Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Beschryving en Afbeelding van een Tuimelschep-Machine, dienstig voor allerhande Watermolens, vervaardigt, door A.F. Oortgyzen, met octroi van H.E.G.M. de Heeren Staaten van Holland en Westvriesland. Te Hoorn by J.v. Ophem, 1780. Behalven het Voorbericht 42 bladz. in groot octavo.

In der Staaten Octroi, by dit Stukje gevoegd, wordt de reeds vervaardigde Machine, en 't verdere bedoelde van den Uitvinder, beknoptlyk aldus beschreeven. ‘Hy, Uitvinder, heeft een Machine vervaardigd, die, volgens zyne opgave, met weinig kosten in de gewoo-

[p. 552]

ne Watermoolens geplaatst kan worden; door middel van welke, by harde winden, het waater wel drie en een halve voet hooger, dan door middel van een Scheprad, kan worden opgevoerd, en zonder eenige de minste tegenkanting, dewelke by een Scheprad altoos plaats heeft, wordt uitgeslaagen. Deeze reeds vervaardigde Machine bestaat in vier Scheppers of Tuimelschoppen, van dewelke ieder bevatten twee cubiqsvoeten waater. Die Scheppers hangen aan hefboomen, en worden door kammen en staaven opgevoerd over een schutsel, ter opvoering van het waater voor hen gesteld, alwaar zy dan het waater uitgieten. Zy worden door tegenwigt, zonder eenige kragt van de Moolen noodig te hebben, opgeligt, en behoeven alleen die zwaarte boven haar tegenwigt, dat zy, van het waater ontleedigd zynde, weder nederkomen in het op te voeren waater; 't welk door een klap agter in de Schop loopt; ten welken einde de Scheppers stil hangen: 't geen de Moolen al wederom van het doen van krachten ontlast, en ook aan een Moolenaar tyd laat, om, zonder dat de Moolen behoeve stil te staan, of eenige verandering aan de Zeyling gemaakt te worden, by verheffing of vermindering der wind, Scheppers af te neemen, en by te voegen, na bevind van zaaken. Verders is de Uitvinder van begrip, dat een Moolen zou moeten worden voorzien van twintig Scheppers; van dewelke vyftien zoo veel waater kunnen uitslaan, als een Scheprad kan bevatten. Voorts kan het waater, door 't verhaaken der Scheppers, waarvan 'er, met de minste wind, ten minste eenige in beweeging kunnen blyven, mitsgaders door het verhoogen en verlaagen van het daar voor te zetten schutzel, na bevind van zaaken, zelve ter hoogte van zeeven en een halve voet worden opgevoerd, alles onder het maalen der Moolen zelve, zonder dat die behoeve stil te staan.’

Eene uitvoeriger ontvouwing van dit alles, met aanwyzing hoe deeze Machine geschikt zou moeten worden, om dezelve behoorelyk te doen werken, in een gewoonen Scheprad-Molen van 75 a 80 voeten vlugt: en nadere verklaaring van alle derzelver byzondere deelen, mitsgaders van hunne werking, verleent dit Geschrift: waarby ook gevoegd is, eene naauwkeurige aftekening der Machine, zo ten opzigte van ieder Stuk op zigzel-

[p. 553]

ve, als ten aanzien van den geheelen toestel in deszelfs werkzaamheid.

Naar het verslag dat de Heer Oortgyzen van zyne vervaardigde Machine met het berigt van derzelver voordeelen, als ze in een Scheprad Molen geplaatst wordt, in deezen voordraagt, is dezelve ten minste wel van die natuur, dat ze een nader onderzoek van kundige Liefhebbers waardig zy. Zulks vervrymoedigt hem ook, om alle de zodanigen uit te noodigen, ter beschouwinge en toetzinge zyner uitvindinge, zo als dezelve, te Hoorn, ten zynen huize, dagelyks te zien is; verzoekende wyders dat alle de zulken, ‘die vermeenen eenige verbeetering aan dit Werktuig te kunnen toebrengen, hem zulks in Persoon of per Missive gelieven te laaten weeten: betuigende, dat hy de verbeeteringen altoos met dankerkentenisse zal tragten te beantwoorden.’