Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

[p. 175]

Leerredenen, uitgesproken in de Christelyke Vergadering der Collegianten te Rotterdam. Eerste Deel. Te Amsterdam by de Erven van F. Houttuyn, 1780. Behalven het Voorwerk, 469 bladz.

Een twaelftal van Leerredenen, die over 't geheel naeuwkeurig en oordeelkundig uitgevoerd zyn; weshalven dezelven eene oplettende leezing verdienen. Ze gaen over de volgende onderwerpen. Bestendige vreugde aengepreezen. 1. Th. V. 16. Een gedrag, strydig met onze eigen grondbeginselen, in zyne verkeerdheid beschouwd. Gal. IV. 21. De aart en uitwerksels der Goedertierenheid of Goedgunstigheid. Eph. IV. 32^a. Gods uitsteekende Goedheid over ons Vaderland, ter onzer leeringe overwoogen. Rom. II. 4. Bedenkingen over het kort aanstaande verscheiden van deeze Weereld. Joann. VII. 33, 34. De wederkeering van den verlooren Zoon. Luk. XV. 18. Beschouwing van Gods Voorzienigheid over Nederland. Ps. XCVII. 1. Vermaaning tegen de angstvallige zorgen. Matth. VI. 34. Eenige byzonderheden, betreffende de Hemelsche Gelukzaligheid, voorgesteld ter aanmoediginge in een Godsdienstig leeven. Openb. XXI. 3, 4, 27. De Godsdienstige Echtgenooten. Luk. I. 6^a. Leerzaame herinnering der Godlyke zorge voor onzen geestlyken welstand. Luk. XXII. 35. En de verpligting omtrent kranke naastbestaanden voorgesteld en aangepreezen. Joann. XI. 1-6. Ene welberedeneerde ontvouwing dezer stukken behelst in ieder Leerreden een aental van bedenkingen, die ter leeringe en tot aendrang van pligtsbetrachting strekken; en daer onder verscheiden, die men niet zeer gemeen aentreft. Dit heeft by uitstek plaets in de tweede Leerreden, geschikt om den Toehoorderen onder 't oog te brengen, hunne verplichting, om niet tegen hunne eigene grondbeginsels aen te gaen, maer zich, overeenkomstig met die begrippen, van welker gegrondheid men overtuigd is, te gedragen. Ter duidelyker voorstellinge hiervan is de Leerrede drieledig. Ze verleent ons eerst enige voorbeelden van ene handelwyze, strydig met onze eigene grondbeginselen; spoort verder naer, de oorzaken dezer verkeerdheid; en tracht ons ten laetste te noopen, om de overweging hiervan den rechten invloed op onzen handel te doen hebben. 't Zou te wyd uitloopen dit Stuk in alle deszelfs byzonderheden na te gaen; maer zie hier ter proeve, een gedeelte

[p. 176]

van 't geen de Redenaer, na 't bybrengen van andere voorbeelden, ten slot nog aenvoert, met opzicht tot het onzydig onderzoeken der Waerheid, wel byzonder nopens het Vooroordeel, en de onderwerping aen 't gezag van anderen; waeromtrent men zich ook niet zelden aen het hier berispte gebrek schuldig maekt.

