Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

[p. 480]

Verhandeling over de Japansche Natie, door C.P. Thunberg, Med. Dr. Demonstrator Botaniae op de Koningl. Acad. te Upsal en Lid van verscheiden Soci teiten. Met Plaaten. Uit het Zweedsch vertaald. En een Bericht van het Koningryk Thibet, door Strward Schildknaap enz. opgemaakt uit de Papieren van den Heer Bogle, Afgezant van den Grooten Raad der Engelsche O.I. Comp. te Madras, tot den Grooten Lama, Regeerder van het voorgenoemde Ryk. Uit het Engelsch vertaald. Te Amsterdam by J.H. Schnelder 1780. In groot octavo 44 bladz.

Japan en Thibet, twee Aziatische Ryken zynde, van welken wy tot nog geen genoegzaame berigten hebben, zo zyn alle berigten van dezelven, waarop men zig eenigzins durft verlaaten, 't zy ter bevestiginge van vroegere, of ter mededeeling van laatere ontdekkingen deswegens den weetgierigen aangenaam: en zulks maakt deeze zamengevoegde Stukjes welgevallig.

Het eerste komt uit de handen van een Man van Studie, welke in dienst onzer Hollandsche Oostindische Compagnie naar Africa en Azia gereisd heeft, en in Zweeden, zyn Vaderland, in hoogagting is. 's Mans berigten van de Zeden en Gebruiken der Japanners, mitsgaders van den aart en gesteldheid van dit Volk, als mede raakende den toestand van den Koophandel, de Manufactuuren en den Akkerbouw in dat Gewest, zyn eenpaarig met het gewoone verslag, dat men hiervan by de opmerkzaamste Schryvers vindt. Zyn Ed. heeft dit onderwerp, als het min byzondere van zyne waarneemingen, slegts beknoptlyk voorgedraagen; maar geeft ons verder eene uitvoeriger beschryving van de Munten, welken in dat Ryk in zwang gaan, dan tot nog in Europa gemeen gemaakt was; waar toe hy zig, niet zonder gevaar zyns leevens, in staat gesteld had. - Vermits het naauwe toeverzigt in Japan, had hy geene hoop, om uit dit zonderlinge Land eenige zeldzaamheden, als Boeken, Kaarten, Munten, Tekeningen en diergelyke dingen uit te voeren, 't welk daar ten strengste verbooden is: egter gelukte het hem nog eenige Munten by een te verzamelen; die hy onder zyne schoenzoolen lei, en met de grootste voorzigtigheid, in zyne schoenen, aan 't schip bragt. De dus uit Japan mede gevoerde Munten heeft de Heer Thunberg aan zyne Majesteit, den Koning van Zweeden, overgegeeven, als stukken, die, van wegen hunne zeldzaamheid, wel eene plaats verdienen in een Muntkabinet. Tevens heeft by aan de Koninglyke Academie der Weetenschappen te Upsal, die zyn Ed. tot een Medelid van dat doorlugtige Genootschap benoemd had, eene Verhandeling ingeleverd, in welke hy, behalve het bovengemelde raakende de Japanners, wel byzonder eene uitvoerige verklaaring ran die Munten geeft, met derzelver natuurlyke afbeeldingen; welken ook in deeze Nederdaitsche uitgave, ten getale van 43 Stukken, zynde zo van de oude als de

[p. 481]

nieuwe of thans gangbaare Munt, op 8 plaaten vertoond worden. Zyn Ed. meldt ons wegens deeze Munten in 't algemeen, (met het byzondere kunnen wy ons hier niet wel ophouden,) dat ze, van veelerleie zeer ongelyke gedaante, van Goud, Zilver, Koper en Yzer zynde, gewoonlyk eenvoudig, slegt en regt geslaagen worden; voor 't grootste gedeelte zonder karteling op den rand, en zonder dat cieraad, het welk doorgaans aan 't Europische Geld is. Ook zyn, vervolgt hy, de meeste soorten van Munten zonder eene vaste en bepaalde waarde; waarom ze van alle Kooplieden gewoogen worden, die 'er dan, vooral op de Gouden en inzonderheid ook op de grootste Zilveren Stukken, hunnen stempel opzetten, tot een teken, dat ze opregt en onvervalscht zyn. Verder onderrigt hy ons, dat verscheiden Zilveren Geldspecien, in kleiner en grooter sommen, in een papier gerold, en door den Munter of Uitgeever verzegeld worden; gaande dan voorts zulk een pakje, met de waarde daarop geschreeven, door veele handen rond, zonder geopend te worden. Zo lang als het verzegeld blyft, loopt het voor rekening van den Uitgeever; en byaldien het, by 't openen, mogt blyken, dat 'er de volle waarde niet in was, zou de Uitgeever het te kort komende moeten betaalen. Op eene soortgelyke wyze voegt men, volgens de aantekening van onzen Schryver, ook wel de mindere koperen of de yzeren muntstukken, van verschillende soorten, by een. Deeze Stukken, onder den algemeenen naam van Seni bekend, hebben in 't midden een vierkant gaatje, waardoor zy, ten verschillenden getale, tot de vereischte waarde van zulk een bundel, aan een touw van stroo gereegen kunnen worden; op dat ze dus te gemaklyker gedraagen, verzonden, en, buiten verder over tellen, uitgegeeven kunnen worden. De Kooplieden, zegt hy, hebben zodanige bundels doorgaans gereed in hunne Winkels, zo in de Steden als op de Dorpen, daar de Reizigers doortrekken: zo dat een Reiziger schielyk aan klein geld kunne geraaken, zonder dat hy zig lang met naatellen behoeve op te houden. Eindelyk staat omtrent deeze Senis nog te melden, dat het aan de twee Directeurs onzer Compagnie 's jaarlyks toegelaaten wordt eenigen van die koperen Muntstukken uit te voeren; maar evenwel slegts tot een bepaald getal: hebbende in 't jaar 1775 elke Directeur 75 Kisten Senis ontvangen.

