Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Verhandelingen van de Natuur- en Geneeskundige Correspondentie in de Vereenigde Nederlanden. Opgericht in 's Hage. I Deel Eerste St. In 's Gravenhage, by J.A. Bouvink, 1780. In groot octavo.

Met de afgifte deezer Verhandelingen, stelt men den Liefhebberen der Natuur- en Geneeskunde ter hand, de eerstelingen van de onlangs in 's Hage opgerigte Correspondentie Societeit, met betrekking tot deeze voortreflyke Weetenschappen. 't Zal niet noodig zyn uit te weiden over het nuttige en loflyke oogmerk deezer Societeit; daar onze Vaderlanders 'er reeds eene genoegzaame kennis van verkreegen hebben, door het, in 't voorleeden jaar, gedrukt en gemeen gemaakt Berigt en Programma. Alleen staat ons, nopens dat Berigt en Programma, nog te melden, dat die Stukken weder herdrukt, en voor deeze Verhandelingen geplaatst zyn; met eenige veranderingen, die de tegenwoordige omstandigheden scheenen te vereischen: byzonder met betrekking tot de jaarlyksche contributie of deelneeming. De Heeren Directeurs naamlyk hebben geoordeeld de jaarlyksche contributie penningen, voorheenen bepaald op twee Ducaaten, ligter te kunnen maaken, dan zy voorheenen gedagt hadden; en verzoeken des van de Heeren Intekenaaren, voor 't eerste jaar, slegts één Ducaat; terwyl ze zig vleien, dat ze vervolgens in staat zullen zyn, om deeze contributie nog laager te brengen. Men kan hier uit afneemen, dat de poogingen der Heeren Directeuren niets anders bedoelen, dan het bestendig maaken deezer Societeit, welker heilzaame inrigting van alle zyde blykbaar is. En uit dien hoofde verwagt men ook met reden, dat welmeenende en rechtgeaarte Vaderlanders, die de Natuur- en Geneeskunde maar eenigzins hoogagten, geen zwaarigheid zullen maaken, om mede te werken, ter in-

[p. 511]

standhoudinge en voortzettinge deezer Societeit: om deeze voor het algemeen zo dienstige onderneeming te helpen onderschraagen; 't zy door het jaarlyksche toebrengen eener geringe somme: of het mededeelen eener goede gifte voor eens; of het toezenden van nuttige weeren geneeskundige aanmerkingen, waarvan de Societeit met vrugt gebruik zou kunnen maaken; gelyk met de afgifte van dit eerste Stuk alrede geschiedt.

Aan 't hoofd der hier byeenverzamelde Verhandelingen is geplaatst, een Plan tot het doen van weerkundige waarneemingen, 't welk de Heeren Directeurs dienstig geoordeeld hebben vooraf te laaten gaan. De werkende of correspondeerende Leden der Societeit worden verzogt, hunne waarneemingen, zo veel mogelyk zy, naar dat plan in te rigten; ten einde hier door, by vervolg van tyd, eene meerdere gelykheid ingevoerd, en dus een vaster grondslag geleid moge worden, op welken men betere en zekerer waarneemingen, dan anders wel eens plaats konden hebben, zal kunnen vestigen. - Verder is dat plan, buiten dit byzondere oogmerk, in 't algemeen dienstig voor alle Liefhebbers der Meteorologie; gemerkt het eene reeks van leerzaame en nuttige aanmerkingen behelst, raakende het waarneemen van den Barometer, Thermometer, de Winden, het Weer, de Uitwaasseming, den gevallen Regen en Sneeuw. Ter geschikter aantekeninge deezer Waarneemingen, zyn 'er bygevoegd twee keurig in 't koper gesneeden Tafels, welken tot modellen kunnen verstrekken: en daarnevens gaat nog eene Vergelykingstafel der Engelsche, Rhynlandsche en Parysche Maaten, tot de waarneemingen op den Barometer geschikt; die derzelver verschil onder 't enkele opslag van 't oog brengt. Ook heeft men in 't Geschrift zelve de vergelyking van de Zweedsche Voetmaat opgegeeven, op dat de Leezers van de voortreflyke Verhandelingen der Zweedsche Academie te meerder nut uit dezelven zouden kunnen haalen.

