Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Verhandeling over den aart en het gebruik der Zedelyke Wet, of handleiding tot het recht verstand en gebruik van de Leere der Wet, overeenkomstig het Euangelie; door pieter heman, Lidmaat der Gereformeerde Gemeente te Amsterdam. Te Amsterdam by M. de Bruyn, 1779. Behalven de Voorreden 75 bladz. In gr. octavo.

Uit de verscheidenheid der denkbeelden, welken men, rakende het onderscheid der Wet en van 't Euangelie, of derzelver onderlinge betrekking, voed, (dat grootlyks ontstaet uit het verschillende gezichtspunt,

[p. 562]

waeruit men die beiden beschouwt,) spruit natuurlyk voort ene verscheidenheid van leiding of bestiering, zo ten opzichte van onbekeerden als van boetvaerdigen, 't zy om hen tot het Geloof te bewegen, of hen, 't zy anderen, of zichzelven, aenvanglyk of by voortgang op den weg des Geloofs behulpzaem te zyn. Deze verscheidenheid baert ligtlyk by velen verwarde en verkeerde begrippen, waeruit dan niet zelden zwaermoedige bedenkingen of bekommerende twyfelingen, en averechtsche overleggingen ontstaen, die van een schadelyken invloed zyn. Zulks schynt de Opsteller dezer Verhandelinge, naer uitwyzen zyner Voorreden, zo in zichzelven als in anderen, ondervonden te hebben; dit heeft hem, naer 't ons voorkomt, genoopt, om zyne aendacht bepaelder op dat onderwerp te vestigen, en vervolgens zyne gedachten deswegens gemeen te maken. Overtuigd zynde, dat een recht onderscheiden begrip van de Wet en 't Euangelie een ongemeen licht over de waerheden van den Christelyken Godsdienst verspreid, en ons voor vele misvattingen en verwarringen beveiligt, zo heeft hy het zyne willen toebrengen ter wegneminge van die misvattingen en wanbegrippen, welken, zyns oordeels, uit een verkeerd begrip van de Wet ontstaen; ten einde langs dien weg, zo 't mogelyk ware, de verschillen daeromtrent te verminderen, en dus mede te werken ter bevorderinge van waerheid en vrede. Overeenkomstig met den tytel van dit Geschrift is zyne Verhandeling tweeledig; gaende eerst over den aert, en vervolgens over het gebruik, der Zedelyke Wet.

Ter ontvouwinge van den aert der Zedelyke Wet, slaet hy met den aenvang gade het oogmerk der Wet, voor en na den Val; en handelt wyders over derzelver onderscheiden bedeeling, onder het Oude en Nieuwe Testament, om na te spooren, in hoe verre het Oude en Nieuwe Testament, in de Leere van Wet en Euangelie, overeenstemmen, en in wat opzicht zy in dezen van elkanderen verschillen. - Dit afgehandeld hebbende, gaet hy over ter beschouwinge van het gebruik der Wet, en wel in beiderleie opzichten, naer derzelver tweeledig oogmerk, na 's menschen val: (1.) om onbekeerden hunne elende te doen kennen, en tot geloof en bekeering op te wekken; mitsgaders (2.) om den geloo-

[p. 563]

vigen te strekken tot den regel van eenen dankbaren en Godverheerlykenden wandel.

Men kan uit het geheele beloop van deze Verhandeling zien, dat de Heer Heman bepaeldlyk en met ernst op dit onderwerp gedacht heeft, om het zelve te ontvouwen, niet by wyze van een Twistschrift; maer by manier van ene Verhandeling, waer in hy 't 'er op toelegt, om zyne gedachten nopens dit stuk ten klaerste overtuiglyk voor te stellen; van waer de zelve in ene wel geschikte orde geleidlyk voortgaet. Ze is ook uit dien hoofde op zodanig ene wyze geschreven, dat menschen van verschillende denkwyzen, wat ze ook over des Autheurs denkwyze hier in mogen oordeelen, zyne ontvouwing zonder enige kwetzing kunnen nagaen; en 'er veelligt ten minste uit leeren, dat ze de ene of andere party, in de verschillen daeromtrent, wel eens wat sterk getrokken hebben. 's Mans bescheidenheid, omtrent anderen die van hem verschillen, geeft hem op goeden grond recht, om te verzoeken, dat men zyn geschrift ook uit dat oogpunt beschouwe, en hem om een woord niet veroordeele. In de overtuiginge van de noodzaaklykheid om dit altoos in acht te neemen, sluit hy niet ongepast zyne Verhandeling indezervoege.

