Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Nut der luiheid.

Onder alles, wat het menschdom deezer Eeuw eigen is, en waar uit veele heilzaame gevolgen voortvloeijen, weet ik niets, dat den voorrang verdient boven de gemaklykheid. Deeze gesteldheid, by de Latynen genaamd pigrita, inertia, en by onze Nederlandsche Voorvaderen, met den bekenden naam van Luiheid bestempeld, zal tegenwoordig, uit dien hoofde, het onderwerp myner beknopte Redenvoeringe zyn. Mogte zy slegts, M.T.. haaren invloed in geene al te ruime maate over ons uitstorten, op dat Gyl. onder het toehooren niet in slaap valt. en myne tonge niet al te ras vermoeid worde van spreeken! -

Laaten onkundige Godgeleerden de Luiheid (belgt u niet M.T. over deezen naam) een pest der ziele noemen; laaten de Zedemeesters haar als het bederf, en een kanker der Maatschappy, afschilderen; laaten haar eindelyk de Geneesheeren beschuldigen, dat de vogten des lichaams, door haar toedoen, bedorven worden; en dat zy dus eene oorzaak is van ontelbaare ziekten.

Billyk zoudet gy, M.T. verstoord worden, indien ik Ulicden de ongerymdheid deezer stellingen wydloopig wilde ontvouwen: dit doende zou het immers, (behalven dat het Ul. te veel moeite zou kosten om 'er naar te luisteren) schynen, als of ik Ul. voor leerlingen in deeze fraaije weetenschap aanzag, daar ik

[p. 44]

ondertusschen zeer wel overtuigd ben, dat ten minsten veelen uwer deeze kunst meesterlyk verstaan: Liever zal ik, om tog niet te verveelen, maar eenige weinige aanmerkingen maaken, om u, ô loffelyke Luiheid! en Ul., ô getrouwe beoefenaars derzelve, van die blaam te zuiveren, daar gy zo dikwyls ten onregte mede betigt wordt.

I. De Luiheid is heilzaam voor den Godsdienst. Een Lui mensch gelooft, ligtelyk, dat geene, het welk hem door zynen Leeraar wordt voorgepredikt; dewyl hy tegen de moeite opziet van zelf de zaaken nader te onderzoeken. Was spinosa een Luiaard geweest, hy had den Regtzinnigen nimmer zoo veel werks verschaft, om zyne schadelyke jaa zielbedervende kettery uit te roeijen. En gy, ô Dr. bekker, waart gy met den geest der Luiheid bezield geweest, nooit hadden de arme Spooken en onschuldige Nagtgeesten zo hals over kop naar het onderaardsche behoeven te verhuizen: gy hebt, dewyl gy niet lui maar vlytig waart, den Duivel uit deeze Wereld getragt te verbannen. Maar wat ge ook uitgevoerd moogt hebben, uwe poogingen schynen niet volkomen gelukt te zyn; uw arbeid heeft zulks niet te wege gebragt: dewyl de Duivel, (gelyk onze Theologanten zeggen) hier nog eene groote heerschappy voert, en zyn ryk zeer uitgestrekt is.

II. De Luiheid is eensteun der Maatschappy. Waren alle menschen even naarstig, even arbeidzaam, waar zou het met onze Fabrieken heen? hoe zonden onze ambagtslieden aan de kost komen? Was ieder even naarstig, men zou tien stukken lakens gemaakt zien, tegen nu een; en bygevolg zouden dezelve zo ligt niet van de hand gaan. Was elk even naarstig, men zou met 'er tyd nieuwe Fabrieken moeten aanleggen; en waar zou dan de Franschman met zyne Zyden, en de Engelschman met zyne Wollen Manufactuuren blyven? 't Is waar, men zegt, daar veel Fabrieken zyn, helpt men veel handen aan 't werk, en veel monden aan 't eeten; behalven dat het Land 'er ook groot voordeel by heeft. Dan, M.T., het zoude my te veel moeite kosten dit alles te wederleggen. Maar gy byzonder, ô Luie Huismoeders en Huisbezorgsters! hoe nuttig zyt gy voor den Koophandel! gy helpt den ambagtsman aan het brood, en den winkelier aan neering. Yverige en naarstige Huishoudsters zitten geduurig met de naald te pikken, om haar en haarer kinderen kleederen te verstellen; dewelke op zulk eene wyze jaaren lang kunnen duuren. En wat voordeel heeft de winkelier en ambagtsman by zulke huishoudingen? In plaats van dezulken te gelyken, die alles met Argus oogen naagaan, bemoeit gy u nergens mede, dan met eeten, drinken, en slaapen. Ziet gy, in het gewaad uwer Huisgenooten, eene scheur of een gat, gy laat 'er een tweede bykomen, waar op wel ras een derde, en schielyk de verslonsing van het gansche kleed moet volgen. En zulks doet gy alleen met dit heilzaame vooruitzigt, om zoo veel

[p. 45]

te schielyker in de noodzaaklykheid gebragt te worden, van een geheel nieuw kleed te koopen, en dus den winkelier en Ambachtsman een stuiver te laaten verdienen. Daar het zoo gaat met de kleederen, heeft zulks ook plaats met opzigt tot alle de overige huizelyke bezigheden; dat van zelve volgt; des ik 'er niet meer van behoeve te zeggen. Gy slaat dus den zekersten weg in, om tot de by veele Philosophen zo gepreezene armoede te geraaken; vooral indien uwe Luiheid een weinig door de Hovaardy ondersteund wordt.

