Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

God zijne grootheid, wijsheid en goedheid uit de Natuur. Uit het Hoogduitsch. Te Utrecht by A.v Paddenburg en J.M.v. Vloten, 1780. Behalven het Voorwerk, 158 bladz. in groot octavo.

Ene handleiding ter beschouwinge van het geschapene, tot verheerlyking van den Schepper, bied de Opsteller van dit Geschrift den Lezer aen. Hy bepaelt zich tot zodanige onderwerpen, welken een ieder, die maer enige oplettenheid wil besteden, gereedlyk kan nagaen; en ontvouwt dezelven op ene zeer ligt bevatlyke manier; waer door dit Werkje wel geteld mag worden, onder dat slag

[p. 180]

van Schriften, die der algemene lezinge aen te pryzen zyn; of ook de overweging van deszelfs inhoud enen ieder te sterker mogte noopen, om Gods werken met zo veel oplettendheid gade te slaen, dat het harte met des te dieper eerbied, voor dien grooten, wyzen en goeddoenden Maker, vervuld worde. - Des Autheurs bespiegelingen gaen over den Mensch, de Aerde, de Lucht, den Wind, het Water en de Hemellichten; waeraen hy, ten besluite, ene algemene opwekkende beschouwing van het voorgestelde hecht; uit welke wy het laetste gedeelte in dezen nog zullen overnemen.

‘Beschouwen wij, zegt de Autheur, onze Aarde in 't geheel. - O gij! gij! die waart, eer dat de Bergen, de Aarde, en de Wereld geschapen waren, God! hoe wijslijk hebt gij dezelve geschikt, zij is vol van uwe Goedheid, - veel meerder vergenoegen, dan wij verdienen, wanneer wij uwe gaven slegts in onschuld naar behooren genieten willen. - Nergens gebrek, dan - aan de zijde uwer ondankbare schepzelen. - Eene naaukeurige evenredigheid tusschen Water en Land, tusschen Vogtigheid en Droogte. - Eene nuttige en nodige afwisseling van Bergen en Dalen. - Ontelbare Planten en Gewassen, ter onderhouding van ieder Schepzel, en elk Kruidje aan die plaats, waar dat Dier leeft, 't welk het zelve noodzaaklijk tot zijn voedzel nodig heeft. - Eene vaste orde in den groei der Gewassen: want wierden alle vrugten op éénmaal rijp, hoe zoude de mensch dezelven allen op éénmaal kunnen inzamelen, daar menige vrugt, slegts korten tijd, smaaklijk blijft. - Afwisselende Bloemen met balzemgeuren, bekleed met veel meerder luister dan een Salomon in al zijne heerlijkheid. - En dit alles voor - ons Menschen. - ô God, hoe teeder moet gij ons lief hebben! - Wij zwemmen in uwe weldaden, en zijn, van wegens ons verstand, ook bekwaam om dezelve gewaar te worden, bekwaam om alles tot ons geöorloofd vergenoegen aan te wenden en te genieten. - Maar ook welke pligt aan onze zijde, om een dankbaar gevoel jegens u, onzen Weldoender, te hebben, en de ondankbaarheid en ongehoorzaamheid, als het onnatuurlijkst kwaad te schuwen. - Is de Aarde fraaij, zoo fraaij! welke duurzame vreugde moet ons in een ander leeven wagten?

Beschouwen wij den Hemel, met Sterren bezaaid, dan moeten wij met David uitroepen: ‘ô God! wat is de

[p. 181]

mensch, dat gij zijns gedenkt, en des menschen Zoon, dat gij hem genadiglijk bezoekt!’ - Wij gevoelen dan, hoe klein wij, in vergelijking der gantsche Schepping, zijn, wanneer wij het talloos heir van Werelden, die in de lugt zweeven, beschouwen. - Wij kunnen haar met onze gedagten niet nagaan; haar, die God, door een scheppend woord, ‘dat zij worden!’ uit niets schiep. - Waar toe schiep God dezelven? - Ons menschen ten beste? - Dit ware eene vermeetele gedagte; God zoude daardoor ten hoogste zijn oogmerk bij eenige weinige menschen bereiken: egter gering is het getal der geenen, die zich met het gezicht deezer wonderen verzaadigen, en bovendien zijn zoo veele duizenden bijna geheel onzichtbaar voor ons. - Dus hadde de Schepper andere oogmerken daarmede. - Oogmerken, welken wij dan eerst met aanbidding zullen bewonderen, wanneer wij zullen ophouden ten deele te kennen. - Onze gedagten verliezen zich, als wij vooronderstellen, dat ieder van deeze lichtende Zonnen, even als onze Zon, eene menigte Planeeten, die haar omringen, verlichten, en een geheel Stelzel uitmaaken. - Gelukkig, wanneer wij, door haar gezicht, tot heilzaame beschouwingen gebragt worden! Want naauwlijks verdwijnt één van deeze Hemellichten in het Westen voor onze oogen, of 'er komt in 't Oosten een andere verkondiger van Gods eer en handenwerk te voorschijn.

ô Gij, wiens Grootheid onze geest, zoo lang wij hier op aarde omzwerven, zoo weinig bevat, als men de zandkorrels aan den oever der zee kan tellen. Bron van alle deeze aardsche heerlijkheid en wonderen, zoo veele duizende voorwerpen heeft uwe wijsheid eenstemmig geschikt, die wij niet allen begrijpen, - slegts bewonderen kunnen, - die egter voor u slegts eene gedagte waren, welke door uwe Almagt zigtbaar wierd. - Op eene even zoo wonderbaare wyze openbaard gij u, bij derzelver onderhouding. - Gij zijt niet verre van een iegelyk van ons. Wij zien u daaglijks in uwe werken. - Waar wij onze oogen slegts heenen wenden, moeten wij uitroepen: ‘Heere! gij zijt waardig te ontvangen, prijs, eer en kragt; want gij hebt alle dingen geschapen, en door uwen wille zijn zij, en zijn zij geschapen.’