Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Beschryving van een vrystaanden electricaalen afleider.
Door J. Rechter, Instrumentmaaker te Delft.

A, Is een geknotte Kegel, voornamelyk uit zwavel gegooten; dienende om het geen 'er op vastgesteld is, vry te zetten.

Deszelfs onderste gedeelte word in een Blikken rand gevat, welke door houten schroeven als 1, 1, op een plank geschroefd, en welke plank door de wervels, 2, 2, op een plat word vast gesteld.

B, Is eene Yzeren vierkante pen, in den zwavelkegel vast gegooten.

C, Is eene Blikken Tregter, voorzien van een halsje,

[p. 250]

het welk langs de pen, B, op en neder kan geschooven worden; en van boven door een ring van leder, in oly geweekt, geslooten word.

De Tregter dient, om den zwavelkegel voor den Regen te beschutten; en moet ruim genoeg zyn; zo dat deszelfs onderste rand, (waar in een dik koperdraad ligt,) ver genoeg van den zwavel afsta. Wanneer men den zwavel, indien dezelve door dampen mogt beslagen zyn, wil afveegen, word de Tregter opgeschooven, om gemaklyk het boveneinde van den zwavel te kunnen bereiken.

Het boveneinde van de pen, B, ontvangt, in eene sleuf, het ondereinde der yzere Roede, D; welke, door middel van de moerschroef, 3, vast gezet word. Deeze Roede, van boven in een punt eindigende, draagt, door middel van een schroefdraad, om derzelver punt gaande, een stukje koper, 4; in het welk wederom, het ondereinde van de yzeren Roede, E, van boven scherp uitloopende, vast geschroefd word.

F, Is eene yzeren Roede, welker ééne einde door de pen, B, gaande, gelyk ook door het ondereinde der Roede, D, door de moerschroef, 3, vastgezet word. Deeze Roede dient, om den neergaanden draad ver genoeg van het Gebouw af te houden.

Het koperdraad, 5, dient om het doorbuigen van de Roede, F, voor te komen; van het oog deezer Roede gaat een koperdraad, G, naar beneden, om de Electriciteit, welke het beschreeven gestel ontvangt, af te brengen tot in eenig vertrek van het Huis.

a, a, Is de doorsnede van een houten venster, door het welk twee glazen buizen, b, c, gaan; de zelven worden elk door twee dikke stukken Kurk, d, d, d, d, d, d, d, d, naar de Glazen buizen uitgehold, van buiten en binnen tegen het venster gespykerd, vast geklemd.

Door elk der Glazen buizen gaat, door Kurken, in de einden der buizen gestoken, een Yzeren Roede, e, f, g; aan het einde der bovenste Roede, e, 't welk buiten uitsteekt, word de draad, G, vast gemaakt; en aan derzelver andere einde, binnen het venster, hangt een schelletje, of klokje, g. By dit klokje hangt aan een zyden draad, welke, (tot nog meerder Vrymaaking,) aan een staafje Zegellak, h, is vast gemaakt, het kle-

[p. 251]

peltje, i, en wederom, by dit klepeltje, een ander klokje, k.

Een koperdraad, waar aan dit laatste klokje is vastgemaakt, gaat in eene Glazen buis, l, en word daar in vry gehouden. Deze buis word, door middel van twee dikke stukken Kurk, ergens in het vertrek vast gemaakt.

Van het klokje, k, daalt eene ketting, m, af; die gehegt word, aan het einde der yzeren Roede, f, dat binnen het vertrek uitsteekt. En aan derzelver andere einde is een koperdraad, u, vastgemaakt; het welk, naar beneden gaande, in het Water, of diep in den grond eindigt.

o, Is een yzeren Haak, dewelke men, des verkiezende, om de yzeren Roede, e, haakt: wanneer de gansche Afleider, van deszelfs punt boven, E, tot in het Water, of in den grond, onafgebroken voortgaat.

p, Is een Houten Luifje, aan het venster, a, a, vast gemaakt, om de glazen buizen, b, c, byzonder de bovenste droog te houden.

Wanneer nu de stang, E, door den Atmospheer van een Electriken wolk geëlectrizeerd word, of wel de Tregter, C, en de stangen, E, D, F, enz. door den Regen of Hagel; zo zal (de Haak, o, niet gehaakt zynde aan de Roede, f,) het klepeltje worden aangetrokken, en weggestooten; en dus zullen de klokjes geluid geeven, indien de kragt sterk genoeg is.

Doch om een minder trap van Electriciteit, welke de belletjes niet zou doen klinken, te ontdekken, heeft men, by deezen toestel, noch den volgenden gevoegd.

Een Koperdraad, q, q, q, (aan welks geboogen einde, dat om de Roede, e, gehaakt wordt, een knop is,) gaat door Glazen buizen in de zolderingen, r, r, vast gezet tot in een beneden vertrek, en eindigt aldaar in een looden bol, s, welke, door zyn zwaarte, den draad in het beneden vertrek regt uitspant. Onder deezen bol staat eene hooge en vry ruime Vles, t, welke, door een Dekzel, uit Lak gegooten, geslooten word. Op dit Deksel staat een Koperen knop; wiens hals door het Deksel heen gaat, tot binnen in de Vles; en aan denzelven hangen, aan Linnen draaden, 5 a 6 duimen lang, twee kleine Vlier-Pit-Balletjes. Buiten om de helft van de Vles is een reep papier geplakt; welke zo verdeeld is, dat, wanneer de Balletjes, geeleetriseerd wordende,

[p. 252]

van één wyken, die van één wyking op de verdeelingen gemeeten kunne worden.

Deeze Afleider kan een Gebouw beveiligen; niet alleen wanneer de Haak, o, aangehaakt is, zynde de afleiding dan tot in het water onafgebroken; maar zelfs ook, wanneer die niet is aangehaakt; dewyl de Glazen buizen, c, b, l, de Blixemstoffen beletten tot eenig deel van het Gebouw over te gaan. Dezelve zal dan veeleer van het eene klokje tot het andere overspringen, en dus weggeleid kunnen worden. Daar benevens kan men, met deezen Afleider, dagelyks Proeven neemen, omtrent de Electriciteit der Lucht, of van den Regen, Hagel, Sneeuw, enz. En men heeft op die wyze reeds meermaals waargenomen, dat Regen en Hagel deezen toestel Electrizeerden; tot zo verre zelfs, dat men, by 't vallen van Hagel, vonkjes uit de Roede, e, konde trekken.

Zedert de Maand October, des voorleeden Jaars, staat een dergelyke Afleider op het Huis van den W. Ed. Gestr. Heere Dr. j. van breda; alwaar dezelve zodanig geplaatst is, dat de punt van de staaf, E, ruim 60 voeten hoog, boven de oppervlakte van het Water, verheven zy.