Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Bedenkingen over de eigentlijke oorzaak van Romens ondergang, toepasselijk op Nederland, met een voorafgaand Vertoog over de Staatkunde, door L.v. Limburg Matthysz. Te Utrecht, by G.T.v. Paddenburg. Behalven de Voorreden iii bladz. in gr. octavo.

Volgens deeze Bedenkingen van den Heer van Limburg is de eigenlyke oorzaak, welke, in de eerste plaats, den ondergang van het Romeinsche Ryk bewerkt heeft, te vinden, in de afgetrokken overnatuurkundige bespiegelingen van zommigen der zogenaamde oude Wysgeeren: als waaruit grondbeginselen voortgekomen zyn, nadeelig voor de Zeden; welken, niet alleen ten opzigte van Rome, maar ook ten aanzien van alle Ryken, door alle tyden, wanneer ze heerschende worden, geschikt zyn, om een Gemeenebest ten val te brengen. Nademaal nu die zelfde oorzaak, zyns agtens, ook in ons Vaderland, haare nadeelige uitwerkingen heeft, zo agt hy 't dienstig, de outleding hier van der Natie onder 't oog brengen, ten einde dezelve voor dat gevaar te waarschuwen.

Zyn Ed. naamlyk beschouwt de bespiegelende afgetrokken overnatuurkunde als de grondoorzaak van het bederf der Zeden; voor zo verre zy aanleiding gegeeven heeft, tot het denkbeeld, dat Deugd en Ondeugd woorden zonder zin zyn; dat het voor 's menschen geluk onverschillig is, of hy deugdzaam zy, dan ni t; ja, dat de behendige ondeugd eerder het tegenwoordige geluk, (en het toekomende verwagt men niet,) kan bevorderen. ‘Aan deze stellingen is 't, zegt hy, dat Romen en Griekenland, hunne Euveldaaden, hunne Tirannen. hunne slaafsheid en hunnen geheelen ondergang te wyten hebben.’ Daarbenevens gaat hy nog een stap verder, en beweert, dat de overnatuurkunde, niet alleen zo als zy, door Epicuur, Arcesilas en Pyrrho is voorgedraagen, ten uiterste schadelyk is; maar dat zy ook, in de handen van de kundigste en deugdzaamste mannen, meer nadeel dan voor-

[p. 397]

deel toegebragt heeft; dat zy noodzaaklyk dit nadeel moest toebrengen, en, (te ver getrokken,) dat kwaad ten eeuwigen dage voortbrengen zal. - Men heeft egter deeze zyne stelling niet te wyd uit te breiden; want vraagt men, zyn dan alle zogenaamde bovennatuurkundige bespiegelingen te wraaken, zo is zyn antwoord. ‘Neen, niet volstrekt; want indien men, bij voorbeeld, de beginzelen der Zedekunde en der natuurlijke Godsdienst zo noemt: deze zijn voorzeker niet te laken; hoe zeer zij enkel te waardeeren zijn, naarmate van hare duidelijkheid. - - Maar ik versta hier, door de eigentlijke overnatuurkunde, voornamentlijk het geen de geleerden Monadologie, of de kennis der geestlijke en enkelvoudige substantien noemen, en de Theologia Naturalis of de Philosophische Godgeleerdheid, dat is te zeggen niet alleen de weetenschap van het zyn, maar van de hoedanigheden van een oneindig Wezen, en de Pneumatologie of de Leer der Geesten. - - Die overnatuurkunde, welke handelt over zaken, die niet dan op zeer afgetrokkene bespiegelingen zijn berustende; over zaken, waar van de mensch, met geen mogelijkheid, eene recht grondige kennis kan verkrijgen. om dat hy ze zig niet, dan in 't afgetrokkene, kan voorstellen.’ - Onze Autheur heeft des bepaaldlyk het oog op die duistere, ingewikkelde, te sterk afgetrokken overnatuurkundige bespiegelingen; en, schoon hy zig nu en dan wat te algemeen en te sterk uitdrukke, stelt hy egter zyn gevoelen, nopens den schadelyken invloed van zodanige bespiegelingen, in een vry gunstig licht; ter waarschuwinge van de Natie, om daartegen op haare hoede te zyn, op dat de zedenloosheid geen verder veld winne.

Niet ongevoeglyk paart de Heer van Limburg, by deeze zyne Bedenkingen, zyne Proeve over de Staatkunde, msgelyks tegen de zedenloosheid ingerigt; als waar in hy ten duidelykste doet zien, dat de Staatkunde, indien dezelve niet op de Zedekunde gegrondvest zy, niet slegts als eene schadelyke, maar tevens als eene ongerymde, beuzelagtige, en niets beduidende, Weetenschap beschouwd moet worden.