Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Berigt wegens eene telling der heilige dagen, Cisiojanus geheeten.

Myn Heeren, de Uitgeevers der Alg. Vaderl. Letteroefeningen.

‘By 't inzien van de onlangs uitgegeeven Lyst van de gewoonlyke Vaste Feestdagen der Roomsche Kerke, door den Heer wagenaar, ten zynen gebruike, opgesteld, waar van zich nu ook anderen, door derzelver openbaare gemeenmaaking, met vrugt kunnen bedienen: herinnerde ik my, onder myne papieren, nog eene Latynschen Kerklyke telling der Heilige dagen te bezitten welke den naam van Cisiojanus draagt. Ik heb dezelve opgezogt, en ze niet geheel onwaardig geoordeeld, Ulieden, by deeze gelegenheid, toe te zenden; niet als iets, dat van eene uitsteekende nuttigheid is, maar als iets, dat nog al zyne gevalligheid heeft. - Oordeel 'er verder zelven over, of het in Ulieder Mengelwerk al of niet verdiene geplaatst te worden. Ik ben, enz’.

De Cisiojanus is, in de Kerklyke tellinge, een twaaltal van verzen; bestaande uit zo veele lettergreepen, als 'er dagen in t jaar zyn; zynde ieder vers geschikt tot deszelfs maand, ter aanduidinge van den tyd der vastgestelde Heilige Dagen. Ze draagen den naam van Cisiojanus, (by 't gemeen Susianus,) om dat het eerste Latynsche vers aldus begint.

Cisio Janus Epiphaniis die dona Magorum.

In 't opzeggen deezer verzen geeft men, aan ieder der vier vingeren, eene week; en telt de dagen der weeke, op de verbuiginge des vingers, binnen en buitenwaards, met de lettergreepen van 't vers. In deeze tellinge is de laagste verbuiging binnenwaards Zondag, daar aan volgt Maandag, Dingsdag; op den top des vingers is Woensdag; en dus de hoogste verbuiging buitenwaards geeft Donderdag, voorts volgt Vrydag, saturdag: en dus toont de telling deezer lettergreepen, wanneer, en op welken dag, ieder Feestdag valt.

By voorbeeld, het jaar 1780 begint Saturdag; tel nu op den voorsten vinger, te beginnen met de hoogste verbuiginge binnen-

[p. 32]

waards de lettergreepen van 't evengemelde vers: Ci, Saturdag 1, si, Zondag 2, o, Maandag 3, ja, Dingsdag 4, nus, Woensdag 5, E, Donderdag 6: welke lettergreep E, van 't woord Epiphaniis, doet zien, dat het feest van Epiphanie, of der Drie Koningen, valt op Donderdag, den 6 van de maand January.

De Latynsche Verzen vind ik eenen Latynschen Almanach, van het jaar 1593, aldus:

Januarii.	Cisio Janus Epiphaniis die dona Magorum: Vincit ovans Agne: nova Paulum lumina vertunt.
Februarii.	Et purgata parens ad templum ducit Jesum. Sede doces sacra cum Petro Matthia gentes.
Martii.	Evocat ad studium puerile Gregorius agmen. AEterni patris gnatum Mariae tenet alvus.
Aprilis.	Praesulis Ambrosii laudes imitare sacerdos: Et pellant equites, Georgi more, tyrannos.
Maji.	Laeta crucis Helenae reperit pia cura trophaea, Vinea cum floret, plebs Urbanum celebrabit.
Junii.	Ardua Solis equos trahis ad fastigia Vite. Agni monstrat onus, sed Baptistes tibi Petre.
Julii.	Jam Mariae sobolem Baptista salutat in alvo, Afficit Herodes nece Jacobum Zehedaeum.
Augusti.	Vincula post Petri patitur Laurentius ignes, Impie maeche dabas meretrici colla Joannis.
Septembris	AEgidius celebrat Mariae virginis ortum. Quo combusta die Solymorum moenia narrant.
Octobris.	Christe tuas leges Celtis Dionysius affert. Scriptis Luca tuis fruimur, docuit Simo Persas.
Novembris.	Pannonius docuit Gallorum Martius oras. Fertilis Elizabeth cantat Thuringia laudes.
Decembris.	Post casti sacra Nicolai longissima nox est. Fausta dies celebrat tibi Christum virgine natum.

Het zou de moeite niet waardig zyn, deeze Latynsche Verzen voor den Nederduitschen Leezer te vertolken; de geheele kunst, of aartigheid, bestaat slegts in de schikkinge der lettergreepen, op haare juiste plaatze, en zo, dat de woorden, min of meer, met een tamelyken zin, een Vers uitleveren. Liever zal ik 'er daarom nog byvoegen, hoe men ook deeze schikking, op eene soortgelyke wyze, in Nederduitsche Verzen gepoogd heeft na te volgen: waarvan my twee voorbeelden ter hand gekomen zyn; in twee Nederduitsche Almanachen van het jaar 1647 en 1651.

