Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

Drie Leerredenen, uitgesproken door J. Hinlopen, Predikant te Utrecht. Te Utrecht, by A.v. Paddenburg en J.v. Vloten, 1781. In gr. octavo, 52 bladz.

By de reeds uitgegeven Leerredenen van den Eerwaerden Hinlopen komt in dezen wederom een drietal, niet minder opwekkelyk uitgevoerd, dan de voorigen. De eerste gaet, naer luid van Jer. XVII. 7, 8, over het vertrouwen op den heere, en 't geluk daeraen verknocht; in de tweede ontvouwt ons zyn Eerwaerde, achtervolgens de Apostolische vermaning, Phil. IV. 5, den plicht der bescheidenheid, met den aendrang tot de betrachting; en de derde schikt hy, naer aenleiding van Gen. XXXIX. 9, ter beschouwinge van Jozephs geval, en ter overweginge van zyn deugdzaem bestaen in 't gemeen, en zyn afschrik van de onkuischheid in 't byzonder; om daer uit zodanige vermaningen af te leiden, die voor persoonen van verschillende standen nuttig zyn. - Zie hier 's Leeraers ontvouwing van de Bescheidenheid, zo als zy, in 't by-

[p. 260]

zondere leven, tusschen menschen en menschen, voornaemlyk in zeven verschillende betrekkingen, plaets heeft.

‘1. Gebeurt het, dat een ander iets van ons vordert, het welk men, naar het strengste recht, niet verplicht zou wezen aan hem te geven, of voor hem te doen, en konnen wy het, zonder onze schade en tot 's naasten voordeel, inwilligen, zouden wy in zulk een geval wenschen, dat onze naaste het ons gaf, ons deed? de bescheidenheid eischt, dat men geve den genen, die iets van ons verzoekt. Hebben wy naar het stiptste recht iets van iemand te vorderen, en is zulk een minder in staat om het te geven, of zyn de omstandigheden van zaken zoo veranderd, dat het hem schadelyker zou wezen, dan wy konden denken, toen hy het ons schuldig wierd? de bescheidenheid vereischt, dat men het uiterste niet van hem vordert, op dat men niet al te rechtvaardig zy. - Zouden wy, in 't een of 't ander geval, met iemands toegevendheid ons voordeel konnen doen? de bescheidenheid gebiedt, dat wy nooit onzen broeder vertreden, of bedriegen in onze handelingen. - Ryzen 'er, over onze of onzes naasten eischen, rechtsgedingen? de bescheidenheid opent het oor en hart tot billyke voorwaarden, om den twist te eindigen; terwyl zy raadt, liever ongelyk te lyden, dan het eenen anderen aan te doen, en, gelyk Abraham aan Loth deed, zelfs zynen minderen genoeglyke voorwaarden voor te slaan, om vrede en liefde te bevorderen.

2. Staat men met zynen naasten naar het zelfde voordeel, zoekt men dezelfde eer, oefent men het zelfde werk, dezelfde neering? de bescheidenheid leert ons daarin elkander dulden, elkanders doen niet ten kwade te duiden, veel minder, elkanderen door kwaadspreken tegen te werken, maar zelfs met den genen, welken het gelukt zynen wensch te verkrygen, zich zoo te verblyden, hem zoo te helpen, als men zou wenschen dat hy deed, indien men zelf hem voorgetrokken wierd.

3. Verschilt men van elkander in gevoelens of manieren, en meent men van wederzyde gelyk te hebben? de bescheidenheid laat niet toe, dat men iets door twistinge of iedele eere doe, maar gebiedt, dat men, uit erkentenis van zyn eigene feilbaarheid, de redenen van een anderen geerne hoore, en bedaard overwege; en is 't, dat men de krachteloosheid van die bespeure, zyne redenen, tot overtuiging en verbetering van hem, voordrage; en merkt men dat een ander voor overtuiging niet vatbaar is, of eigenzin-

[p. 261]

nig op zyn stuk blyft staan, zoo dat 'er twist en gekyf zou komen, wanneer men hem van zyn stuk trachtte af te brengen, dan raadt de bescheidenheid, dat men liever zwyge, en zoo ver men, behoudens de eer van God, de waarheid en de deugd, vermag, dat verschil van zyn evenmensch verdrage, tot dat hy beter inzien daaromtrent verkryge.