Op dit Plan volgt een Kort Bericht van den Heer G.W. Callenfels, M.D., wegens Sluis in Vlaanderen, wel inzonderheid met betrekking tot den staat der gezondheid aldaar, naar uitwyzen der Geboorte Sterflysten, enz.; waaruit blykt, dat die Stad deswegens geenzins te wraaken zy. Men ontmoet in dit Geschrift, buiten eene beknopte beschryving der Stad zelve, zeer naauw-

[p. 512]

keurige Lysten van de aldaar gebooren en gestorven, zo Burgers als Militairen, geduurende de jaaren 1778 en 1779; mitsgaders van de dooden, onder de eerst- en laatstgemelden, zedert het jaar 1770 tot 1780. Tevens gaat hier mede vergezeld, eene Lyst van de Zieken van het Garnizoen te Sluis in Vlaanderen, sedert den 15 July 1779 tot op 6 January 1780, zo van ieder Bataillon in 't byzonder, als van 't gantsche Garnizoen, (uitgezonderd de Artilleristen;) als mede hoe veelen 'er dagelyks ziek geworden, hersteld of overleeden zyn. Als mede, eene Memorie van de sterkte van dat Garnizoen zo als het zig aan presente Manschappen, Vrouwen en Kinderen, bevonden heeft, op den eersten July 1779; en hoe veelen daar van ziek geweest, overleeden en gezond gebleeven zyn, zints dien tyd, tot op den eersten January 1780. Van deeze, door den Heer J.G. Lip, met alle mooglyke oplettendheid vervaardigde Stukken maakt de Heer Callenfels in dit Geschrift een oordeelkundig gebruik; onder 't mededeelen zyner opmerkingen, raakende het geen men aldaar ter bewaaringe of versterkinge der gezondheid in agt heeft te neemen. - Een ieder, die dit onderwerp ooit gadegeslaagen heeft, weet, dat zodanige lysten, opgaven en aanmerkingen van eene weezenlyke nuttigheid zyn; en men wenscht, ter dier oorzaake, vry algemeen, dat men soortgelyke naauwkeurige stukken van meer plaatzen magtig zou mogen worden.

Ter bevorderinge hier van kan eenigermaate strekken, een viertal van Aanmerkingen, waar mede het tegenwoordige gedeelte deezer Verhandelingen beslooten wordt; als behelzende gezette overweegingen en welgewikte ontwerpen, tot het verbeteren van de Geboorteen Sterflysten, als mede tot het geregelder opgeeven van de Ziekten, aan welken de Inwoond rs overleeden zyn. De twee eersten komen uit de hand van den hooggeagten Middelburgschen Leeraar A. 's Gravezande; en de twee laatsten uit die van den beroemden Heer J. Wyngaard, M.D. Anat. Chir. et artis Obstetr. Lector, in het Gymnazium te Deventer. In 't laatste Geschrift van den Heer Wyngaard vindt men een naauwkeurig verslag van zyne waarneemingen op de Febris Scarlatina, in 't najaar 1779 te Deventer; en aan 't zelve is gehegt eene Lyst der Geboorenen, Huwelyken en Overleedenen

[p. 513]

binnen Deventer, in 't jaar 1779; op zodanig eene wyze ingerigt, als men voorneemens is dezelven aldaar jaarlyks te houden. Elk deezer laatstopgenoemde Stukken behelst verscheiden nuttige bedenkingen over dit onderwerp, die wel waardig zyn, dat ze vergeleeken worden, met het geen deswegens te berde gebragt is, door den Heer en Mr. J. Dierquens, in zyn leeven President deezer Societeit, by 't gemeen maaken der bekende Verzamelinge van Naauwkeurige Lysten, wegens de overleedenen in 's Gravenhage.