Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

[p. 477]

Verhandeling over Gods Koningryk of beschouwing van het ontwerp der Godlyke inrigtingen en Openbaaringen, door J.J. Hess, Bedienaar des Godlyken Woords te Zurich. Uit het Hoogduitsch overgezet. Twee Deelen. Te Amsterdam, by P. Meijer. Behalven het Voorwerk, 800 bladz. in gr. Octavo.

Eene doorloopende overweeging van den voortgang der Godlyke Openbaringe, die ons de gewyde boeken des Ouden en Nieuwen Testaments als een geheel doet beschouwen; als benelzende ene geschiedenls, ‘ons de Voorzienigheid, niet slegts uit afzonderlyke blyken, maar uit eene reeks van beschikkingen, betrekkelyk tot het nut der menschen hier op aarde en in een toekomenden staat, doet kennen: eene geschiedenis, die ons toont, hoe de Voorzienigheid, in deeze opzigten, bepaaldlyk handelde naar een zigtbaar onderwerp, welk de voldoening onzer gewigtigste behoeften regelregt ten doel had, hoe dit ontwerp allengs uitgevoerd is geworden, en hoe, by de uitvoering van het zelve, de wereldsche gebeurtenissen telkens met de vooraf aangeduide goddelyke oogmerken, hebben moeten medewerken.’ De Eerwaerde Hess, de Bybelsche geschiedenissen uit dat oogpunt beschouwende, stelt ons dezelven in dezen voor, als eene aeneengeschakelde geschiedenis van Gods Koningryk, die ons de samenhangende reeks van Godlyke beschikkingen, naer een bepaeld en zichtbaer onderwerp ingericht, ontvouwt. - Ten dien einde gaet zyn Eerwaerde het gansche beloop der Godlyke Openbaringen na, van 's Menschen Schepping tot op de komst van Jezus Christus, en derzelver heilryke gevolgen in de eeuwigheid, ter voltrekkinge van dat onderwerp, waer toe al het voorgaende geschikt was: welk alles, gelyk hy dit ten besluite aendringt, een allerkrachtigst bewys voor de waerheid der Godlyke Openbaringe, in de Bybelboeken vervat, oplevert; dat een ieder ten sterkste moet noopen, tot ene ernstige beoefening van derzelver inhoud. De schryfmanier, in dit Werk gehouden, is die van een onderzoekenden, welke trapswyze voortgaet, en dus van langzamerhand het Godlyk ontwerp duidelyker ontdekt; ene schryfwyze, die, byzonder in dit geval, daer 't op achtervolgende naspooringen aenkomt, hare gevalligheid en leerzaemheid heeft. Langs dezen weg houd de onderzoekende Schryver bestendig in 't oog de natuurlyke denkwyze

[p. 478]

der menschen, onder de voortgaende bedeeling der Godlyke Openbaringe. Dit geeft hem te beter aenleiding, tot het ontvouwen van enige geschiedenissen, en 't ophelderen van etlyke spreekmanieren, overeenkomstig met de kundigheden, welken men op goeden grond veronderstellen kan, dat by de menschen, onder die bedeeling levende, plaets hadden. Iets dat zyne byzondere nuttigheid heeft, vooral in 't ontvouwen der vroegere geschiedenissen; waer van men niet zelden gedrongene verklaringen ontmoet, die op kundigheden van later tyd steunen, welke hier redelykerwyze niet te passe kunnen gebragt worden. Voorts heeft zyn Eerwaerde, by gelegenheid van enige tydsomstandigheden of voorvallen, 'er tusschen in gevlochten, zyne bedenkingen over deze en gene onderwerpen daer toe betreklyk, die men als ene soort van kleine verhandelingen, of uitwendingen, zou mogen aenmerken, welken geschikt zyn om een meerder licht over 't geheel te verspreiden. Oordeelkundige Bybelminnaers zullen des dit Werk met een leerzaem genoegen kunnen doorbladeren; en 'er, schoon zy in alles met den Autheur niet instemmen, nog al veel in ontdekken, dat hunne aendagt zal vestigen.