Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

Eenige Reisfragmenten en Anecdotes. Te Utrecht, by J.v. Driel. Behalven het Voorwerk, 167 bladz. in octavo.

Wanneer een Reiziger geen bepaald doelwit heeft, laat hy zig door allerleie toevallige omstandigheden leiden, en deeze sleepen hem ligtlyk van de eene toevallige omstandigheid in de andere. Zo gaat het hier met deezen Reiziger, die ons eenige fragmenten van zyne reis opgeeft, en te gelyk, by tusschenpoozen, als hem niets byzonders op reis ontmoet, etlyke anecdotes mededeelt. Dit Stukje, op zodanig eene wyze ingerigt, behelst een mengzel van invallende gedagten, en, op zig zelven staande, vertellingen, die veelal geschikt zyn, om deeze en geene gebreken in de zamenleeving te hekelen: waarin de Autheur, gelyk het in die soort van schriften gemeenlyk gaat, nu meer dan minder gelukkig geslaagd is, zo in 't ernstige als in 't boertige. Zie hier zyn pleitgeding voor de Mode, by gelegenheid dat een Moralist van dezelve sprak, als grootendeels oorzaak van ongodsdienstigheid in die geenen, die 'er zig aan verflaven.

‘Met uw verlof, Heer Moralist! - zeide ik, en 'er waren Dames bij, wier harten door mijn mond spraken, - met uw verlo; - dit zoude ik niet in alles toestemmen; - ik wil geloven, dat men, onder den naam van lieden naar de mode, ongodsdienstig zijn kan, - want dat geschiedt zelfs onder den naam van vroomheid; - maar ik ontken dat het één noodwendig uit het ander voortvloeit, - en dat wel op gronden van ondervinding. -

Ga des zondags in de kerken, - zie de vergaderingen over, - wat zult gij daar zien? - menigte van Dames, die gij zult moeten erkennen van de mode te zijn. - Hoe vlijtig bezoeken onze Schoonheden die plaatsen, waar

[p. 621]

de meeste toeloop, en gevolgelijk de meeste aandagt is, - niet alleen de Comedies, - niet alleen de Assemblees, - maar ook, op gelijken voet, de kerken. -

En onze nieuwmodische Heeren, - ô! die weten de kerken meesterlijk te vinden; - welk een innerlijke harmonie der harten! - daar vele Dames zijn, daar verschijnen vele jonge Heeren; - ô! schitterende Harmonie! -

Gij zult vragen, - is 'er aandagt in de Kerk? - Twijfelt gij 'er aan? - ik niet waaragtig. - Let 'er op; - het minste gerugt, dat 'er is, ontgaat de opmerksaamheid der Schoonen niet; - het gesliffer van eene rotting, het schor geluid van een Heer, die hoest, - de kleinste hoorbaare beweeging is der Sexe in haren aandagt hinderlijk, - en doet, ten minste, de eene of andere Dame, met verontwaardiging, het oog wenden naar den persoon, die haar ontstigt.-

Komt 'er dan stilte, - ô! hoe vele bewijsen geeft zij hem, die haar gehoorsaamde, ja hoe vele bewijsen van een goed hart, - van hare gene genheid en vriendschap; - telkens vernieuwt zij hem de betuiging, dat zij op hem niet meer verstoord is, - door hem zo lief en lodderlijk aan te zien, - en geduurig het oog naar hem heen te slaan. -

Welke godsdienstige en menschlievende sentimenten! -

En zou een Heer du bon ton luidrugtig zijn kunnen, wanneer eene Dame hem om zijnen oplettenden aandagt bidt? -

Wat zegt gij daar? - Ontugt! - Zouden de lieden van de mode ontugtigen zijn? - Neen, Mijn Heerl - gij hebt zeker mis; - ik geloof, dat 'er maar zeer weinigen onder hen zijn, die het woord zullen verstaan, hoe veel minder de zaak! - Mooglijk hebben zij in hunne jeugd gehoord, dat hoererij onder ongehuwden, en overspel bij getrouwde lieden plaats heeft; - meer weten zij zekerlijk niet. -

Gemeenzaam met elkander te verkeeren, - de gevoelens van het hart rondborstig voor elkander open te leggen, - de natuur te laten denken, spreken en werken, - elk te liefkosen, of zig van elk te laten, te doen liefkosen, - vrijheid te beminnen en te verlenen, - te doen het geen beide de sexen noodzaaklijk bevallig maakt in elkanders oog, - ware menschenliefde te koesteren, - is dat ontugt? - is dat hoererij? -

Vrouwen het genoegen te doen van haar als jonge

[p. 622]

Schoonheden te behandelen, en hunne egtgenoten daardoor gelegenheid te geven, om een ander op eene wellevende wijze te verpligten; - mag dat overspel heten? -

Dat ware eene geesselende zedekunde! -

En de Mode vordert niet anders. -

De Moralist had 'er niet veel tegen te zeggen. -

Wij spraaken voorts over de voordeelen, die de Mode aanbrengt; - ik beweerde, dat de bon ton ons opleidt tot opregtheid, - gemeensaamheid, - vrekloosheid, - beschaafdheid, - wellevenheid. -

Dit deed mij lof wegdragen, en, was ik eene Dame geweest, ik had vleiende liefkosingen verwagt.’