Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

Leevensbeschryving van eenige voornaame, meest Nederlandsche, Mannen en Vrouwen. Uit egte Stukken opgemaakt. Agtste Deel. Te Amsterdam, by P. Conradi, en te Harlingen, by V. van der Plaats, 1780. In groot octavo, 346 bladz.

Een elftal van Persoonen, die, van verschillende zyden, naam in ons Vaderland gemaakt hebben, wordt in dit agtste Deel vermeld. Twee aanzienlyke Prinsen, Willem de II en Joan Willem Friso. De eerste grondlegger van den Nederlandschen handel op de Oostindien, Kornelis Houtman. Drie Gouverneurs Generaal van Neerlands Intlien, Jan Maatzuiker, Jacob Mossel en Cornelis van der Lyn. Twee vermaarde Zeehelden, Joachim Hendriks Zwartenhond en Jan van Galen. Voorts nog twee beroemde Schilders, Philip Wouwerman en Frans van Mieris, benevens de by uitstek kunstige Bloemschilderes Maria van Oosterwyk. Ieder deezer Persoonen geeft, in zyne soort, den opstelleren hunner Leevensbeschryvingen stoffe, tot het vermelden van lotgevallen, die hunne nuttigheid of aangenaamheid hebben; des de Leezers deezer verzamelinge met genoegen daarin kunnen voortvaaren. - In onze keuze, om 'er, naar gewoonte, eene proeve uit mede te deelen, loopen, uit kragt der tegenwoordige tydsomstandigheden, de opgenoemde Zeehelden boven al in 't oog; en dan nog wel inzonderheid het manmoedig en welbeleid gedrag van Commandeur, Jan van Galen, in 't overmeesteren en vernielen van etlyke Engelsche Schepen in de Middellandsche Zee, in den jaare 1653.

Het ongenoegen naamlyk tusschen Engeland en den Staat, in den jaare 1650, ontstaan, bragt eerlang verscheiden moedwilligheden van de Engelschen, ter Zee, te wege; en deed de Staaten

[p. 201]

vervolgens besluiten, om eene aanzienlyke Vloot, ter bescherminge van de Zeevaart en den Koophandel in Zee te brengen; waarop weldra een openbaare Oorlog volgde, welke van wederzyde met kragt doorgezet werd. In dien toestand van zaaken nu was ook Jan van Galen op 's Lands Vloot. Hy hand zig, van zyne jeugd af, aan den Zeedienst overgegeeven; en zig steeds indiervoege gedraagen, dat hy, van Bootsgezel trapswyze opgeklommen, met den ouderdom van zes- en twintig jaaren, in 't jaar 1631, reeds tot Capitein ter Zee bevorderd wierd. In deezen post zig rustig en moedig gekweeten hebbende, werd hem, by den aanvang van den opgemelden Oorlog, als Commandeur, het bewind over de Staatsche Zeemagt opgedraagen: en 't leed niet lang, of hy toonde dat het zelve in goede handen was.

De Eugelsche Commandeur Appleton had zig, in die dagen, toen van Galen in de Middellandsche Zee het bewind over de Staatsche Vloot aldaar aanvaardde, met zes Schepen, agter de bank van Livorno begeeven. In die omstandigheden kon van Galen hem niet aantasten; hy besloot dan, op verkreegen kundschap, een anderen kans te waagen. Hy vertrok des van voor Livorno, met een vloot van twaalf schepen, laatende Suling met vyf schepen voor die haven verblyven, om Appleton in bezetting te houden. Het leed niet lang, of de Commandeur van Galen ontmoette een vloot van acht Schepen, onder het bewind van den Eugelschen Admiraal Bodlei, en raakte vervolgens slaags; doch op eene manier welke niet besliste; en ten gevolge had, dat beide deeze Vlooten in de haven Porto Longono zeilden; alwaar ze niets tegen elkander konden onderneemen. Na dat ze aldaar eenigen tyd gelegen, en van wederzyde op elkander agt gegeeven hadden, besloot van Galen, ziende dat de Vyand geene toebereidzels maakte om deeze haven te verlaaten, en dat de tyd vrugtloos voorby liep, uit te zeilen, om de Engelschen uit te lokken. Hy ligtte des het Anker, en zeilde naar Livorno te rug. Dit noopte Bodlei, dien 't aan geen moed ontbrak, en 't insgelyks verdrooten had, dat er niets uitgevoerd werd, om Appleton te ontzetten; om dus met vereenigde magt een kans tegen de Nederlanders te waagen; te meer, daar van Galen gedreigd had, hem binnen Porto Longono aan te zullen tasten. Hy verwittigde hier van Appleton, en deeze, verheugd van zyn ontslag zo naby te zien, zag de vloot van Bodlei met veel verlangen te gemoet. - Hierop volgde ten laatste een Zeeslag, welke, schoon ze onzen Held het leeven kostte, hem ter onftervelyker eere strekte, dat onze Schryver indeezervoege verhaalt.

