Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Uittrekzel eens briefs van den hooggeleerden heere Acrel, Hoogleeraar in de Geneeskunst te Upsal, aan den art Sestini, thans te Constantinopole; verslag geevende van den arbeid der beeren Thunberg, sparrman, en den jongen Linnaeus.

(Novelle Letterarie.)

Onder het nieuws, 't welk ik u uit het Noorden kan mededeelen, is een der aangenaamste tydingen, dat wy onzen geleerden Kruidkundigen, den Heer thunberg, Hoogleeraar en Uitlegger in den Tuin der Hooge Schoole te Upsal, weder ontvangen hebben. Deeze kundige Reiziger is negen Jaaren uitlandig geweest. Hy heeft zich aan de Kaap der Goede Hoope, op Java, op Ceilon, en 't geen nog veel vreemder is, achttien maanden in Japan onthouden. Hy doorreisde het binnenste gedeelte des Lands, en vondt zich daar door in staat om veel te voegen by de verhaalen van kempfer, de eenige Reiziger, die by dit trots en wantrouwend Volk werd toegelaaten. De onvermoeide thunberg, heeft de lyst der Japansche Planten met veertig nieuwe geslachten vergroot, en met meer dan twee honderd soorten, welke men by kempfer niet aantreft. Wy hebben ons eenigen tyd bezig gehouden, met zyne verzameling, van alles, wat tot de Natuurlyke Historie behoort, te bezien en te bewonderen: dan deeze Heer bepaalt zich niet alleen tot die weetenschap. Hy spreekt als een nauwkeurig waarneemer en keurig kenner van

[p. 296]

het Character, de Zeden, de leevenswyze der Volken, met één woord, van alles wat zyne Reis weetenswaardig en aangenaam kan maaken. Hy zal ons een nauwkeurig verhaal geeven van de reis, door hem in Japan gedaan, zo ras hy zyne verzameling in orde gebragt, en de stoffe geschikt heeft. Zyne Tocht in 't binnenste gedeelte van het Land der Cafferen, aan de Kaap der Goede Hoope, heeft veel voordeels gegeeven aan de Kruiden Dierkunde. Ik weet u het nette getal der nieuwe Planten aan de Kaap niet op te geeven, ze zyn zo veelvuldig als zonderling. Dit land verschaft ons altoos wat nieuws, volgens de spreuk semper aliquid novi ex Africa. De Heer thunberg belooft ons, zo ras mogelyk, een verhaal van deeze Reize te zullen geeven.

De Heer sparrman, Opzigter van het Museum van de Koninglyke Academie der Weetenschappen te Stokholm, heeft met den Heer forster eene Reis na 't Zuiden, en een anderen Tocht, na 't Land der Hottentotten gedaan. De Dier- en Plant-kunde hebben 'er veel by gewonnen. De Verhandelingen van onze Academie der Weetenschappen zyn verrykt met Uittrekzels van de ontdekkingen deezer twee Geleerden, en de laatstgemelde is bezig met het vervaardigen eener Beschryving van zyne Reize, die zeker een der leezenswaardigste zal weezen.

Op zeer veele plaatzen zullen in het Werk van den grooten buffon, door deeze twee Reizigers, misslagen worden aangeweezen: en dewyl zyne Dierbeschryving, wat de vreemde Dieren betreft, voor een groot gedeelte ontleend is uit dikwyls onegte verhaalen, zal hy het niet dan met genoegen kunnen zien, dat zyne miszettingen door ooggetuigen en kundige Reizigers verbeterd worden.

Grootlyks doet het ons leed, dat wy tot nog toe geen zeker middel hebben kunnen vinden, om de Zaaden fris te bewaaren, en voor verderf te hoeden. De Zaaden, die de Heeren sparrman en thunberg ons van Othaheite, Nieuw Zeeland, Nieuw Holland, uit het Land der Cafferen, en Japan, hebben overgebragt, zyn voor het meerendeel verdroogd of bedorven, schoon men de uiterste voorzorge gebruikt heeft om ze daar tegen te bewaaren.

Eenige Zaaden, nogthans, beginnen uit te spruiten en in onzen tuin voort te komen, wy belooven ons daar van

[p. 297]

veel genoegen en vermaaks. Eene nieuwe Plant, tot geslacht der Hedysarums behoorende, van Coromandel oorspronglyk, is een der wonderbaarste, welke men met oogen kan aanschouwen. Zy groeit in onze Academietuin, en trekt een groot aantal bewonderaaren, door haare geduurige beweeging, die bykans willekeurig en in allerlei rigtingen geschiedt. De bladeren en takjes laaten zich zakken, richten zich op, en wenden zich na alle kanten. De beweeging deezer Plante is gevolglyk geheel en al verschillende van de Mimosa Sensitiva en de Dionaea Muscicapa, die tot nog de verwondering der Plantonderzoekeren verwekten, en, indien men de beweeging deezer laatstgemelde, door de veerkragtigheid, wil verklaaren, zal men moeten toestemmen, dat die der nieuwe Plante van eene geheel andere werktuiglyke schikking afhangt. Zy heeft tot nog geene bloemen voortgebragt, dus weeten wy nog het soortelyk character niet; doch wat het geslacht betreft, schynt zy veel betrekkings op dat der Hedysarums te hebben. - De Planten van Japan verschillen zeer veel van de voortbrengzels des Groeienden Ryks in Africa; welk eene verscheidenheid in de Natuur!

Onze Hooggeleerde linnaeus, Zoon van den Grooten linnaeus, is tegenwoordig bezig om het Derde Byvoegzel tot het Stelzel zyns Vaders te vervaardigen; een Werk, verrykt met onbekende Planten, aan den Schryver medegedeeld door de Heeren forster, banks en solander, als mede met de Planten, door den Heer sparrman van de Caffer-kust gebragt. Hy heeft my verzogt, U zyne groete- en dienstaanbiedenis te doen in alles waar hy U van eenig nut kan weezen, en Gy zult hem zeer verpligten, indien Gy hem eenig zeldzaam Zaad uit het Oosten doet toekomen, zo gy het te Constantinopole, of op de Eilanden van den Archipel, aantreft.