‘Heb ik, naar mijn licht, de denkwijze van zommigen afgekeurd; ik vertrouw dat elk, die onbevooroordeeld mijne gezegdens nagaat, overreed zal zijn, dat ik mij in deezen zoo heb uitgedrukt, dat niemand daaruit aanleiding tot aanstoot of verbittering neemen kan; integendeel was het mijn toeleg, om, behoudens waarheid, den vrede en eensgezindheid te helpen bevorderen, en alle liefdelooze verdenkingen af te snijden. - En waarlijk, gaan wij na, de tijdsomstandigheden waar in wij leeven; een tijd, waarin het zielverpestend Ongeloof zoo onbeschaamd het hoofd opsteekt, en openlijk, zelfs in gedrukte schriften, alle gronden van waarheid en zedelijkheid durft ondermijnen; terwijl diepe onkunde en zorgeloosheid, verregaande losbandigheid in de denk- en levenswi ze van veelen, die den naam van Christenen draagen, kleinachting ja versmaading van het dierbaar Euangelie, - eene wijde deur opent tot voortplanting van allerleie zielverderfelijke dwaalingen; en de treurigste bewijzen oplevert van het algemeen zedebederf in ons Vaderland: - in eenen tijd van zulk

[p. 564]

een donker uitzicht, is het immers allernoodzaaklijkst, dat alle liefhebbers van Waarheid en Godvrucht hart en handen zamen voegen, om als een eenig man den God van Nederland in den gebede aan te loopen, dat Hij zijne waarheid hier doe blijven, zich over Sion ontferme, en haare breuke heele. Behoorde in zulk een tijd niet elk, naar vermogen, het zijne toe te brengen ter hervorming en verbetering, en daartoe van zichzelven en zijn huis te beginnen? Maar, kan dit plaats hebben, wanneer nu dit, dan dat geschilstuk zoo veel stof tot denken en spreeken oplevert, dat 'er noch tijd noch gelegenheid is, om te denken of te spreeken, over die dingen, wier overweeging de eerste plaats in onze gedachten en gesprekken altijd behoorde te hebben; ik meen de eere Gods, de bevordering van onze eeuwige belangens, en het welzijn van onzen evenmensch? - Kan men dit verwagten, wanneer, door het geduurig verschil in gedachten, en het hevig strijden voor dit of dat gevoelen, de gemoederen van Godvruchtigen zodanig van elkanderen verwijderen, dat daardoor de onderlinge bijeenkomsten, en andere liefdeplichten, tot elkanders stichting en opbouw, worden nagelaaten, en men, in plaatse van elkander te zegenen, en voor elkander te bidden, wel eens elkander lastert, - om niets meer te zeggen? - Daar ik nu vertrouw dat elk, die ons Sion oplettend beschouwt, mij zal toestaan, dat het opgegeevene maar al te waar is; wel aan dan, geliefde Mede-Christenen, laat ons, in plaatse van met elkander te twisten, en te ijveren voor deeze of geene bijzondere begrippen, veeleer ons bevlijtigen, om de verschillen, die over het een of ander stuk nog mogten overgebleeven zyn, te vereffenen, en op grond van de waarheid vrede te maaken. En oordeelen wij, dat een Broeder in het een of ander dwaalt, dat wij wel zijne dwaalingen niet goedkeuren, maar ons echter wachten van eenen ontijdigen en verkeerden ijver, die meer verbittert dan verbetert. Dat wij ons liever vereenigen, om de gemeene belangens van waarheid en Godvrucht, zoo veel in ons is, te helpen bevorderen, en daartoe op ons zelven en elkanderen acht neemen, tot opscherping der liefde en goede werken. Dan - laat ik eindige! De Heere geeve, dat alomme de Gemeentens, in

[p. 565]

zonderheid die van Nederland, mogen vrede hebben, gesticht worden, wandelen in de vreeze des Heeren, en de vertroostingen des Heiligen Geests vermenigvuldigd worden!’