‘Op den dertienden van Maart, [te weeten des jaars 1653,] zag men de Engelsche Vloot, uit agt Schepen en eenen Brander bestaande, naderen. Van Galen voer daarop by alle de schepen rond, en boezemde den Bevelhebbers, zo wel als den Matroozen, moed in: zyn eigen volk vervolgens voor den grooten mast hebbende doen komen, sprak hy, op de Campagne staande, in deze

[p. 202]

woorden aan: “De onrechtvaardige wapenen, die de Dwingelanden van Engeland hebben aangegord, hunne gruwelyke euveldaaden, van Koninklyk bloed, ten schrik des gantschen aardbodems, te drinken, op dat zy, met minder schroom, wreed zynde door gewoonte, dat van vreedzaame nabuuren te gulziger mogten inzwelgen, zyn een iegelyk bellend. Dronken door voorspoed, keude hunne trotsheid perk noch paalen; thans, nu hun eiland, ten einde des adems, den moed verlooren heeft om tegenweer te bieden aan de wraak der rechtvaardige zaak, hebben zy voorbedachtelyk eenen Vyand gezocht, om denzelven het voorwerp te maaken van hunne wreedheit, en ten voorbeeld te stellen, om hunne mogendheit voor de waereld geducht te doen schynen.

De lydzaamheid staat den Nederlander duur genoeg. 't Is tyd dat 'er wraak genomen worde, van die ze met eene meer dan heidensche ongebondenheit, door hunne zeeschuimeryen, mishandeld hebben. Tegen deze voert ons het geval op dezen dag aan. Voorwaar, indien al de liefde tot het Vaderland, met de verandering van lucht, verminderd mogt zyn, zal het gevaar den onstandvastigsten eene sterke spoor wezen tot dapperheit. God verhoede onze nederlaag, by welke ons lot, van tot slaaven verkogt te worden, om in de Barbados Tabak te planten, beslist is. Doch zoude Nederland de Vryheid zo duur met bloed bezegeld hebben, om dus straffeloos met den voet geschopt te worden? Oordeelt zelf, is het niet beter voor 't Vaderland het leeven te waagen, dan eenen dienstbaaren adem te haalen, ter bescheidenheit van eenen verduivelden landaart?”

De reden geeindigd, en de Vyand allengskens naderby gekomen zynde, zeilde de Heer van Galen terstond voor uit, den Engelschen Admiraal te gemoet.

De Heer Appleton, hierdoor ruimte gekreegen hebbende, (wane van Galen hadt tot hiertoe digt- onder de wal gehouden, om dezen met zyne schepen niet uit de haven te verliezen,) volgde hem, en zocht zich by Bodlei te voegen, om dus met vereenigde mage der Nederlandsche Vloot het hoofd te bieden.

Onze Held, ondertusschen, ziende wat het oogmerk ware van den Heere Appleton, wendt den steven, en de vereeniging willende voorkomen, vliegt hy, voor dat de Engelschen zich in slagorde stellen konden, het schip de Bonaventura op zyde, t welk hy met zo veel hevigheit aantastte, dat een der kogels in de kruidkamer geraakte, waardoor het, binnen weinig oogenblikken, met al de manschap in de lucht vloog.’

Dit bragt, gelyk onze Schryver verder breeder aantekent, die Vloot in wanorde en aan 't vlugten; imusschen werden vier Schepen van dezelven door onze Nederianders bezet; en van Galen ziende, dat alles aan deeze zyde gunstig toeging, hervattte zyn eerste voorneemen, en zeilde zeeghafrig naar Bodlei, waarop men ook

[p. 203]

aan die zyde slaags geraakte, en wel met dat geluk, dat de Engelschen, hunne Vloot deerlyk gehavend, en van alle de schepen slegts vier of vyf overig ziende, schandelyk de vlugt namen.

Behalven de Koopvaarders, vervolgt hy, stond deze slag den Engelschen op zes schoone schepen, waar van twee verbrand, één in den grond geboord, en drie bemagtigd wierden; het verlies hunner manschap was daarenboven niet minder aanzienlyk; het getal daarvan wierdt op 386 dooden, 293 gekwetsten, en eene groote menigte gevangenen bepaald. De Nederlanders verlooren het schip de Madonna la Vignia, benevens 123 man, zynde een grooter getal gekwetst. - Ook was de dappere van Galen reeds in den eersten aanval dermaate door een kogel aan den enklauw gekwetst, dat hy genoodzaakt ware, schoon hy 't doorstaan wilde, zig te laaten verbinden. Hy liet zich kloekmoedig het been beneden de knie afzetten; en wilde toen weder naar boven, doch, door veel bloedens afgemat zynde, was 't hem niet mogelyk. Hy riep derhalve zyn manschap van beneden geduurig toe, en vermaande hen tot dapperheid en moed. Vervolgens verstaande, dat de Engelschen aan 't vlugten geraakten, gebood hy alle zeilen by te zetten, om de overwinning te vervolgen. Doch dewyl dezen reeds te verre vooruit waren, keerde men weder op de reede van Livorno: in welke Stad de Heer van Galen aan zyne ontvangene wonde overleed, op den 23sten van Lentemaand des jaars 1653, in den ouderdom van 49 jaaren.