Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

De Vaderlandsche Zeeheld. Te Haarlem, by C.v.d. Aa, 1781. Behalven de Voorreden 42 bladz. in gr. octavo.

Geen onzer Vaderlandsche Zeehelden in 't byzonder wordt hier, naar luid van 't Voorbericht, bedoeld; des Dichters oogmerk is eenen Vaderlandschen Zeeheld in 't algemeen te schetzen, of zulk eenen, in zyne edele eigenschappen, oogmerken en verrigtingen, met juiste trekken af te maalen; waarin de Dichter zo wel geslaagd is, dat hem dit Vers tot eer strekke. Onze jonge Dichter, met naame Adriaan Loosjes Petrus Zoon, verdeelt dit zyn Dichtstuk in drie Zangen. De eerste Zang stelt ons den Held voor, als iemand tot den kryg gebooren, wiens jeugd reeds blyken van zyne geschiktheid tot dien post verleent; 't welk de Onders noopt hem aanleiding te geeven, en hem ook aanzet, om de vereischte kundigheden te verkrygen, en de Zeevaart al vroeg daadlyk te oefenen. Voorts maalt de Dichter ons het gedrag, dat de Held te leiden heeft, in

[p. 604]

dagen van Vrede, zo met betrekking tot zyn stand als Burger, als tot zyne bedoeling, om, wanneer de tyd zulks vordert, den Zeedienst met lof te bekleeden, zig daarin verstandig, dapper en Godvrugtig te gedraagen. In den tweeden Zang wordt ons het gedrag des Helds ontvouwt in zyn Scheepsbestuur, zo als hy zig tot den Zeestryd schikt, slaags raakt, en door overmagt de nederlaag verkrygt; met aanwyzing van 't geen hem, naar het voorbeeld van den moedigen de ruiter, te doen staat, indien een wreevlig Volk zyne braafheid, om den geleeden nederlaag, verdagt houdt, of weezenlyk schendt. En hier op keert de Held, in den derden of laatsten Zang, weder Zeewaards, is bezadigd in zyn bewind, dapper in den slag, edelmoedig en braaf in zyne zegenpraal; ontvangt voorts in het Vaderland alle tekens van de welverdiende eer en agting. Eindelyk maalt ons de Dichter den Held, op zyn sterfbedde, zo als hy, niet aan zyne wonden, maar een toeval van krankheid, sterft; en doet hem, met alle bedaardheid, te gelyk als Held en als Christen, den geest geeven. - In 't een en 't ander is de aart van 't onderwerp, en 't character van den Held, zeer wel in 't oog gehouden. Men oordeele hier van, uit de volgende beschryving van des Helds gedrag, in zyne nederlaag, op den ontvangen last van voor den Overwinnaar te verschynen.

Naadat hij afscheid van zijn scheepsvolk heeft genomen
Begeeft hij zich aan 't boord des vijands. d'Admiraal
Ziet hij vol fierheid aan, en uit deez' ronde taal:
‘Mijn Heer! uw overmagt dwong mij terstond te zwichten,
'k Moest echter tot 's Lands eer, ket geen ik deed, verrichten.
Ik streek voor u mijn vlag, behoudens Neêrlands eer;
Dus reik ik zonder blos aan u dit krijgsgeweer.
Gij echter zult u nooit op deezen slag beroemen,
Of deez' vermeestering een zege durven noemen,
Daar spreekende overmagt aan u dit voordeel baart.
Zo uw grootmoedigheid uw krijgsstand evenaart,
Zult gij mijn ongeval voor laag noch laf verslijten,
En onbezonnenheid noch dwaaze losheid wijten.
De man, die wijslijk strijkt voor blijkbaare overmagt,
Heeft voor zijn volk, zich zelf, en GOD zijn plicht volbragt’.
De Vijand staat verzet en antwoordt op deez reden:
‘Het oorlogslot is vol van wisselbeurtigheden,

[p. 605]

 

Zoo wuft en wild een golf zich toont voor ieder vlaag,

 

Zoo onbestendig zijn en zege en nederlaag.

 

Daarom kunt gij gerust in deezen toestand weezen

 

Een man van uwen rang heeft hier geen kwaad te vreezen.’

 

‘Ik dugt voor mij geen kwaad,’ dus vangt hij moedig aan,

 

‘Doch dat myn schuldloos volk geen smaad worde aangedaan.

 

In hun te smaaden hoont men hun en mij te gader,

 

'k Agt hun mijn kinderen, en spreek voor hun als vader.’

 

Nu zwijgt hij, en terstond in een vertrek geleid,

 

Bepeinst hij zijn gedrag in stilte en eenzaamheid.

 

Met zielsgedachten, die zijn droevig lot verkwikken,

 

Slijt hij, bedaard van geest, zijne eenzaame oogenblikken.

 

Zo hij zich nu en dan bij d' Admiraal bevindt,

 

Spreekt hij bescheiden taal, maar nimmermeer als vrind.

 

Zijn ingetogenheid en spaarzaamheid in spreeken

 

Geeft aan den vijand zelf van zijn verstand een teken.

 

Men landt aan 's vijands kust, de stem van 't algemeen,

 

Mengt, op het zien der prijs, hun lofgalm onderéén.

 

Hij hoort zijn Vaderland, zijn volk, zich zelf versmaaden,

 

En 's vijands scheepsvolk pocht op hunne heldendaaden,

 

Schoon zijn verheven ziel met droefheid is vervuld,

 

Toont hij zich fier te zijn, en eefent thans geduld.

 

Doch doet zijn lijdzaamheid en hoogstverstandig zwijgen

 

In zijn gevangenis nog hooger trap bestijgen.

 

Hij blijft gerust, en breekt zomtijds in deezen staat

 

Zijn zwijgen, door de vraag: hoe 't met zijn scheepsvolk gaat.

 

Hij doet den vijand zelf zijn braafheid hoog waardeeren,

 

Deez geeft hem vrijheid na het Vaderland te keeren,

 

Mits hij, op 't woord van eer, den vijand ten geval,

 

In deezen krijg met hun geen wapens voeren zal.

 

‘Neen! zegt hij, ver van daar. - Zou ik mijn eer verliezen

 

Door laffe en loome rust in zulk een tijd te kiezen?

 

Staak dit uw aanbed vrij, want deeze regte hand

 

Is aan der Staaten dienst, zo lang ik leef, verpand.’

 

In 't eind ziet zich de Held door wisseling ontslagen,

 

En dus gewettigd om op nieuws een slag te waagen.