Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Proeve over den Electrophorus, door J. Ingenhousz, M. Dr. Hofraad enz. enz. met nog een nevensgaand Stukje de Electriciteit betreffende, door Denzelven. Uit het Engelsch vertaald, door J.v. Breda, M.D. Veertig-raad te Delft. Te Delft by E.v.d. Smout en J. de Groot, P.Z. 1780. Behalven het Voorbericht 35 bladz. in gr. octavo.

Het byzonder bedoelde van den Heer Ingenhousz., in deeze Proeve, den 4 Juny 1778 geleezen in de Vergadering van de Koninglyke Societeit te Londen, is, te verklaaren, in hoe verre, de Electrophorus perpetuus geagt kunne worden te beantwoorden, aan de byna algemeen aangenomen Theory van Dr. Franklin, nopens eene positive en negative Electriciteit. Zommigen naamlyk hebben gedagt, dat de verschynzels, door dit Werktuig veroorzaakt, die Theory als om verre wierpen, en dat dezelven niet te verstaan waren, zonder nieuwe grondbeginzelen vast te stellen. ‘Dan het komt my,’ zegt de Heer Ingenhousz., ‘na deeze stoffe met aandagt overwoogen te hebben, voor, dat die verschynzelen, volgens dezelfde grondbeginzelen, die reeds door byna alle Wysgeeren aangenoomen zyn, uitgelegd konnen worden.’ Zulks toont zyn Ed. in deeze Verhandeling op eene voldoenende wyze; die tevens strekt ter nadere ophelderinge van de Theory der Electriciteit, of ten minste den weg helpt baanen, om 'er, door verdere proefneemingen, een nader licht aan by te zetten; des zy, die zig op dit onderwerp toeleggen, een nut gebruik van deeze Verhandeling kunnen maaken. -

[p. 336]

En even zo zullen zy met genoegen kunnen nagaan, het daarby geplaatste Stukje van denzelfden Autheur, in de opgemelde Vergadering geleezen, den 9 July 1778; behelzende de beschryving van eene gereede wyze, om eene Kaars, door middel van eene kleine Electricale vonk, aan te steeken. Met de beschryving hier van geeft hy te gelyk een berigt van de Vles van den Heer Cavallo, door middel van welke men, als ze steeds gelaaden in gereedheid gehouden wordt, deeze proef, zo wel by nagt als by dag, werkstellig kan maaken; mits men zorg draage van die Vles, of dat Magazyn van Electricaale vloeistoffe, zo te plaatzen, dat men dezelve gemaklyk in het duistere moge vinden. De Heer van Breda, die met alle oplettendheid de Electrike verschynzels naspoort, en deeze Geschriften van den Heer Ingenhousz, als der overzettinge waardig, in onze taale vertolkt, gemeen maakt, heeft, zo als zyn Voorbericht ons meldt, de eer gehad van dien Heer zelven te Delft te spreeken; en hier door is hy in staat gesteld, om een nog vollediger verslag te geeven, van de beste en eenvoudigste wyze, op welke zulk eene Voorraadvles vervaardigd kan worden. En dit verslag aldaar mededeelende, meldt hy te gelyk, dat de Heer J. Rechther, Physisch Instrument maaker te Delft, reeds zodanige Vlessen, van verschillende grootte, gemaakt heeft, die haare laading, zonder veel vermindering, zeer langen tyd behouden. Met betrekking tot dit Magazyn van Electricaale vloeistoffe, staat hier, met den Heer Vertaaler in zyn Voorbericht, nog aan te merken, dat men zig van het zelve kan bedienen, om, op eene gemaklyke wyze, veele vermaaklyke en nuttige proeven te doen, zonder altyd eene Electrizeer-Machine by de hand te behoeven. Inzonderheid kan, gelyk hy vervolgt, ‘door middel van zulk een Magazyn, de Electricaale kracht, wanneer men zich, door het toebrengen van Electrike schokken, van dezelve als een geneesmiddel wil bedienen, tot den Lyder worden overgebragt, zonder dat het nodig zy, ter plaatze daar hy zich bevind, een Electricaal werktuig te gebruiken, dat somtyds niet dan met veel moeijelykheid geschieden kan: want dus behoeft men maar een Magazyn van genoegzaam grooten inhoud, of meer dan één, aan een Electrizeer-Machine, elders geplaatst, te laa-

[p. 337]

den, en hetzelve by den Lyder te brengen; waarop dan aldaar eene op de gewoone wyze bekleede vles, van grootte naar de sterkte van den schok, welken men verkiest te geeven, zeer gemaklyk, en by herhaaling, kan gelaaden worden.’