwendde, om de minste gedachte, van die eens te moeten derven, zeer verre van zich te verwyderen. De weelde had zyne ziel tegen het geklag der behoeftigen verhard, en zyne beurs voor hun geslooten. De eerbewyzingen, die het eigenbelang hem aendeed, hadden hem zó opgeblaezen gemaekt, dat hy, hoewel van alle kundigheid en deugd ontbloot, zich verbeeldde eene innerlyke waerdy te bezitten, welke hem dagelyks dien wierook deed toezwaeien; ja dat hy schier eene Godheid op aerde was. Doch eens-

[p. 32]

klaps verandert dit Tooneel! Eene kwynende ziekte overvalt hem! Schrik en beroering bestormen zyne ziel! Doodelyke angsten solteren dezelve! Nu word zyn oog geopend! nu bespeurt hy, dat zyn veruitzicht eens genots van nog veele jaeren zou kunnen verydeld worden! Zyne kragten neemen allengskens af! Zyn hart kan nog niet zyne geliefde banden verbreeken! een flaeuwe strael van hoop' beschynt nog het zelve! De dood echter geeft hem zulk een' wissen slag, dat hy, in één stip des tyds, alle zyne bezittingen, als eene ligte morgenwolk ziet verzwinden, en in de eeuwigheid stapt, zonder 'er aen gedacht te hebben!

Daer zie ik een' angstigen Vrek, die goederen op goederen stapelde, als of hy voor 't onderhoud van een gantsch leger te zorgen hadt, en zyne levensdagen nimmer zoude eindigen! De bleeke kommer en 't knaegend verdriet zaten hem steeds op de hielen! Van den opgang der Zonne tot derzelver ondergang liet hy geen' oogenblik verlooren gaen, om aen de vermeerdering' zyner schatten te arbeiden! Zyn hart was voor menschenliefde en vriendschap geslooten! Altoos agterdochtig, schuwde hy 't gezelschap van zynen medeburger! 't Laeg belang en de hartvochtige knevelary deeden dagelyks een aental van ongelukkigen, dien hy zyne penningen op een' onbetamelyken woeker gegeeven had, traenen van wanhoop storten', en hem met heimelyke vervloekingen overlaeden. Het verlies van bezittingen, anderen, buiten hunne schuld, overgekomen, verheugde zyne verfoeielyke ziel; nadien hy daer door gelegenheid kreeg om die dikwerf voor een' geringen prys in te slokken! In 't midden nogthans van zyne gehaete handelingen word hy op het ziekbed geworpen! hy druischt tegen zyne zwakheid aen! Schoon de sleutels van zyne kamers, kisten en kasten naest zyne zyde liggen, kan hy echter het denkbeeld niet verdraegen, dat iemand die met list zou kunnen berooven! Hy wil nog als te vooren door zyn huis waeren! Hoewel de doodverf op zyne kaeken zit, moet hy, door eenige persoonen ondersteund, nog de ronde doen! Men helpt hem op, en terwyl men hem op een' stoel nederzet, blaest hy zyn' vuilen adem uit, in de armen eens erfgenaems, die zyn hart, in dat oogenblik, van blydschap voelt opspringen, en reeds, by verbeelding, tot over den elleboog in de gouden schyven zit, om zyne ongebondenheid en spilzucht den teugel te kunnen vieren.

Wat naer gehuil! wat akelig gegil doet myn hart nog van

[p. 33]

angst trillen! Eene in traenen baedende Echtgenoote, met wringende handen, en ten hemel geslaegen oogen, voor 't sterf bed van haeren zielevriend, die zo aenstonds dit traenendal zal verlaeten! Luidweenende Kinderen, aan hunne Moeder gekleefd! De naem van Man en Vader, nokkend onder een gemengd, beroeren nog myne ziel! Daer valt nu al de steun van dit talryk huisgezin, dat, door den noesten arbeid van zyn hoofd, dagelyks van 't noodige bezorgd werd! Rampzalige Weduw! Jammerenswaerdige Spruiten! De Godheid, die verklaerd heeft een Man der Weduwen, en een Vader der Weezen te zullen zyn, zy uwe veilige toevlucht! zy zal het medelyden in den boezem van uwen naesten ontsteeken! Betrouwt op haer, en gy zult redding vinden!