III. De Luiheid is nuttig voor de Gezondheid. Een yverig mensch, wien de opgaande Zon reeds werkende vindt, en de schemeravond naauwlyks van zyne bezigheden kan afrukken, hoe veel gevaars loopt dezelve van zyne gezondheid te bederven, ja geheel te verliezen? En dit heeft zo wel plaats in den Geleerden, die met het krieken van den dag zyne boeken begint op te slaan, als in den Werkman, die zich 's morgens en 's avonds aan de koude lucht, en den ganschen lag aan de brandende Zon, blootstelt. Als men den ganschen dag zit te studeeren, hebben de maag en darmen geen genoegzaame ruimte, om haare veerkragt vry en onverhinderd te oefenen. Daarom is het beter, 's morgens tot negen of tien uuren, uitgestrekt, in zyn bed te blyven liggen; als wanneer het lichaam eene vry natuurlyke gestalte heeft, en dus beter in staat is, om de overvloedige spyze en drank van gisteren avond te verteeren. Ook is men, geduurende den slaap, vry van zorgen; en wat is 'er nadeeliger voor de gezondheid, dan zorg en kommer. Beziet eens, M.T. het lichaam van eenen zorgeloozen, die zich nergens aan stoort, en gelyk men zegt, God water over Gods land laat gaan: hoe dik en vet, hoe welgedaan, ziet hy 'er uit; in tegenstellinge van eenen, die zyn hoofd geduurig vol zorgen heeft, en door zyn mager en bleek weezen genoegzaam uitwyst, dat zyn hoofd vol muisenesten is. Beziet den werkman, die zyn tyd wel weet waar te neemen; en drie vierden van den dag met zoeken en in order schikken van zyn gereedschap weet door te brengen; die den tyd, dat zyn Meester niet by hem is, als een uur van ruste weet te gebruiken. Beschouw dien, zegge ik, en vergelyk hem by een arbeidzaamen, een yverigen werkman, die, (ô Dwaasheid!) geen loon wil ontvangen, voor dat hy het verdiend heeft; die even veel werkt, in het afweezen, als in de tegenwoordigheid, van zynen meester. Hoe vermoeid gaat deeze 's avonds naar zyn huis; dewyl zyne waggelende beenen hem bykans de noodige ondersteuning weigeren: daar de eerste vry wat vrolyker zyne werkplaats verlaat, dan hy 'er heenen ging.

Dus hebbe ik u, M.T. de Luiheid als zeer voordeelig afgeschetst; en ô! wat zyn wy gelukkig! dat wy ons daar van in zo ruim eene maate bedeeld vinden; ja ik zie haare bekoorlyke vleugelen reeds over Ul. uitgespreid. Maar ik hebbe nog een woord te

[p. 46]

zeggen; laaten wy ondertusschen eens eenpaarig geeuwen; op dat de slaap nog een weinig van ons geweerd moge worden.

Waren de Godgeleerden volkomen overtuigd van de schadelykheid der Luiheid voor den Godsdienst, ei lieve! hoe komt het dan, dat men 'er onder die Heeren zo veelen vind die een groot gedeelte van hunnen leeftyd aan de Luiheid toewyden? Hoe komt het dan, dat men zoo veele onbestudeerde Redenvoeringen en Predikation hoort, die zeer los met stoplappen aan malkander genaaid zyn? Het antwoord is klaar; de Heeren hadden weinig gestudeerd; by gevolg, zy waren lui geweest.

Waren de Zedemeesters overtuigd van den schadelyken invloed der Luiheid op de Maatschappy; zy zouden zelve de naarstigheid wel beter betragten, en uitgewerkter Verhandelingen schryven, of werk by der hand neemen, daar zy wat mede konnen winnen, om hunne huisgezinnen met eere te onderhouden.

En gy, ô ontelbaare menigte van Geneesheeren, indien gy niet volkomen overtuigd waart van de nutheid der Luiheid voor de Gezondheid, gy zoudt u, o dikgebuikte zoonen van Apollo, buiten noodzaak, in geen koets van het eene huis naar het andere laaten sleepen. Gy zoudt u zelven wel wat meer moeite geeven, om de oorzaaken der ziekten, en het wonderlyk maakzel des menschelyken lichaams, te kennen. Gy zoudt u zo dikwils niet behelpen, met een eenvoudig recept, hier of daar uit eenen ouden Aucteur gecopieerd. Gy zoudt uwe Patienten, om aan de ziekte het voedzel te beneemen, niet in een zondvloed van Gerstenwater en Julapiums doen verzuipen; maar de oorzaaken der zickten naspooren, en dezelven weg neemen. Was 'er geen Luiheid, en was elk even naarstig in dit zoo gewigtig beroep, waar zouden dan de Modes van daan komen, die zoo wel in de praktyk der Geneeskunde als in de kleederen heerschen; en die zo nuttig zyn, om veele onkundige Doctoren voor verstandig te doen doorgaan. Is 'er iets nieuws, 't zy by geval, of door de vlyt van den eenen ontdekt, straks wordt het door een tweeden geordoneerd, en de derde en vierde durft het reeds als een panacé voorschryven: wat is hiervan de rede? Luiheid!

Maar zou ik, M.T. alle soorten van Luiheid beschryven, dan zoude ik zelf de Luiheid moeten vaarwel zeggen. Ik zal daarom maar eindigen; wel bewust zynde dat gylieden allen u van deeze gemaklyke en loflyke gesteldheid niet ligt zult laaten aftroonen!

a.f.m.