Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Aanmerkingen over de gulhartigheid.

Onder de vermengde characters, die zich onder de menschen vertoonen, is het één veel beminnelyker dan het ander: het character van eenen Gulhartigen is my altyd alleraangenaamst voorgekoomen; en uit eene bespiegeling over die beminnelyke geaartheid zyn de volgende bedenkingen over dezelve voortgevloeid.

Gulhartigheid bestaat in eene blykbaare toegenegene hulpvaardigheid, omtrent onzen medemensch; zy spruit voort uit eene Ziel, gevoelig voor de tedere aandoeningen van vriendschap en onbeperkte menschenliefde. Eene Ziel, die bekrompen denkt, en geheel verkleefd is aan het stof, het blinkend en schoonschynend stof der waereld, kan haare kragten onmoogelyk gevoelen. Wie zag ooit eenen Gierigaart, welk een character kieze ik uit, om Gulhartigheid in te zoeken? wie zag ooit een spaarzaamen, een hoogzuinigen, blyken van Gulhartigheid voortbrengen? - Eene rust, eene kalmte der Ziel wordt in het hart van eenen waarlyk Gulhartigen vereischt; eene Ziel, door de hevige schokken van buiten het spoor hollende driften, kan de zagte aandoeningen der tedere Gulhartigheid niet gevoelen; - een Gulhartige is overtuigd van zyne eigene behoeftigheid; hy zet, hoe veel hy aan de hulp van zynen medemensch verschuldigd is; en uit die overtuiging voldoet hy, met eene ongedwongen en bereidvaardige toegenegenheid, aan den gulden zetregel: ‘Behandel uwen medemensch, gelyk gy van hem wenscht behandeld te worden’. Het is geene stipte, geene gedwongen betragting van deezen regel, die hem Gulhartig maakt. Het opvolgen dier lesse, in eenen allerstriktsten zin, is alleen het werk van een braaf mensch; maar derzelver inhoud, telken oogenblik, met een vrolyk gelaat, het geen toch mees-

[p. 469]

ten tyd de innigste roerzels van het menschlyk hart uitdrukt, en eene vergenoegde bereidvaardigheid, by elke gelegenheid, te gehoorzaamen, is het werk van een edelmoedig en Gulhartig Mensch. De tederheid deezer aandoeninge leert de dagelyksche ondervinding; in welke voorwerpen toch oeffent de Gulhartigheid het sterkste haar vermogen? Is het net in Vrouwen en Jongelingen? De Vrouwen hebben, over het geheel genomen, tederer en zagter aandoeningen dan de Mannen. In het hart der Jongelingen vestigt de Gulhartigheid haaren zetel; doch derzelver invloed vermindert niet zeldzaam met de vermeerdering hunner jaaren; wanneer zy vatbaarder worden voor de aandoeningen van Eer en Geldzucht; eigenaartig geschikt, om de Gulhartigheid in ballingschap, en dikwerf in onherroepelyke ballingschap, te verzenden. Toen immers het Geld, door misbruik, eene pest voor veele menschelyke deugden geworden, nog in de diepste holen der aarde begraaven lag, oeffende het zalig menschdom de geheiligde pligten van wederkeerige herbergzaamheid; en de Gulhartigheid is zeker niet eene der geringste bronnen van die, helaas! bykans vergeeten Deugd. - Armen, zoo wel als Ryken, kunnen de aandoeningen der Gulhartigheid smaaken: - de veragte Veehoeder zal misschien Gulhartiger zyn dan de verheven en aangebeden Ryksvorst. - Zyne leevenswyze komt beter overeen met de behoeftige natuur; die zoo vatbaar is voor den grooten invloed der verzorgende Gulhartigheid. De zaaden der Gulhartigheid zyn wel in ieders hart ingestort, maar de opvoeding doet niet weinig tot derzelver uitspruiting en vrugtbaarheid. Het voorbeeld en gedrag der Ouderen heeft een schier onuitwischbaaren indruk, op het hart van 't kind. - Des niettegenstaande kan egter een welgezind hart de zaaden der Gulhartigheid, schoon zy 'er jaaren lang vrugteloos in opgeslooten bleeven, aankweeken. - Het eerste werk van een Minnaar der Gulhartigheid is, in dit geval, de balstuurige dristen van blaakende gramschap, van alles vergiftigenden nyd, van wrokkenden haat en wraakzucht, ten sterkste te beteugelen, en zich zelven te verbinden aan de zagte koorden van eene vreedzaame zielsgesteltenis. - Wanneer hy zich dan tevens leevendig voor den geest stelt, de aanspraak, die de nooddruft op den overvloed des naasten heeft, is hy reeds eene goede schrede gevorderd op den weg der Gulhartigheid. - En vormt hy daarby regtschapen gedagten van het voortreffelyke en aangenaame der Gulhartigheid, dan zal hy wel dra met manlyke stappen den Tempel der Gulhartigheid naderen. - Wat toch is 'er voortreffelyker, wat voor eene geveelige Ziel aangenaamer, dan van zyn medemensch meer bemind, dan ontzien te worden? - En hoe geschikt is hier toe de Gulhartigheid. - Eene weldaad den evenmensch te bewyzen, met een vertederd en blygeestig gelaat; met toegenegene uitdrukkingen, die de aandoening van het hart

[p. 470]

duidelyk te kennen geeven, verspreidt van zich een geur, die de weldaad te aangenaamer doet worden. - Een treurigen Zieken, door eene hartelyke en tedere zamenspraak, of daarby gevoegde geschenken, op te beuren; - een matten reiziger voedzel en rustplaats met open armen te verschaffen; - den nooddruftigen van kleders, met eene hartelyke toespraak, te voorzien; deeze en soortgelyke bedryven verleenen vermaaken en genoegens, die wel te gevoelen, maar met geen woorden uit te drukken zyn: - en deeze vermaaken, deeze genoegens, zyn de vruchten der beminnelyke Gulhartigheid.

a.