4. Verneemt men elkanders dwaling in den Godsdienst, gebreken in de beoefening van heiligheid, of ergerlyke zonden in den wandel? de bescheidenheid houdt ons niet alleen te rugge, om dit, zonder nader onderzoek, straks van elkander te geloven en te verbreiden, maar zet ons zelfs aan, om al, wat tot verzachting en verschooning van elkander strekken kan, omtrent het geen men zeker weet, te bedenken; en, het geen men noch kan noch mag verschoonen, wel af te keuren en te verfoeien, maar daarom den dwalenden, onheiligen of ergerlyken, zelfs, wanneer men zich van hem onttrekken moet, niet verachtlyk, niet haatlyk, maar met liefde en medelyden, te behandelen, hem op allerlei wyze zoeken te recht te brengen, gedachtig, dat het alleen door de genade Gods, en niet door onszelven is, dat men het waare geloof, de wedergeboorte en een zuiveren wandel boven hem heeft.

5. Ontmoet men elkanderen, houdt men eenige verkeering? de bescheidenheid vordert, dat men elkander niet alleen de verschuldigde eer, door vriendlykheid en beleefdheid, geve, maar ook niet zoo zeer op zyn eigen eer zie, dat men een ander niet geerne met eer voorga, en uitnemender dan zichzelven schatte; - dat men zich van schimp en kwaadsprekendheid omtrent tegenwoordigen of afwezenden hoede, - ja wil zelfs, dat men zich in onverschillige dingen naar een anderen, zoo verre zulks Gods eer en wil toelaten, voege, den Jooden als een Jood, den zwakken als een zwakke worde, op dat men hen gewinne, naar 1 Cor. IX. 19 tot 22.

6. Tracht men in de verkeering iets van elkander te weten? de bescheidenheid bedwingt onze nieuwsgierigheid; zoo dat men, het geen een ander niet wel kan of mag zeggen, door geen konstenaryen of afpersingen zal trachten uit hem te hooren, daar men niet geerne dat aan zich zou zien geschieden. - Zy gebiedt zelfs het geen men by toeval of onvoorzichtigheid van den naasten, van zyn geheimen vernomen heeft, nooit tot zyn nadeel te gebruiken of openbaar te maaken.

[p. 262]

7. Heeft ook iemand een ander, door het overtreden van deze regelen der bescheidenheid, of andere misdragingen verongelykt? de bescheidenheid neigt den verongelykten om dit langmoedig te verdragen, zyn rechtvaardigen toorn maat te stellen, het ongelyk, zoo veel mogelyk, aan de zachtste zyde te beschouwen, den verongelyker geerne te vergeven, hem niet te myden, maar geerne te hooren, en zich gemaklyk in 't aannemen van blyken van berouw en voldoening, als de zaak die vereischt, te betoonen. Ook wekt dezelfde bescheidenheid den verongelyker op, om zich, hoe eerder hoe liever, met zynen naasten, welken hy verongelykt heeft, te verzoenen, zyn schuld niet te verbloemen, maar gewillig te bekennen, en zyn naasten voldoening te geven.

Dus houdt deze deugd voor een regel, niet alleen op het zyne te zien, maar ook op het geen dat des anderen is; eenen anderen zoo te doen, als men wil dat ons geschiede; en zo doet iemand, naar dien regel, van zyn recht en genoegen, waartoe men gerechtigd is, afzien, om zyn naasten wel te doen en genoegen te geven; zo veel billyker wyze mogelyk, en met Gods eer en 's naasten heil bestaanbaar zy.’