Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Waarneemingen over de aangezigten der menschen.

(Uit het Engelsch.)

Het schyet my vry duidelyk toe, dat het Aangezigt der Menschen veelvuldige veranderingen ondergaan hebbe, zo in gedaante als weezenstrekken. Ik zie, in de tegenwoordige eeuwe, zulke Aangezigten niet als wy vinden in oude Schilderyen en Boeken. De Aangezigten, voor twee of drie honderd jaaren gedraagen, zyn thans geheel en al uit de mode. Ik erken, dat de Plaatsnyders voorheen zo bedreeven niet waren als tegenwoordig; doch men moet tevens toestemmen, dat eene gelykende gedaante af te tekenen, en wel te graveeren, twee onderscheide dingen zyn, en dat eene waare gelykenis gemaakt kan worden, door een gemeene hand. Een Aangezigt van ter zyde getekend naar de schaduw op een papier vallende, zal men dikwyls terstond kennen. Eenige weinige trekken van het penceel maaken dikwyls eene gelykend Portrait, 't welk in 't opschilderen alle gelykenis verliest; weshalven de onbekwaamheid der Plaatsnyderen hier niet in 't midden gebragt kan worden, als een bewys tot omverstooting van myn gevoelen, dat de gedaante en weezenstrekken van der Menschen Aangezigten, gelyk alle andere dingen, onderworpen zyn aan geduurige veranderingen; en wat de Schilders betreft, zyn de Ouden nog door de Hedendaagschen niet overtroffen; zy, nogthans, zo wel als de Plaatsnyders, maakten zulke Aangezigten niet als nu in gebruik zyn. Waar in het onder-

[p. 313]

scheld byzonder gelegen is, valt zo gemaklyk niet te beschryven, dat 'er, nogthans, zulk een verschil plaats grype is, myns bedunkens, zeker. Vermids alle veranderingen haare oorzaaken hebben, hel ik over om te gelooven, dat de veranderingen in de Aangezigten der Menschen, voornaamlyk uit de volgende oorzaaken hervoortkomen.

Wat de veranderingen betreft in de figuur des Aangezigts, merk ik aan, dat alle Volken oorspronglyk een Aangezigt hebben, hun byzonder eigen. Het Aangezigt van een Spanjaard is niet gelyk aan dat van een Engelschman; de Franschen verschillen van die beiden; de Hollanders van deeze drie, enz.

De uitgebreidheid des Koophandels, in de twee jongst verloopen eeuwen, heeft eene gemeenschap van Huwelyken te wege gebragt. En het schynt my toe, dat Ouders van verschillende Natien geen echt Nationaal Aangezigt hunnen afstammelingen kunnen mededeelen: de oorspronglyke onderscheide Characters van elk zullen vermengd worden: en het Kind deel hebbende aan beide de Natien, zal geen echte beeldtenis van een van beiden opleveren, en, gevolglyk, zal 'er een nieuw gelaat te voorschyn komen. In deeze Eeuwe heeft het over en weder huwelyken der Engelschen en Schotten, Welchen en Ierschen, druk aangegaan. Franschen en Duitschers zetten zich ook dikwyls in Engeland neder, en trouwen aldaar. Twee Eeuwen geleeden was het gansch anders; de Mannen reisden niet veel, en de Vrouwen hielden zich meest t'huis. Dit hou ik voor een der redenen, waarom de hedendaagsche Aangezigten zo veel van die in de oude Schilderyen verschillen.

Behalven het Aangezigt, dat aan eene Natie in 't algemeen eigen is, vindt men een Aangezigt eigen aan elk byzonder Landschap: en deeze kunnen wederom verdeeld worden in Stad en Land Aangezigten; uit welken hoofde dezelfde Natie, door het over en weder huwelyken der Inwoonderen van onderscheide gedeelten, eene Gelaatsverandering, schoon in eene mindere maat, zal ondervinden.

Ten anderen, hangen de Weezenstrekken van geheele Volken, even als die van byzondere Persoonen, voor een groot gedeelte, af van hunne Zeden en Gevoelens; de bezigheden, welke zy verrigten, en de Vermaaken,

[p. 314]

welke zy neemen. Elk draagt zyn Gelaat naar zyne Hanteeringe, als hy zich zyns Beroeps niet schaamt. Men heeft een Soldaaten, een Matroozen, een Boeren, een Koopmans, een Edelmans en Leeraars Aangezigt, enz., enz., enz.

Daar is eene soort van houding, of gelaatsschikking, welke iemand ongevoelig aanneemt onder het voortzetten zyns bedryfs, en, in 't einde, hem natuurlyk wordt: en het is, door de zamenvoeging onzer denkbeelden over de Aangezigten der Menschen, die wy nimmer zagen, met die voeglykheid des uiterlyken characters, welke by hunne bezigheid past, dat wy ons eene algemeene gelykenis verbeelden van een Man, wanneer wy zyn rang en staat in deeze wereld kennen: een krygsheld, een Zeeman, een Winkelier, een Geestlyke, enz. hebben hunne byzondere weezenstrekken, waar door zy zo gemaklyk onderkend kunnen worden als een Quaker, door het fatzoen en de kleur van zyn kleed, de gedaante van zyn hoed, en zyne geheele houding.

Een aandagtige waarneeming zal elk overtuigen, dat de Zeden, een magtigen indruk maaken op het vormen, veranderen en het vormen onzer weezenstrekken. Wanneer eene geheele Natie onder den invloed staat van een byzonder slag van Zeden, zullen hunne Aangezigten eene algemeene verandering ondergaan. Wanneer ongebonde Zeden de overhand hebben, zullen zedige Gelaatstrekken uit de mode geraaken, en, als gezetheid van Zeden heerscht, het tegendeel plaats grypen. In tyden van algemeene droefenisse en onheil, draagt men lang uitgerekte en huilende weezens. In dagen van algemeene vreugde zyn korte en vrolyke Aangezigten de doorgaande dragt. Druk rekt het aangezigt uit, vreugde verwydert het zelve: want het lachen verbreedt het gelaat, het huilen doet het verlangen.

Desgelyks zal een oplettend beschouwer, door 't gelaat van anderen in opmerking te neemen, den algemeenen loop of verandering der Staatszaaken kunnen bevroeden, zonder zich de moeite te geeven om de nieuwspapieren in te zien. Menschen, die de dingen ter harte neemen, kunnen ze niet van hun gelaat weeren; en ik heb altoos opgemerkt, dat het inloopen van eene nieuwe tyding nimmer mist de gelaatstrekken van dien dag te veranderen.

[p. 315]

Uit deeze en verscheide andere dergelyke waarneemingen, die ik in 't midden zou kunnen brengen, denk ik blykt het, dat het Nationaal Character in de Aangezigten, door het over en weder huwelyken, verandert; en dat de weezenstrekken van Zeden en Hebbelykheid afhangen.