Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Het eerste en voornaamste deel der uitwendige Roeping, zedert de Hervorming, tot heden, de egte leer van de Hervormde Kerk. Te Utrecht by H.v. Otterloo, 1780. Behalven het Voorbericht 378 bladz. in gr. octavo.

On het verschil, nopens de Rechtzinnigheid of Onrechtzinnigheid, van de Leer der welmenende aenbieding van de Genade Gods in Christus, aen allen, die onder de bediening van het Euangelie leven, ten einde zy allen, alleen op grond van die aenbiedinge, die aen hen, als zondaars, geschied, dat heil door een levend geloof zouden aennemen en in bezit erlangen, ware 't mogelyk, ten einde te brengen, is dit Geschrift opgesteld. De Tegenstanders dier Leer, namelyk, verdenken derzelver Voorstanders van Onrechtzinnigheid; en slaen wel eens over tot haetlyke beschuldigingen. Zulks heeft de Opstellers van dit Geschrift bewoogen, om zich niet zo zeer in te laten in een twistgeding over het Leerstuk; als wel, om zich te bevlytigen, tot ene byeenzameling van getuigenissen, die toenen, dat deze Leer, van den aenvang der Her-

[p. 274]

vorminge af, door alle tyden, de Leer der Hervormde Kerke in Nederland geweest is: dat dezelve geenszins aen te merken zy, als ene nieuwe Leer, maer in tegendeel als de Oude Leer onzer Nederlandsche Kerke, zo als die in de formulieren van enigheid vastgesteld, en door Mannen van Naem verkondigd is. Ten einde dit ten sterkste onder 't oog te brengen, neemt men een aenvang met het voordragen van de Getuigenissen der Randtekenaers, zo als dezelven zich in hunne Aentekeningen op de Bybelschriften, aengaende dit Leerbegrip, uitgelaten hebben. Hier by komen de Formulieren van Enigheid onzer Nederlandsche Kerke, benevens die der Buitenlandsche Kerken; mitsgaders de Hervormers; en ten laetste de Godgeleerde Schryvers der zestiende, zeventiende en achttiende Eeuwe. - Aen 't hoofd van 't eerste gedeelte dezer Verzamelinge, behelzende de authentike stukken, welken de alhier genoemde primitive Leer van Nederlands Kerk ontvouwen, is geplaatst een Register, waer in de byzonderheden, uit die Stukken by een vergaderd, klaerheidshalve, onder achtervolgende Artykels gebragt worden, met aenwyzinge, waer ter plaetze dezelven in dit Geschrift gemeld zyn. Men heeft dit Register indiervoege opgesteld, dat het gehouden moge worden, voor ene schetswyze ontvouwing van de Leer der welmenende Aenbieding in derzelver voornaemste byzonderheden; die men dus gereedlyk kan nagaen. Even zo heeft men voor, het tweede Stuk, de laetstgemelde Godgeleerde Schryvers vervattende, geplaetst een Register van de namen der Autheuren, uit welken de daer in medegedeelde uittrekzels genomen zyn, met melding van het byzondere, dat ieder Uittrekzel in zich behelst: des men, met een opslag, kunne zien, hoe die en deze zich over het een of ander Artykel, betreffende dit Leerbegrip, uitgelaten hebben. - Het Gezag pleit hier, volgens het bygebragte, vry sterk voor deze zyde; en schoon alle de getuigenissen door Party niet voor even gewigtig zullen doorgaen; daer velen van dezelven, even als de Euangelische voorstellen, naer de gewoone handelwyze van verschillende Godgeleerde Partyen, aen onderscheiden uitleggingen onderhevig geacht mogen worden; zo kan echter het nagaen van zulk een Geschrift strekken, om de gemoederen tot meer bedaerdheid te brengen, en de haetlykheid,

[p. 275]

die meermaels, in 't behandelen van dit Geschil, plaets heeft, te verminderen. Men zal, alles bedaerdlyk nagaende, ligtlyk bezeffen, dat men, door alle tyden heen, verschillende spreekwyzen nopens dit Stuk gebruikt, en zich, zomtyds sterker, zomtyds flaeuwer, daeromtrent uitgedrukt heeft; iets dat ook nog heden bespeurd word; en vry duidelyk toont, dat het meer op een woordenstryd, of ten uiterste op ene verschillende leiding, dan op een wezenlyk verschil, uitkomt; waer in men elkander, zonder verdenking, of aanklagte van onrechtzinnigheid, behoorde te verdragen.