Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

[p. 405]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

J.D. Michaëlis Nieuwe Overzetting des Ouden Testaments, met aanmerkingen voor ongeleerden. In het Nederduitsch overgebragt. III D. I St. Te Utrecht, by de Wed. J.v. Schoonhoven, 1780. Behalven ene Voorreden van 160 bladz. nog 106 bladz. in gr. octavo.

Nadien dit gedeelte begint met den aenvang van Mozes tweede Boek, genaemd Exodus; dat, behalven het geschiedkundige van het Israëlitische Volk, behelst de eerste grondlegging der zogenaemde Mozaïsche Wet, welke, in de volgende Boeken van Israëls Leidsman, verder uitgebreid of nader ontvouwd word; zo plaetst de Heer de Perponcher ene welgepaste Voorreden voor dit Stuk, rakende dit onderwerp. Voor de vertaling van 't Boek Genesis gaf ons zyn Ed. een inzicht van het bedoelde van dat Geschrift, 't welk hem opeidde, ter naspooringe van de opkomst en eerste vorderingen der menschlyke maetschappye, naer uitwyzen van 't verslag, door Mozes, van 't vroegere voorgevallen gegeven. Wy hebben die Voorreden met nut doorbladerd, dezelve uit dien hoofde aengeprezen^(*); en vinden ons gedrongen de tegenwoordige even zo den Lezer ter overdenkinge aen te bevelen; gemerkt ze daedlyk dient, om ons een geregeld denkbeeld te doen vormen van de Godlyke Wetgeving, en daerop gevestigde bestiering van Abrahams Zaed, uit den zoone der belofte lzaäc, na wyze voorafgaende schikkingen, tot een afgezonderd en gevestigd Volk gemaekt.

Op deze voorafgaende schikkingen slaet ook de Heer de Perponcher in de eerste plaetze het oog, na enige aenmerkingen over de Wetgeving in 't algemeen, en de byzondere gezichtspunten, uit welken men deze vier laet-

(*) Zie Hedend. Vaderl. Letteroeff. VII. Deel. bl. 541-548.

[p. 406]

ste boeken van Mozes heeft te beschouwen. Zyn Ed. doet ons opmerken, hoe de komst van Jacobs Geslacht in Egypte, deszelfs verblyf aldaer, en de lotgevallen der nakomelingen, zo gunstige als ongunstige, wezenlyk dienden, om aen dit Geslacht ene Volksopvoeding te geven; en het zelve zulk een Volkscharacter te laten vormen, als best geschikt was, voor hunne toekomende bestemming van een voor altoos afgezonderd, verenigd en vastgevestigd Volk. - Hier door, zegt hy, dus voorbereid zynde, was nu hunne verlossing aenstaende. ‘De belofte aen Abraham, weegens de vermeenigvuldiging zyner nakomelingschap, gedaen, was nu tot eenen merkelyken trap vervuld. Die van 't land Kanaän aen dezelve tot eene vaste bezitting te geeven, was derhalven de eerste, welker vervulling, in 't ontwerp der Voorzienigheid, volgen moest, om den weg tot die der overigen te baenen: en Israël moest niet alleen tot een gevestigd gemeenebest, maer ook tot eene geregelde kerk worden, op dat, uit derzelver schoot, de zeegen aen Abraham, voor 't geheele menschdom beloofd, eens te voorschyn komen mogt.’ - Na een algemeen beknopt voorstel van de daertoe gemaekte schikkingen, en de vervulling hier van in de volheid des tyds; 't welk de oprichting van dit Gemeenebest, niet alleen voor Israël, maer ook voor 't geheele Menschdom, gewigtig maekt; merkt onze Schryver aen, dat dit Volk en deze Staet, op zichzelve genomen, mede veel aenzienlyker was, dan zommigen willen beweeren. ‘Een regt denkbeeld, vervolgt hy, van de ligging en grenzen van deszelfs land, zou alles wat de bestryders der Heilige Schriften, tot deszelfs verkleining en versmaeding gezegd hebben, te gelyk met de tegenwerpingen, teegen de hun zo ongelooflyk voorkomende getallen van deszelfs inwoonders, ten tyde der Koningen, voorgekomen, of uit den weg geruimd hebben. Want de Israëlitische grenzen, zo als zy door Mozes bestemd en zynen Volke beloofd waren, bevatten een zeer uitgestrekt gewest, dat zeer voordeelig geleegen, grootendeels ook zeer vrugtbaer was, en waervan de landpaelen, door de natuur zelve aengeweezen, even uit dien hoofde, van de meeste kanten gemaklyk te verdee-