Hoe veelen, die met de wakkerste vlyt zwoegden en sloofden om hunne oude dagen in stilte, en met gemak, te kunnen doorbrengen, terwyl die liefelyke hoop hun in alles vleugels byzette, zie ik in de kaeken des doods gevallen! Hoe veelen, welken, in hunne kommervolle omstandigheden, om hun dagelyks bestaen zuchtten, en het donkerst en akeligst vooruitzicht hadden, rusten thans in het vreedzaem graf! Hoe veelen, die de vruchten van hunnen eerelyken arbeid, daer het zilverhair hunnen kruin reeds begon te dekken, wegens hunne sterke welvaert, nog wat dachten te plukken, zyn uit hunnen genoegelyken levenstrein, op het op het onverwachtst, weggerukt? wat al omwentelingen op het Tooneel der Waereld! Wat al veranderingen, in de omstandigheden van byzondere persoonen, heeft het wisselvallig lot niet doen aenschouwen! Alles heeft ons toegeroepen: het ondermaendsche is niet dan verganglykheid! Dwaeze Stervelingen! Laet uwe verknochtheid aen 't zelve vaeren! Leeft zó, dat gy het met vreugd' kunt verlaeten! Vestigt uw uitzicht op eene betere waereld dan zullen uwe zielkwellaedjen haere schuilhoeken verlaeten! eene liefelyke kalmte zal derzelver plaets vervangen, en een gerust, wel te vreden, en gelaeten, sterfbed zal uw heilryk uiteinde weezen!

Nieuwaengevangen Jaer, 't welk alle de voorige tafereelen weêr zal verlevendigen! Mogt de Sterveling, door de ondervinding van heengesnelde Jaeren geleerd, zyne dwaesheden, geduurende uwen loop, vaerwel zeggen! Dat hy in u opmerke, hoe de Aerdsgoedheid hem niet op deeze aerde geplaetst heeft om altoos een prooi der ellende te weezen! Hoe de natuurlyke rampen, die, onder Gods voorzienig-

[p. 34]

heid, hem, buiten zyn toedoen, mogen bespringen, en welke hy daerom onderworpen moet verdraegen, het in wreedheid niet haelen, by die geenen, welken van rede ontaerde Schepzelen zich onderling aendoen; daer eerzucht, twist, haet, nyd en wraekgierigheid, dagelyks, de bloedigste tooneelen opleveren, en hunne armzalige slagtoffers den waeren vriend des menschdoms de medelydendste traenen afpersen! Liefde, eensgezindheid, deugd en waere godsvrucht, dit is myns harten wensch, mogen in dit jaer alöm welig bloeijen! Dat de snoode huichelary en gevloekte zielendwang, voor eeuwig ten afgrond gestooten, de volgende dagen met hun helsch gif niet bezwadderen! Dat de toorts des oorlogs, wiens akelige vlammen in de nieuwe Waereld treurig ten hemel stygen, en tot de oude zouden kunnen overslaen, geduurende den loop van dit jaer, voor altoos uitgebluscht worde! Dat onze dierbaere Overheden, met de omzichtigste wysheid, 't schranderst beleid, en de blakendste Vaderlandsliefde van den Hemel beschonken, den kwynenden Koophandel en de vervallene Fabryken door welgewikte maetregelen mogen herstellen! Dat Kunsten en Weetenschappen, onder hun bestuur, haar hoofd vrolyk mogen opbeuren, en den zegen en de welvaert alöm verspreiden!

Dan krygt de Sterveling een' hemel hier op aerd!

Dan word zyn levensloop een keten van vermaeken!
Dan zal der deugdenvriend zyn billyk zuchten staeken;

Want dan is 't menschdom eerst zyn edel harte waerd!

Dit Jaer moog' dus de kroon van alle Jaeren spannen,
En zyn voortreflykheid het droef geklag verbannen!

Nymegen.

l. stoppendaal, p.z.