Wat wyders het tweede Geschrift, raakende het Koningryk Thibet, betreft, de Heer Bogle, derwaards in Ambassade gezonden, heeft aldaar verscheiden maanden aan 't Hof des Regents geresideerd, en dus min of meer gelegenheid gehad, om dit Ryk nader te leeren kennen. Men vleit ons met het denkbeeld, dat die Heer zelf een verslag van deeze zyne reize en verkreegen kundigheden gemeen zal maaken: intusschen deelt ons de Heer Stewart eenige byzonderheden mede, welken hy, uit het gebruik der brieven en papieren van dien Heer, heeft kunnen verzamelen. Dit Geschrift, schoon kort, behelst nog al eenige merkwaardigheden nopens dit Ryk, waar van wy tot heden weinig gegronde berigten

[p. 482]

hebben. Als eene van die natuur is te beschouwen het denkbeeld, dat de Heer Steward ons verleent van de Onstervelykheid van den grooten lama, dat meer waarschynlykheid heeft, dan de gewoone vertellingen wegens dit onderwerp.

‘De Lama, zegt hy, wiens gebied gegrond is op de zekerste gronden, als persoonelyke genegenheid en Godsdienstige eerbiedigheid, bestiert alles binnens Lands met een onbepaald gezag. Elk weet dat de Delai Lama het groote voorwerp van aanbidding is voor de verscheiden Stammen der heidensche Tartaaren, welke door de uitgestrekte Landstreeken van 't vaste Land zwerven, welke zich uitstrekt van de Volga of Wolga af tot Correa aan de Zee van Japan toe, en dit is mogelyk het uitgestrektste Godsdienstig gebied van den Aardbodem. Hy is niet alleen de Opperpriester, de Stedehouder der Godheid op de Aarde; maar dewyl de bygeloovigheid altoos het sterkste is, daar zy verst van haar voorwerp is, zoo beschouwen de afgelegenste Tartaaren hem volstrekt, als de godheid zelve. Zy gelooven, dat hy onsterflyk is, en begaafd met alle wetenschap en deugd. Alle jaaren komen zy uit verscheide Gewesten op, om te aanbidden, en ryke Offeranden in zyne schatkist te brengen.’

Wat belangt die onsmaakelyke presenten, welken de Opperhoofden der Tartaaren, volgens 't verhaal van voorige Reizigers, gezegd worden van den Lama te ontvangen, en in gouden doozen met grooten eerbied op te sluiten, om by gelegenheid in hunne Ragouts te doen; dit stuk ontkent de Heer Bogle; maar hy zegt, ‘dat de Lama dikwils kleine balletjes van gewyde meelbloem uitdeelt, gelyk de Pain benit, of het gezegend Brood van de Roomsch Catholiken, het welk zyne Votarische Tartaaren naderhand mogen gebruiken zoo als zy willen. Het rechtzinnige gevoelen by de Tartaaren is, dat als de groote Lama schynt te sterven, het zy van ouderdom of zwakheid, zyne Ziel inderdaad alleenlyk eene brossche wooning verlaat, om na eene andere om te zien, die jonger en beter is; en dat dezelve weder ontdekt wordt in 't lichaam van een jong kind, door zekere tekens kenbaar alleen voor de Lamas of Priesters, in welker orde hy altoos weêr verschynt. De tegenwoordige Delai Lama is een kind, en was, slegts eenige jaaren geleeden, ontdekt door den Tayshoo Lama, welke in gezag en heiligheid van kenschets naast aan hem is, en gevolglyk, geduurende des anderen minderjaarigheid, als Opperhoofd handelt.’