|
| |
Winterbespiegeling.
Hoe spade blinkt thans de Dagtoorts aen de Oostertranssen! Hoe vaek is het aerdryk van dikke nevelen omtoogen, die den dag in eenen avond veranderen, en, door derzelver schadelyke vochtigheid, zinkingen en verkoudheden veroorzaeken! Doch hoe menigwerf zien wy weder die dampen, na het doorbrecken der zonnestraelen, verzwinden, en plaets ruimen, voor eene luisterryke helderheid, die ons alle voorwerpen, op eenen zeer verren afstand, doet aenschouwen! Hoe verfrisschend en versterkend is de doordringende koude, die elk doet huiveren en klappertanden! Wat is het stil en doodsch op het land! Geen glimmend kouter doorsnyd den vruchtbaeren akker! Geen welig graen golft over 't veld! Geen vee huppelt en dartelt in de grasryke beemden, daer het zynen gretigen lust met de voedzaemste kruiden verzadigt! Den jongen Veldknaep mag het niet gebeuren zyne schaepjes langs berg en dal te geleiden, en, van zynen trouwen wachthond verzeld, zich op zyne hoorn te vermae- | |
| |
ken! De natuur schynt als verstorven! 't Is, of de omloop der sappen in boomen en planten ganschelyk ophoud, en zy nooit meêr bladen en vruchten zullen krygen! Hoe rasch schuiven zich somtyds donkere wolken voor het schitterend azuur des hemels! Daer berst, eensklaps, een woedende orkaen uit, die elk een' killen schrik aenjaegt, de zwaerste boomen uit den grond rukt, daken, vensters en glazen verbreekt, de waters doet opstuiven, welken, door geweldige overstroomingen, de ysselykste en deerniswaerdigste verwoestingen aenrechten! Hoe verschrikkelyk gaept hier eene dykbreuk, door welke het water, met een donderend geraes instuift, terwyl het weiden en akkers onderzet, vee en menschen wegspoelt, wier jammerend geloei en bitter gekerm de lucht doen weêrgalmen, en het ongevoeligste hart traenen storten! Anderen, wier huizen en hutten nog staen blyven, bergen zich in den hoogsten top, waer zy, menigmael, het wreedste gebrek, en de folterendste ellenden moeten verduuren! 'Er gaet eene reeks van nachten
voorby, dat de landman, van alle rust verstoken, tot aen de dyë toe in 't water, onophoudelyk zwoegt om de bressen te herstellen, terwyl hy, van rondöm, de akelige dorpsklokken den schreeuwenden nood der nabuurige Landen hoort bekendmaeken! Behoed, gunstryk Albeschermer! myn dierbaer Vaderland, in deezen wintertyd, voor zulke geduchte onheilen! Laet den veld- en stedeling eene liefelyke rust en kalmte smaeken, om uwen grooten naem met de vuurigste dankerkentenisse te verheerlyken!
Een ander tafereel treft myn gezicht! Bergen van sneeuw bedekken den korstigen grond, en 't naekte geboomte! Het oog schemert door haer glinsterend wit! De takken buigen of breeken door dien last! De reiziger word daer door veeltyds van 't regte spoor gebragt, en zinkt in eene diepte, waer hy deerlyk omkomt! Welk eene kunst, welk eene heerlykheid heeft de Maeker der natuur' in dit verschynzel ten toon gelegd, daer het mikroskoop de wonderlykste en evenredigste figuuren in 't zelve ontdekt! Wat een voortreffelyk nut word hier door het land aengebragt! Deszelfs vlugge zoutdeeltjes dringen in den schoot der aerde, die zy eene ryke vruchtbaerheid mededeelen! De planten, de tedere
| |
| |
uitspruitzels van 't graen worden 'er door bewaerd om van geene koude te sterven! Zo zorgt de wyze Schepper, dat alles tot welzyn gedyë! Door de vorst bereid hy het aerdryk ter voortbrenginge. Door de vorst doet hy het geslacht der insekten binnen behoorelyke paelen blyven, dat anders, door zyne schielyke vermenigvuldiging, de drukkendste rampen zou veroorzaeken, en voor mensch en vee eenen algemeenen hongersnood verwekken. Hoe beklaegelyk, hoe naer zou het dan geschaepen zyn! Hoe weinig echter word aen deeze goedertierene voorzorge gedacht! Men verwondert zich veelmaelen minder over de wyze vervanging der Jaergetyden, als over een kunstwerktuig. Van 't laetste word de macker nog wel eens geroemd, maer om den Vormer van 't Heeläl bekreunt men zich luttel.