[p. 33]

Deeze Nederduitsche Verzen zyn genomen uit eenen Almanach

	van 't jaar 1647.	van 't jaar 1651.
Jan.	Ianus singt voor den Koning klaer, dat nieuwe jaer, Met Pons heel vry: Teun singt den Bas, Nies spoelt een glas, Paulus schenckt den Romeny.	't Jaer is nieu, als de Koningen gaen Offeren, sprack Pontiaen. Anthonis heeft Agniet ge-eert. Paulus werdt van Godt bekeert.
Feb.	Al't Licht Blaes uyt Àecht, gaet heen met Plôen ons maegt, fiet nae Valent: Want hy na syn wys, thoont Piet en Thijs, des winters endt.	Hoe licht was Sint Aecht ontrent Doe uyt der hagen spranck Valent. Kruypt weer in u kot, sprak Pier, Want Matthys maeckt noch vyer.
Maert.	In den Maert, Aerjaen besnoeyt syn boomgaert, en Goris bezayt: Al Geertruyts landt, menigerhandt, Daer Mary van ween goet beschayt.	Meerte wordt daer door verciert, Dat men Sinte Gregorius viert: Geertruyd sprack not Benedictyn: Mari sal gebootschapt zyn.
April.	d'April bloeyt, Ambrosius hof groeyt en ontsprnyt heel: Tiburts plantsoen, staet weeldigh en groen, Ioris Marcus kruyt gaet uyt veel.	April sprak: Ambrosius vrient, Brengt ons 't Paesch-Ey, 't is verdient: Want de Schutters vragen na Joris, Marck vraeght waer Victael is.
Mey.	Philips Cruyst hem seer, Inn dat ghy niet meer u Pan Ser maeckt schoon. Sy is nu heel vergaen, schenckife vry Vrbaen, sy deught niet een boon.	Philips Cruyst u, want Jan Latyn, Verkoopt zyn Pan Ser. drinckt de Wyn. Want dat 's nu in dei Mey dei ze, Vrbaen vliet en maecht een Pe.
Juny.	V schapen fel, Bonifaes scheeren wet, maer Oolf beter, Vitus seer moy, maeyt nu syn hoy, met Ian Lebuyn en Peter.	Maeckt goey chier, sprack Bonifaes, Brenght ons hier Barnabas Kaes, Vitus twee pont Kriecken lieter, Daer Jan Baptist sliep, en Pieter.
July.	Ons Vrou en Maerten, sullen 't hoy paerten, en van Margriet Scheyen heel: Arnulphus laet, Magdaseen Iacohs zaet afineyen veel.	Ons Vrouw en Martyn seyden: Sal aldus van ons Mangriet scheyden, Maeyt eerst u Hoy, sprack Magdaleen, Jaeob sprack, Ick en heb geen.
Aug.	Peter bestelt, den oogst van 't velt, Met Laurens syn broer: In Marys schuer, die sy heeft in huer, Daer Mies zal dorschen met Ian de boer.	Pieter droegh den Oogst in schuer, Dies loegh Laurens zyn gebuer. Mary vaert opwaerts, 't was haer noot, Want Meeus wert gevilt, en Jan onthoot.
Sept.	Gielis parst den most, en gaf Mary den kost, dat sy 't Cruys hiel: Met Lamberts pars, druckt Theeu den wyn wel vars, voor Cosmas Michiel.	Gilis sprack, ick ben confuys, Vrouw en hebt ghy munt noch kruys, Waer was Lambertus doen Theeus viel Inden Wyngaert? daer 't sach Michiel.
Oct.	Baef sou met Frans,slachten althans, soo Victor wilde borgen: Gal biedt Lucas breedt, Elf ducaten reedt, en laet Simon sorgen.	Meeus sprack, Frans haelt ons Most, Want Denys betaelt de kost, Haelt Mutsaert Luyck, en maeckt u hout. Severyn waeyt en Symon is kout.
Nov.	Al 't Zielmis gelt, wert van Wilboort getelt, Maer Lebuyn die Vries: Drinckt daer voor den wyn, Cely en Tryn, zyn vrolyck met Dries.	Heyligh Huybert, en Lenaert, Hebben sy Maertens Wyn niet gespaert, Soo heeft Lysbeth groot verlies, Want Catryn, dronck mee, en Dries.
Dec.	Loy wel blindt, Barbar Claes mindt, Mary looft hem met Lucy groot goet: Ter selver tyt, Thomas met vlyt, Kars Ste-Ians Kindt in ootmoet.	Loyken en Barbel, Claes en Marye, Riep tot Lucie: Weest allen blye. Maes sprack: Ick sal. Kerst, Steef, Jans Kind, daer is 't al.