Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Manmerkingen over de meest vermogende geneesmiddelen in den kinkhoest.

De besmettelyke hoest der Kinderen, en ook zomwylen van volwassene Persoonen, by ons gewoonlyk Kinkhoest genoemd, is een dier kwaalen, welke de oplettenheid der Geneesheeren, boven veele andere, verdient; dewyl hy niet alleen zeer besmettelyk, en in zynen aanval voor veele Kinderen doodelyk is, maar ook dikwils, door zyne geweldige werking op net weefzel der longen en het geheele lichaam, aanleiding geeft tot bloedspuwen, teecing, breuken, en andere gevaarlyke ongemakken.

De beste geneeswyze deezes hoests is voorzeker niet onbekend aan kundige Geneesheeren, en ik vermeete my niet hen eenige onderrigting te geeven: dan dit heeft mogelyk geen plaats by alle minder bedreevene; ook is eene algemeene kennisse van de beste geneeswyze in dagelyks voorkomende ziekten voor het algemeen van grooten dienst. En deeze is derede, waarom ik het dienstig heb geoordeeld, in 't nuttig Mengelwerk onzer Vaderlandsche Letteroeffenaaren, eenige aanmerkingen mede te deelen over de middelen, die in de voornoemde kwaal, over 't geheel genomen, de beste zyn.

De aard eener ziekte wordt nooit beter gekend, dan uit haare toevallen, en door eene naauwkeurige oplettenheid op alle zamenloopende omstandigheden, die van eenen gunstigen of nadeeligen uitkomst worden gevolgd: dus heeft men in den voornoemden hoest bespeurd, dat dezelve verzeld ging met eene groote menigte slymen der maag, en dat de Lyders doorgaans beterden, zo ras dezelve in eenen grooten overvloed werdt ontlast. De groote etmuller heeft dit reeds waargenoomen, daar hy in zyn Collegium practicum zegt. ‘Deeze hoest is

[p. 67]

dikwils zo heevig, dat hy niet gestild kan worden, voor dat 'er eene groote meenigte slymen door braaken is gelost, want dit gebeurende, is de Lyder geduurende ongeveer een' halven dag zonder hoest, tot dat 'er eene nieuwe aanval komt, die wederom op eene zoortgelyke wyze eindigt.’ Uit deeze waarneeming besluit genoemde Schryver, dat men de reden deezes hoests in de maag moet zoeken, welker verkeerde werking en verslapping de spyzen in een taaije slym doet overgaan. Doch dewyl deeze kwaal doorgaans den loop eener Volkziekte houdt, en door besmetting wordt voortgeplant, is het daarenboven zeker, dat 'er eene scherpe en besmettende stoffe in de lucht moet omzwerven, die, in de maag doorgeslikt zynde, zynde, zodanig eene verandering in de aldaar bevat of afgescheiden wordende vogten kan te wege brengen, dat dezelve in een scherp en prikkelend slym ontaarden.

De hoest is derhalven in deeze ziekte meerendeels toevallig, en haaren oorsprong verschuldigd aan de prikkeling der zenuwen van 't middelrift en der uitademende spieren, die op verschillende wyzen gemeenschap hebben met het groot tusschenribbig en het agtsto paar, welk laatste, als meerendeels tot de maag behoorende, inzonderheid door de scherpte der stymen kan worden geprikkeld. Ondertusschen ontken ik ook niet, dat de longen teffens meer of min door de besmettelyke stoffe worden ontstooken; doch houde my teffens verzekerd, dat dit gedeelte der ziekte gemakkelyk door de gunste der natuur, of door verzagtende borstmiddelen kan worden geneezen; zo men maar de voornaamste zitplaats der ziekte, dat is de verslymde maag, naar behooren heeft gezuiverd.

De voornaamste bronader en zitplaats deezer kwaale dus aangeweezen zynde, valt het niet bezwaarlyk de middelen aan te wyzen, welke de geschiktste zyn, om deezen hoest te geneezen; het zyn namelyk de braakmiddelen, by een ieder bekend, als de beste en kragtigste werktuigen, om de verslymde en teffens besmettende stoffe uit de maag te dryven: en deeze of alleen, of met zodanige middelen gepaard, welke de taaiheid der vyandlyke stoffe in voorraad kunnen ontbinden en dezelve losmaaken.

Met deeze indicatie komen overeen de waarneemingen

[p. 68]

der beste Geneesheeren. De groote f. hoffman zegt hier van (Operum, T. III. p. 494.) Dat deeze hoest, als zynen oorsprong aan eene verzaameling van maagslymen verschuldigd zynde, 't best kan worden weggenoomen door een zagt braakmiddel, uit ¼ of ½ grein braak wynsteen, (te weten in jonge Kinderen) of uit eenige greinen Ipecacuanha. En de onvergelykelyke huxham raadt het gebruik der braakmiddelen, na 't doen eener laating, niet minder aan. Want zegt hy, (de aëre et Epidem, T.I. p. 76.) de hoest ontstaat, ten minsten voor een gedeelte, uit de maag, gelyk de groote meenigte der slymen en 't gunstige gevolg der braakmiddelen getuigen, die dikwerf tot viermaalen herhaald moeten worden. Ten dien einde pryst hy voornaamelyk aan de Syr. Flor. Persicorum, het Oxymel Scilliticum, en het Infusum of Decotum van de Ipecacuanha.

Op het voorbeeld van deeze en andere groote mannen heb ik altoos van braakmiddelen in 't geneezen deezer hardnekkige kwaale gebruik gemaakt: en hoevel ik geenzins ontkenne, dat de aderlaating, zagte purgeermiddelen, Slakkenmelk, Spaansche Vliegen, Koortsbast, enz. meermaalen van dienst, ja noodzaakelyk kunnen zyn, stel ik 'er egter geene zwaarigheid in, om te verzekeren, dat men in de meeste gevallen deeze en alle andere middelen zal konnen ontbeeren, zo men maar in 't begin des hoests herhaalde braakmiddelen heeft voorgenreeven.

Vraagt men, welke tot dit oogmerk de bekwaamste middelen zyn; zo antwoorde ik, dat de Ipecacuanha, als het gebruikelykste braakmiddel, ten deezen einde in 't algemeen zeer bekwaam zy, indien dezelve dagelyks, om den anderen, of om den derden dag van ij tot x of meer greinen wordt ingenoomen, altoos naar maate der jaaren, kragten en gevoeligheid van 't zenuwgestel der Lyderen. Dan dewyl men dikwils ondervindt dat de Ipecacuanha eene meer of min stoppende kragt bezit, in dit geval zeer nadeelig, en dezelve ook minder slymverdunnende en losmaakende is, dan de middelen uit 't Spiesglas, ondervindt men den besten uitkomst, door by eene dosis Ipecacuanha, den braakwynsteen, ter maate van ⅛ tot j grein te voegen. En, door eenige doses van zodanig een gemengd poeder, van tyd tot tyd, in te geeven, is men doorgaans in staat, om het geweld deezes anderzins zeer gevaarlyken hoests in zynen oorsprong te smooren.

a.y.