Gelukkig Landman, die, in uwe stille wooninge, de vreedzaemste winterdagen slyt! Wat geneugte schept gy, in uw vee, dat in uwe warme stallen eene veilige beschutting voor de winterbuien geniet, van voeder te bezorgen, terwyl het u eenen milden overvloed van zuivel geeft! Hoe wakker zyt gy bezig om uw bouwgereedschap voor den aenstaenden lentetyd weder in orde te brengen! Welke bekoorelyke avonden slyt gy by uwen haert, waer een overvloed van brandstoffe, door u zelven gegaerd, de verkwikkelykste warmte verspreid, en gy met uw gezin en vrienden, onder eenen gullen kout en een lekker pypje, de aengenaemste uuren doorbrengt! Uw welvoorziene voorraedzolder schaft u eene gezonde en voedzaeme kost. Gy smaekt wel niet die verfynde vermaeken, welken de beschaefdere stedelingen genieten; doch gy zyt weder bevryd van die wreede aendoeningen van hoogmoed en eerzucht, van die verdrietelykheden, kwyningen en zelfverveelingen, welke den bewooner der steden zo jammerlyk folteren, hunne geliefkoosdste vermaeken vergiftigen, en 'er hen dra van doen walgen. Benyd toch, Bouwman! der stedelingen lot niet! Blyf in uwen gelukkigen en nuttigsten staet, waer in gy een stil vergenoegen, het dierbaerste en wenschelykste voor een' sterveling, ondervinden kunt!
Hoe krielt het spiegelend ys van allerleie lieden! Hier vliegt de snuivende klepper, op 't heerlykst uitgedoscht, met eene narreslede, als een pyl over den glibberigen watervloer; de bellen van zyn tuig en zyn gebriesch
| |
| |
doen ieder wegstuiven! De schoone, die de slede verziert, zit in 't prachtigst bont gedooken. Haeren minnaer, welke de zelve bestiert, straelen de vreugd en 't vergenoegen uit twee naeuwtoeziende oogen! Wat zet hy, door zyn geroep en geklap, zynen Hans aen om alle zyne mededingers voor by te streeven, en zynen Meester eer aen te doen! De burger-jongeling kruit zyn liefje in een ligte ysslede: zyne radde schaetzen doen hem het voor de narreslede niet opgeeven; de zweetdruppels rollen van zyne wangen! Geen minnaer ontziet moeite, als hy zyne zielsvoogdes maer kan behaegen! Eene talryke menigte wandelaers aenschouwt deeze verlustigende uitspanning, en lacht, by wylen, met een luidruchtig geschater, als de een of ander, door met zyne kunst' te willen pryken, omver tuimelt.
De avondkortingen der groote steden houden elk bezig. Het leerzaem Schouwtooneel doet den kunstminnaer het edelst genoegen smaeken. Dan stort hy traenen met de onderdrukte deugd; en dan lacht hy weder met de dwaesheden der stervelingen. De streelende en hartverrukkende Muzyk der luisterryke Concerten houd zyne ziel opgetoogen, en doet haer de zuiverste, de streelendste en betoverendste, aendoeningen ondervinden! De statige assembleés, de weidsche danspartyen doen hem al de prael aenschouwen, die de Rykdom ten toon kan stellen. De sterk verlichte zael zet die heerlykheid nog meerder glans by. De Praetgezelschappen zien nu hunne Leden met drift verschynen. Zo het nut zich daer met het vermaek paert, is het eene genoegelyke en waerdige verpoozing der drokke bezigheden. Dat nyd en laster voor eeuwig uit de zelven gebannen mogen worden, en de wyn daer ter zoete vervrolykinge, en nimmer tot dronkenschap, verstrekke! De Letterblokker zit op zyn eenzaem schryfvertrek, waer hy dikwerf meerder wellust geniet, dan zy, welken van alle die schitterende, zo waere als ingebeelde, geneugten, volop hebben. De omgang met de vermaerdste afgestorven Wyzen en Geleerden der Oudheid, zo wel als met de levende afwezigen; de verkeering met zich zelven; het botvieren van zyn denkvermogen; alles vereenigt zich om zyn geluk te volmaeken.
Schamele Armoede! wat hebt gy, in dit ruw saizoen, te lyden! Uw verblyf is eene vervallene wooning, waer
| |
| |
de guure koude aen alle kanten doordringt! Uwe kle leren zyn gescheurde vodden, die u voor de scherpe lucht niet behoeden! Uw vuur bestaet uit eenig vermolzemd hout, dat gy, al klappertandend, hebt gegaerd! Uw bed is een handvol oud en vervuild stroo! Uw kost een magere beet broods, door uwe traenen bevochtigd! Wiens ziel moet niet schreien, als zy uwe jammeren - waerdige behoefte aenschouwt! Ryken der aerde! wilt gy eenen wellust ondervinden, die alle waereldsche geneugten overtreft; kleed, voed, en verwarmt dan deeze ellendelingen! Gy zult eene der Godheid welbehacgelyke daed verrichten. Uwe door kommer en gebrek verbleekte en uitgemergelde natuurgenooten zullen, onder het gebruik der door u geschonkene verkwikkingen, der hoogste Majesteit voor zyne algoede beschikking, en u voor uwe liefderyke mededeelzaemheid, onder eenen zachten traenenvloed, vuuriglyk danken. Gaet voort, achtingwaerdige Regeerders en Inwooners van myn duurgeschat Vaderland, den lof van liefdadigheid, welken gansch Europa u toezwaeit, onophoudelyk te verdienen! Dat men, tot aen het einde der eeuwen, van Nederland zeggen moge.!. ‘Het kan geene armoede aensohouwen, zonder die te verligten. Het strekt, daerin, ten voorbeeld aen alle de Natiën der waereld. En, daer andere uitmuntende deugden het ieders verwondering en hoogachting doen verwerven, verdient deeze alleen, dat deszelfs naem niet dan met den uitersten eerbied genoemd worde’!
l. stoppendaal p.z.
|
|
Auteursrechtvrij