Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

De Muzykonderwijzer; of volledig onderwijs in de gronden der Muzijkkunde. Tweede Stuk. Te Rotterdam by L.J. Burgvlict, 1780. In groot octavo 140 bladz.

In het voorgaande Stukje, dat de algemeene goedkeuring van Muzykkundigen, zo als wy meer dan eens in de gezellige verkeering gemerkt hebben, heeft weggedraagen, bragt de Muzykonderwyzer zyne Lessen tot aan de ontvouwing van den Generaaien Bas of Bassus Continuus. En hierop schikt hy nu dit tweede Stukje, ter behandelinge van dit, in de Muzyk, zo gewigtig onderwerp; 't welk hy, in zyne Inleiding, die verscheiden aanmerkingen, tot dit onderwerp in 't algemeen behoorende, vervat, zig voorstelt op deeze wyze te ontvouwen.

‘Wij moeten, zegt hy, voor eerst: de Muzykale Intervallen of tweeklanken, in 't Accompagnement voorkomende, grondig verhandelen: dan zullen wij, vervolgens, den Leerling, eerst de volmaekte Hoofdaccoorden van ieder Toon, met derzelver omkeeringen leeren kennen; waerna wij hem, de natuurlijke Voortekens van iederen Hoofdtoon aenwijzen, en de gronden waerop dezelven steunen, klaer en duidelijk zullen trachten te betoogen.

Daerna zal het vooral noodig worden, om hem ook het gebruik der Signaturen en Cijffers, waermede de Generale Bas geteekend en becijfferd word, te doen bevatten; en langs dezen gebaenden weg zullen wij hem, tot het Aceompagnement zelve zoeken op te leiden; ja alle de daerin voorkomende zaken zo kort en bondig, als maer eenigzins mogelijk is; doch teffens ook overeenkomstig de vatbaerheid van eenen eerstbeginnenden Generael Bassist, zoeken af te doen.

En eindelijk, om den Leerling in het Accompagne-

[p. 23]

ment, zoo veel te vaster, en met meerder grond, te doen voortgaen; zal het niet ondienstig zijn, om hem eenige Regelen, voor Ba sen, welken in 't geheel niet becijff rd zijn, mede te deelen. Dit zullen wij, op zulk eene wijze, als, onzes wetens, nog in geen werk, althans in geen Nederduitsch, geschied is, ten nutte en verdere opscherpinge van Accompagneerders, eenigsins omstandig behandelen; doch niet te min zorg dragen, om, in dezen onzen voorgestelden Taek, het eene met het andere te vermengen, en allen toevlucht tot Compositie-Regelen, zoo veel doenlijk is, mijden; dewijl hier eigenlijk de zaek maer is, om den Leerling, alvoorens hem met moeilijker dingen lastig te vallen, eerst na het voorschrift der Cijfferen te doen Accompagneeren.’

Voorts meldt ons de Autheur, met betrekkinge tot zyn in deezen bedoeld onderwys, dat hy zig in 't zelve byzonder zal bepaalen tot het Clavier. De Generaale Bas naamlyk, zegt hy, is uit te voeren, op zulke Speeltuigen, die te gelyk voor hooge en lage Toonen vatbaar zyn; als daar is de Harp, de Luit, de Theorbe, de Calichon en Pandor; ook, hoewel eenigzins gedwongener de Violo de Gamba en Guitarra. Doch, vervolgt hy, ‘onder alle de Speeltuigen is het Orgel of Clavier wel het voornaemste, aengezien men bij de anderen zeer vele zwarigheden ontmoet: hierom besloten wij ons in 't bijzonder tot het Clavier te bepalen, en ook dit, gelijk bekend is, word wel het meeste tegenwoordig gebruikt, ter uitvoeringe van de Bassus Continuus of Generaale Bas.’

Naar deeze inrigting worden de opgemelde hoofdbyzonderheden hier in negen agtervolgende Vertoogen nagegaan; in welken, met behulp van acht nevensgaande Plaaten, de daartoe vereischte kundigheden met zo veel juistheid en klaarheid ontvouwd worden, dat dit tweede Stuk zeer wel geschikt zy, om de agting, die het eerste Stuk verkreegen heeft, te ondersteunen: het welk de Liefhebbers na de verdere voltooijing van dit Onderwys doet verlangen. - Uit deeze Lessen een of ander byzonder Stuk, als eene proeve der maniere van onderwys over te neemen, schikt zig niet wel; maar veelligt zullen wy eenigen onzer Leezeren geen ondienst doen, met hun nog kortlyk te melden, 't geen ons hier by den aanvang, wegens het nuttige oogmerk en de uitvinding van deezen Bas, geleerd wordt.

‘Het woord Bassus Continuus, zegt de Onderwyzer, betekent Voortduurende Bas; om dat zij een geheel stuk

[p. 24]

door, tot aan het einde toe, blijft voortduuren; en Generale Bas, met welke benaming zij ook bestempeld is, wil zeggen, Algemene Bas, dewyl zij door geheel Europa aangenomen, en in 't algemeen ten grondslage der geheele Muzijk is gelegt.

Haer voornaemste oogmerk, behalven het schikken der Harmonie, is namelijk dit: dat zij in 't bijzonder dienstig is, ter ondersteuninge van zangstemmen, en ter ordenhoudinge en versterkinge van een Orchest. - Ook is zij voor eenen Muzijkalen Leerling van groot nut: dewijl zy hem, vooral, tot een beknopt denkbeeld der Harmonie opleid, en hem dus, langs dien weg, de Fantasie en Compositie zo veel te gemaklijker doet bevatten.

Wat derzelver oorsprong en uitvinding aengaet, hieromtrent staet het volgende op te merken. In 't begin der voorgaende Eeuw was 'er een zeker geestelijk Figurael-Muzijk in gebruik, waeronder een soort van Muzijkstukken betrokken wierd, welke als toen de benaming van Motetten droegen; doch welke benaming naderhand verwisselt is, in die van Cantaten of Orato ien. Ter uitvoeringe hiervan moest een Orgel- of Clavierist, wilde hij gevoeglijk iets accompagneeren, alles wat tot de Harmonie vereischt wierd, eerst uit de Partituren trekken en opzoeken. Zulks heeft zekerlyk aen sommigen aenleiding gegeven, om, zoo 't mooglijk ware, in deze onaengenaemheden te voorzien, en ten dien einde iets uit te denken, dat dienen konde ter verligtinge van zulk eenen moeijelijken arbeid, waerbij zekerlijk veel tijd verloopen moest: het welk dan ook, zonder twijffel, de bronaer is, waer uit deze zo nuttige wetenschap zal gevloeid zijn; welker uitvinding wij te danken hebben, aen Ludovicus Viadanus. Deeze vermaerde schrandere Italiaen, naemlijk, heeft dezelve, in den jare 1605, tot eene zonderlinge versterking der Muzijk uitgevonden, en daer gesteld. Hij zal bemerkt hebben, dat, (daer 'er in dien tijd reeds vergelijking, en benoeming van Muzijkale Intervallen plaets hadde,) met de Orgel- en Clavierspeleren gemaklijk van het lastige werk, om namelijk alles eerst uit de Partituren te moeten opzoeken, konde ontheffen, door middel van boven de eenvoudige Basnoten zekere getallen te plaetsen, dewelken toereikende bevonden wierden, ter uitdrukkinge van de Harmonie in ieder Muzijkstuk te vinden: des wierd hij de gelukkige uitvinder van de generale Bas of Bassus Continuus.’