Een der voornaamste hinderpaalen, in zodanig een onderzoek, (dus vangt hy aen,) zyn gewisselyk de Vooroordeelen, die uit dien hoofde ook van elk afgekeurd, door niemant verdedigd of geprezen worden. Elk heeft 'er egter niet evenveel tegen. Elk heeft niet evenveel besef van derzelver schadelyken invloed. Maar sommigen zyn 'er, die hiervan volkomen overtuigd zyn, en een zeer klaar gezigt hebben. Deezen begrypen hoe onbekwaam de Vooroordeelen de menschen maaken, om de waarheid wel te leeren kennen; hoe zeer zy ons oordeel hederven, en ons de zaaken in een verkeerd licht doen beschouwen. Deezer opmerking op de redeneeringen van anderen verschaft hun, byna dagelyks, nieuwe blyken, hoe zeer de luiden zig door hunne vooropgevatte gevoelens laaten leiden, en hoe bezwaarlyk het is, hen daar van af te brengen. Van deezen, dierhalve, schynt men te mogen verwagten, dat zy zelven hunne Vooroordeelen geheellyk hebben afgelegd, of ten minsten, alzo dit misschien niet wel mogelyk is, 'er zig op ver na zo veel niet door laaten bestieren, als het gros des menschlyken geslagts. Maar ik verbeeld my, dat de ondervinding, ten aanzien van veelen, aan deeze verwagtinge niet beantwoorden zal. Immers zyn 'er veele menschen, die de Vooroordeelen in hunnen naasten zeer wel weeten te merken, doch hunne eigene deerlyk over 't hoofd zien; die anderen vooringenomenheid te last leggen, terwyl zy zelven, even zeer, indien niet meer, bevooroordeeld zyn dan zy, welken zy daarover beschuldigen. Wat ziet gy den splinter, (dus zou men dezulken met 's Heilands woorden, Matth. VII. 3, 4. mogen aanspreeken,) wat ziet gy den splinter, die in het oog uws broeders is, maar den balk, die in uw ooge is, merkt gy niet? Of, hoe zult gy tot uwen broeder zeggen, laat toe, dat ik den splinter uit uw ooge uitdoe, en ziet, daar is een balk in uw ooge? Veelen schynen zig te verbeelden, dat zy ik weet niet welk een voorregt bezitten, dat hen voor Vooroordeelen beveiligt; zo dat hun gevoelen alleen op eene gegronde overtuigihge steunt, maar dat van anderen slegts op vooroordeel. Doch, die wel acht geeft op de gesprekken der zodanigen, die hunne overtuiging van naby

[p. 177]

onderzoekt, zal 'er dikwils ruim zo veel Vooroordeel in ontdekken, als in 't gros des volks. Zy, inzonderheid, zyn zeer gereed, om zig vry van alle Vooroordeelen te waanen, die niet denken als 't gemeen denkt, en, in veele opzigten, van 't algemeen gevoelen verschillen. Maar immers kan hunne byzondere opvoeding, waardoor zy andere indruksels gekreegen hebben, de verkeering met menschen van buitengewoone begrippen, of het leezen van boeken van dien aart, hen zo wel tegen de gemeene stellingen ingenomen hebben, als andere menschen, door eene gemeener opvoeding en verkeering, 'er voor ingenomen zyn geworden. En dit is, agt ik, dikwils inderdaad zo gelegen.

't Geen wy nu van de Vooroordeelen gezeid hebben, is ook toepasselyk op de Ondevwerping van zyn geloof aan 't gezag van anderen, voor welken men agting heeft, Men weet dat veele menschen zich byna blindling overgeeven aan 't geen hunne Leeraars, of andere geleerde en hooggeagte luiden, hun voorstellen, zonder uit hunne eigen oogen te zien; dat anderen, die wat redelyker willen te werk gaan, zelven wel hunne gedagten over de zaaken gaan laaten, maar niet dan met eene vaste verbeelding, dat hunne voorgangers de waarheid hebben; 't welk hen belet in een onpartydig onderzoek. Ondertusschen vindt men 'er ook, die voorgeeven niet door eenig gezag, niet door eenige hoogagting voor vroomen of geleerde menschen, maar allen door de kragt der waarheid zig te laaten leiden. Maar, zouden 'er onder deezen ook niet gevonden worden, wier voorgeeven, in dit opzigt, ydel is? Zouden 'er niet onder dezulken zyn, die, schoon zy weinig met Leeraaren ophebben, en allen die geleerd heeten juist geene agting toedraagen, met deezen of geenen persoon nogtans dermaate zyn ingenomen, dat zy, zonder dat zy 't zelve merken, hun oordeel aan 't zyne onderwerpen, en, in plaats van uit hunne eigen oogen te zien, aan alles, wat zodanig een mensch voortbrengt, hun zegel hegten? Ongetwyfeld ja, zeer Geliefden! Men houde allen, die, op eene meer dan gemeene wyze, de Vooroordeelen en 't Gezag van anderen wraaken, dan niet vry van deeze gebreken; maar zie wel toe of zy deeze bestraffing, in onzen Text voorgesteld, niet verdienen, zegt my, gy die onder de Wet wilt zyn, hoort gy de Wet niet?