loopen, zonder dezelven te zien; de herinneringen zyn ene soort van aenmaningen: 't kan nooit geen kwaed iemand zelfs de bekendste zaken dikwerf te doen gedenken.
De waerschouwingen, schoon niet versterkt met bewysredenen, laten enig indrukzel na, al ware 't alleen, door 't gewigt van hem, die dezelve geeft. Zo verlaet men zich op de beslissing der Regtsgeleerden, hoewel ze ons gene bewyzen geven. Buiten dat zo hebben de voorschriften op zich zelven zeer veel gewigts, as ze in verzen gebragt zyn, of, in 't maetlooze, met korte en treffende woorden voorgesteld worden. Van dezen aert is die zetregel van cato: Koop niet het geen u ontbreekt, maer 't geen gy niet missen kunt: een onnut ding is te duur, al kostte het stechts ene beuzeling.
De menschlyke zielen brengen, by de geboorte, mede de zaden van alle brave gevoelens; de waerschouwingen ontwikkelen dezelven; gelyk een ligt geblaes het vuur van ene vonk verspreid: de deugd heeft maer éne aenraking, éne aendryving, noodig om te ontwaken. 'Er zyn voorts waerheden, welken niet dan ingewikkeld in de ziel gevonden worden, en die zich niet openbaren, dan wanneer men zich dezelven hoort voorstellen. Anderen weder, liggen zo verstrooid, en als in 't wilde gezaeid, dat ze niet dan door ene handige oefening ingezameld kunnen worden. Men moet ze byéén brengen, en te zaem vergaderen, op dat ze te meerder kragt mogen hebben, en van des te grooter nuttigheid zyn. Byaldien nu de voorschriften nergens toe dienen, men stake dan ook maer alle opvoeding.
De voorschriften brengen zekerlyk het hunne toe, tot de voeding en de opwassing van den geest: zy voegen nieuwe beweegredenen van overtuiging by die genen welken men reeds bezit, en verbeteren de verkeerde denkbeelden.
Als een mensch, zegt men, geen goede beginzels heeft, als hy een slaef der ondeugden is, waer toe zullen hem dan de waerschouwingen dienen? - Zy zullen dienen, om hem zyne ketens te doen verbreken. Het natuurlyk licht is in hem niet uitgedoofd, het is alleen bezwalkt of verduisterd. Hy worstelt, zelfs In dien staet in welken hy is, tegen zyne verkeerdheid; hy wend poogingen aen, om zich weder op te regten; indien hy enig steunzel en hulp vind, in de voorschriften, dan verkrygt hy zyne gezondheid weder. Dit zy ondertusschen gezegd, met die mits, dat het langduurig vergif, 't welk hy ingenomen heeft, zyne ziel alleenlyk ziek gemaekt, en niet gedood hebbe: want in 't laetste geval zou zelfs de leerstellige Wysgeerte, schoon ze alle hare krachten verenigde, met allen den haer mogelyk nadruk, gene herleving bewerken.
Welk onderscheid is 'er tusschen de leerstellingen en de voorschriften der Wysgeerte? geen ander immers, dan dat de eersten algemene, en de laetsten byzondere voorschriften zyn.
Als een mensch, zult gy zeggen, rechtmatige en brave begin-