[p. 407]

digen waeren; terwyl ze het ook tevens den Volke en deszelfs gebieders moeilyk en ongeraeden maekten, deeze paelen te buiten te treeden, om verdere veroveringen te doen. Eene dubbele weldaed, door den Wetgeever aen zyn Volk beweezen, wyl hy daerdoor tevens in deszelfs veiligheid voorzag, en de zo verderflyke zugt tot veroveringen beteugelde.’ - Ter duidelyker ontvouwinge hiervan geeft de Heer de Perponcher ene korte beschryving der gesteldheid van dit Gewest, met nevensgaende aenmerkingen over het regt der Israëliten, om zich dat land toe te eigenen, en de wyze, op welke zy zich in het zelve gevestigd hebben. - Daeraen hecht hy voorts ene uitstekende beschryving van 't character van Mozes, welke hier bovenal in aenmerking komt; als zynde hy de hoofdpersoon, leidsman, stichter, en, onder Gods bestier, de Wetgever van dit Volk. En hierop laet zyn Ed. dan volgen ene uitgewerkte benandeling der Godlyke Wetgevinge, en der inrichtinge van Israëls bestier, zo ten opzichte van het Godsdienstige als Staetkundige, niet alleen met betrekkinge tot Israël, maer ook ten aenzien van het geheele menschdom, in latere dagen; naer het tweeledige oogmerk, dat God zich van den beginne voorgesteld had, met het oprichten van de Israelitische Kerk, en den Staet van dit Volk.

Op de voorstelling van dit alles, dat ons meermaels opleidt, om ons te verwonderen, over de schoonheid, volmaektheid en wyze mzichten der Mozaïsche huishoudinge, komt eigenaertig in overweging, hoe de Schryvers des Nieuwen Vernonds, dit zo zynde, dezelve, als onvolmaekt, ontoereiklyk, ja als lastig en ene ondraeglyke slaverny kunnen afmaelen? Dan de opheldering dezer bedenkinge is niet ver te zoeken. ‘Hier, gelyk overal, moeten, (zo als de Heer de Perponcher zeer wel aenmerkt,) tyd en omstandigheeden in agt genomen worden. Als eene voorbereiding tot eene volgende huishouding, was de Mozaische inrigting in 't Godsdienstige, even als in 't burgerlyke, vol wysheid en schoonheid, en in allen deele volmaekt. Want, in 't eene en andere, was zy volkomen naer den aert, omstandigheeden en behoeften van 't volk geschikt, voor 't welke zy bestemd was, terwyl zy ook alle de hoedanigheeden had, die zy als

[p. 408]

voorbereiding hebben moest. Maer zo ras de tyd dier huishouding, die zy moest voorbereiden, was gekomen, moest zy, als eene enkele voorbereiding zynde, een einde neemen, en wyken voor dat geen 't welk zy voorbereid, en in alle haere inrigtingen bedoeld had. En schoon als voorbereiding volmaekt, werd zy ook even als zodanig overtollig, zo ras het voorbereide zelf daer was. Toen moest de schaduw plaets maeken voor het lichaem. En in vergelyking met het lichaem kon de schaduw niet anders dan onvolmaekt zyn, en in schoonheid en in waardy by 't zelve te kort schieten. Desgelyks, de omstandigheeden en behoeften, nu veranderd zynde, moest het geene, in de voorige omstandigheeden, hoogst wys en allerheilzaemst was geweest, nu, als even weegens die verandering nutloos geworden, en niets meer kunnende uitwerken, als eene voortaen overtollige last worden aen een zy geschoven, hoe noodwendig het te vooren ook geweest mogt zyn. Wie tog zal over den volwassenen de tugt der kindsche jaeren nog blyven uitoeffenen; ofschoon deeze laetste, die omtrent den volwassenen zeekerlyk dwaes zou zyn, omtrent het kind ten hoogsten wys en noodzaeklyk was?’

Hier benevens maekt zyn Ed. nog twee aenmerkingen, eer hy deze zyne beschouwing besluite, met betrekking tot de Mozaïsche Wetten. De eerste is, dat men in de schriften van Mozes geen aeneengeschakeld en volledig samenstel van Wetten zoeken moet; zo om dat Mozes zyne boeken eigenlyk als geschiedboeken schreef; als om dat hy meermaels een oud regt, op gewoonte en herkomen gegrond, een jus consuetudinarium, vooronderstelt, bevestigt, verklaert, verbetert of ook wel afschaft. En de tweede is, dat Mozes burgerlyke wetten niet volstrekt onveranderlyk waren; dat ze ook niet wel konden zyn, gemerkt de veranderende omstandigheden aen welken de Joodsche Staet onderhevig was. - Ten laetste voegt hy hier nog by, een kort bericht van den staet der waereld, in 't tydperk der Mozaïsche Geschiedenissen, ter aenduidinge van den voortgang der bevolkinge des Aerdbodems. Zyn Ed. houdt zich in dezen, ten aenzien der bepalinge van dit tydperk, aen die der Engelsche Schryveren over de algemene Historie;

[p. 409]

volgens welken Jozephs dood, waermede Genesis eindigt, valt op 't jaer der waereld 2369, na den Zondvloed 713, vóór Christus geboorte 1635; en de dood van Mozes op de jaren 2553, 897 en 1451, dier zelfde tydrekeningen; des de geheele inhoud van Mozes vier laetste boeken tusschen deze jaertallen bepaeld zy. - Wy hebben deze Voorreden te opmerkelyk gevonden, om 'er niet wat breeder van te gewagen; en zullen daerom het mededeelen van een of ander voorbeeld uit de overzetting zelve uitstellen, tot een volgend Stuk van dit Werk; waervan het voor tegenwoordig genoeg zy te zeggen, dat deszelfs achtervolgende uitvoering aen al het voorgaende evenaert, en dus van een bestendig nut zy.