Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Middelen om nieuwgebouwde huizen, zonder gevaar, bewoonbaar te maaken.

(Getrokken uit eene Verhandeling van den Graaf de milly.)

De uit waasseming der muuren, het schilderwerk, en de vernissen veroorzaaken dagelyks ontelbaare ongelukken, vooral in groote steden, alwaar men altyd haast maakt met de nieuwgebouwde huizen te bewoonen; en egter heeft men tot nog toe geene voldoenende theorie over den aart dier uitvloeizelen gegeeven, noch over de middelen om derzelver doodlyken invloed voor te komen.

Tot het bouwen van muuren bezigt men of de kalk of pleister; het is aan die twee zelfstandigheden dat kundige lieden de ziekten toeschryven, welke die geene ondergaan, die een nieuw huis te vroeg bewoonen.

De pleister en de kalk belaaden zig, geduurende hunne kalkwording, met eene groote hoeveelheid phlogiston, dat zonder ophouden wil vervliegen. Dat phlogiston, volgens het gevoelen van den Schryver, meer overeenkomst hebbende met de zuuren, dan met de twee aardagtige stoffen, waarmede het vereenigd is, verlaat dezel-

[p. 374]

ve ligt, om zig met het zuur der lugt te verbinden. Van deeze vereeniging komt een zeer vlugtige zwavel voort; zwavel die zig op zyn beurt met de loogzoutige aarde van de kalk en pleister vereenigt, en eene vermenging maakt, in de Scheikunde bekend, onder den naam van hepar sulphuris. De tegenwoordigheid van dezelve is merkbaar, wanneer men de kalk in eene beslooten plaats bluscht.

‘1. Men riekt welhaast een reuk van verrotte eieren, welke die is van de ontbonden hepar sulphuris. 2. Wanneer men een zilver tafelbord aan den waassem blootstelt, die geduurende de smelting van de kalk opryst, zal het daarin gephlogistiseerd en zwart worden. 3. Het zelfde verschynzel zal plaats hebben, wanneer men het eenige weeken tegens een nieuwgebouwden muur hangt.’

Volgens de waarneeming van alle Scheikundigen, ontbindt de hepar sulphuris niet alleen het grootste gedeclte der metaalen, maar ook de dierlyke en groeiende Zelfstandigheden: hy doorknaagt, en verdelgt voornamelyk de dierlyke stoffen; en men kan des gemakkelyk begrypen, welk ysselyk kwaad hy in onze ingewanden kan veroorzaaken, en wezenlyk veroorzaakt, wanneer wy denzelven inademen.

Men moet dan een middel uitvinden, om deeze Zelfstandigheid te scheiden, en vooral om 'er de vernietiging van te verhaasten. De Schryver zegt, dat de waassem van azyn en de hitte van een kagchel, door langheid van tyd, dit oogmerk zouden kunnen vervullen; maar de volgende manier beschouwt hy als veel vaardiger en kragtdaadiger.

‘Wanneer men een huis of kamer wil bewoonen, waarvan de muuren nieuwlings gebouwd zyn, moet men beginnen met de vensters, deuren en Schoorsteenen te sluiten; vervolgens zal men in het midden der kamers kagchels plaatsen, welker pypen men in de schoorsteenen of door de vensters zal leiden, om den rook uit te doen vliegen. Men zal die kagchels nagt en dag stooken, zo sterk als mogelyk is. Men zal te gelyker tyd verscheiden potten neemen, van porcelein, aardewerk of verniste aarde, welker openingen wyd zyn, gelyk de melkpotten, waarin men de melk zet om 'er den room af te scheppen. Men zal die potten

[p. 375]

langs de muuren plaatsen, op omtrent twee of drie voeten afstands van malkanderen; men zal in elken omtrent vyf of zes oncen ruwen Salpeter doen, van het eerste kookzel; en een gelyke hoeveelheid Zeezout, dat men te vooren wél zal hebben laaten droogen. Na die eerste schikking zal men de vensters sluiten, en men zal alleenlyk de deur openlaaten.

Men zal vervolgens, in eene flesch, Vitriool-olie hebben, van welke men door verscheiden persoonen te gelyk vyf of zes onçen in elken pot zal laaten gieten, en dat zoo schielyk als mogelyk zyn zal; ten einde die persoonen den damp niet inademen, welke niet zal toeven op te ryzen. Deeze bewerking gedaan zynde, zullen zy vertrekken en de deur sluiten.

Alsdan maakt de Vitriool-olie, die meer overeenkomst met de basis van de Salpeter en het Zee-zout heeft, dan die twee zouten met hunne eigen basis hebben, zig 'er aanstonds meester van. De twee zuuren vry geworden zynde, vliegen in de kamer op. Het Salpeter-zuur vereenigt zig met het overschietend phlogiston van de kalkagtige stoffen der nieuwe muuren, en het Zee zout scheidt den vlugtigen hepar sulphuris. Die twee zuuren zelve, vlugtig zynde, zullen zig in de lugt verspreiden, wanneer men de vensters opent; en zullen de vlugtige zelfstandigheden, die nog niet vereenigd zyn, met zig neemen.

Men zal dezelfde bewerking drie of vier reizen daags moeten herhaalen, geduurende een maand of zes weeken; en de warmte van de kagchel op 35 of 40 graaden moeten onderhouden. Door dit middel zullen de muuren van hunne nadeelige uitvloeizelen ontbloot zyn, en men zal een nieuw huis in zes weeken of twee maanden, zonder eenig gevaar, kunnen bewoonen.’