Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

Eerste Prysvraag van het Godgeleerd Genootschap te Haarlem, beantwoord door *** R. Pr. Te Antwerpen, by H. Bincken 1780. Behalven de Voorreden 88 bladz. in gr. octavo.

Ene Verhandeling, aen Teyler's Godgeleerd Genootschap toegezonden, die het Genootschap niet goedgevonden heeft ter drukperse te schikken, en die de Opsteller echter oordeelde met nuttigheid in 't licht gegeven te kunnen worden. Zulks stond hem zekerlyk vry, en 't geen hy desaengaende in zyne Voorreden zegt, is allesins bescheiden, en kan het Genootschap in genen deele kwetzen. Nu de door het Genootschap ter druk geschikte Verhandelingen afgegeven zyn, kunnen de Lezers oordeelen, of het Genootschap, (dat tog alle ingeleverde, en zelfs min of meer in hare soort vrywel uitgevoerde, Verhandelingen niet algemeen kon maken,) al of niet regtmatig de voorkeuze aen andere Verhandelingen gegeven hebbe. 't Is zekerlyk onze zaek niet zulks te beslissen, en hier over breeder uit te

[p. 393]

weiden; alleenlyk zullen wy, gelyk we van de voorgemelde Verhandelingen gedaen hebben, het hoofdzaeklyke van 's Mans beantwoording der Vrage melden. Dan zulks kan zo beknoptlyk niet geschieden, als van dezen gedaen is, om dat de Opsteller de Vrage van verschillende zyden beantwoord. Het Voorstel komt hem duister voor, en dit doet 'er hem verscheiden betekenissen aen hechten; waer over men inderdaed reden heeft om zich te verwonderen, daer hy 'er betekenissen aen hecht, die handtastelyk vreemd zyn van 't Voorstel, dat inzonderheid uit de nadere verklaring blykt, daer uitdruklyk gezegd word, dat men door het geëischte onderscheydende kenmerk bepaeldlyk verstaet, dat geene, het welke der Christelyke Openbaaringe byzonder eygen is, en haar, by uystek, onderscheydt van de Mozaïsche Openbaaringe en van den Natuurlyken Godsdienst. Of de Autheur dit over 't hoofd gezien, dan of iets anders hem bewoogen hebbe, om op een Voorstel van ene geheel andere natuur te denken, is niet wel te ramen; wat hier van zy, het antwoord slaet althans niet op die bepaling, maer op Voorstellen, die 'er gansch geen gemeenschap mede hebben.

Zyn eerste Voorstel is, te zoeken, naer het onderscheidende kenmerk, ‘waar uit de zulken, die voorwenden byzondere Openbaaringen te hebben, zekerlijk kunnen weeten, of die openbaaringen Goddelijk zijn of niet?’ En hy toont zeer wel aen, dat dit kenmerk van Godlykheid niet te bepalen zy, maer dat 'er vaste kenmerken zyn, waer uit men bepalen kan, dat de gewaende openbaringen geen Godlyken oorsprong hebben. Dit gedeelte is zeer wel ingericht, tegen Dwepers, die wanen, dat ze door Godlyke openbaringen geleid worden.

Zyn tweede Voorstel is, te zoeken, naer het onderscheidende kenmerk, ‘waar uit men duidelijk en ontwijffelbaar kan weeten, dat de Leering des Christendoms Goddelijk, dat is, van God den Heer veropenbaart zij?’ Dan dit Voorstel vat hy weder twezins op. 1. Men kan het onderscheidende kenmerk zoeken, ‘waar uit die geenen, die in 't begin des Christendoms leefden, ontwijffelbaar konden weeten, dat de Leering, die hun verkondigd wierd, Goddelijk was?’ 2. En men kan ook het onderscheidende kenmerk zoeken, ‘waar uit men in de volgende tijden ontwijffelbaar heeft kunnen weeten, en tot heden toe kan weeten, welke onder alle die Leeringen, die onder de verschillende gezintheden des Christendoms

[p. 394]

zeer verschillend gedebiteerd worden, de echte zijn, die van God den Heere zijn veropenbaart, en in den beginne des Christendoms verkundigd geweest?’

In 't eerste dier genoemde opzichten is zyn antwoord. ‘Het zekere onderscheidend kenmerk van de Goddelijke openbaaring der Leere des Christendoms, wanneer dezelve eerst in de wereld verkundigd wierd, waren de bovennatuurlijke wondertekenen, die deze verkundiging vergezelden en bevestigden, waar door God de Heer klaarblijkelijke bewijzen gaf, dat hij het zelf was, die deze Lering, door den mond dier eerste verkundigers, aan de wereld kenbaar maakte.’ - 's Mans uitbreiding van dit woord behelst ene vry geschikte verdeediging van de Godlykheid der Euangelieleere; als gestaefd door wonderwerken, van welker echtheid wy genoegzame gronden van verzekering hebben; en waer in de oorzaek gevonden word van de spoedige verspreiding der Euangelieleere in die dagen; als welke, buiten deze wonderdaden, onverklaerbaer, of, op zich zelve genomen, het allergrootste wonder is.

In 't laetste geval eindelyk is zyn antwoord. ‘Dit is 't waaragtige en onderscheidende kenmerk der Christelijke openbaaring: al dat gene, dat in 't vereenigde Christendom altijd en overal is gepredikt en geloofd geweest, dat is van Christus en van de Apostelen verkundigd, en gevolglijk van God geopenbaard.’ Ter nadere ophelderinge en bevestiginge van dit antwoord, bedient de Autheur zich van de gewoone redeneerwyze der Roomsche Kerke, ter stavinge van de ongeschonden opvolging der Leere; 't welk hy, schoon voor een Protestant niet voldoende, naer die denkwyze, regelmatig voordraegt.

Wat ten besluite nog aengaet het verband der Christelyke Openbaringe, zo met de Mozaïsche Openbaring als met den Natuurlyken Godsdienst; de Opsteller dezer Verhandeling toont duidelyk dat ze de allernauwste betrekking tot elkauder hebben; neemt daeruit aenleiding om den Lezeren de voortreffelykheid der Euangelische Openbaringe onder 't oog te brengen, en hen ernstig te vermanen, om 'er zo ter kennisse als ter betrachtinge een naerstig gebruik van te maken. - Men kan uit dit alles genoegzaem afnemen, dat de Verhandeling op zich zelve geen wraekbaer stuk zy; maer 't is geheel iets anders, haer op die wyze, naer de manier van uitvoering, te beoordeelen, en

[p. 395]

geheel iets anders haer te beoordeelen, als mede dingende naer een Eerprys, op de beantwoording van een gegeven Voorstel toegezegd. - Het Godgeleerde Genootschap had in dit stuk ene andere bepaling in 't oog te houden, dan het doelwit van de Schryveren der Letteroefeningen vordert.