Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

[p. 557]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

J.D. Michaelis Nieuwe Overzetting des O.T. Met aanmerkingen voor Ongeleerden, in het Nederduitsch overgebragt. II. Deel. II. St. Te Utrecht by de Wed. J.v. Schoonhoven 1779. In gr. octavo 446 bladz.

Met dit tweede stuk word de overzetting en opheldering van het eerste Boek van Mozes voltrokken, in de eigenste manier als het voorige behandeld is. Wy hebben, by het gewag maken van het vorige stuk, wel byzonder opgemerkt, dat de Heer de Perponcher, niet slechts dit Werk vertalende, maer het zelve tevens met oordeelkundige aenmerkingen verrykende, zich hier meermaels op ene loflyke wyze verledigt, ‘om ons de wyze schikkingen der Godlyke Voorzienigheid, in vele byzondere gevallen en inrichtingen, onder het oog te brengen.’ Wy moesten 'er diestyds van afzien, om 'er een voorbeeld van aen de hand te geven, en vertrouwden toen, dat we, by een volgend stuk, nog wel gelegenheid zouden vinden, om een stael van die natuur mede te deelen^(*). Dit gezegde bepaelde onze aendacht in dezen te meer op zodanig een onderwerp; en zie hier, in gevolge daervan, uit vele andere voorbeelden, welken ons in dit stuk voorgekomen zyn, 's Mans lezenswaerdige overdenkingen, by gelegenheid van 't verhael des Joodschen Godlyken Geschiedschryvers, nopens de overkomst van Vader Jacob, met zyn Huisgezin, uit Kanäan na Egypten.

‘Jacobs verplaetsing naer Egypten, (zegt de Heer de Perponcher met reden,) is een der merkwaerdigste tydstippen, in deeze geschiedenis, en 't Godlyk bestier onder den aertsvaderlyken stam. Het groot oogmerk der toenmalige huishouding met denzelven, was hem

(*) Zie Hedend. Vad. Letter-Oef. VII. D. bl. 541.

[p. 558]

van alle de overige volkeren en stammen afgezonderd te houden, en teevens te doen opgroeien, tot een groot en aenzienlyk volk, 't welk God zig wilde toeëigenen, om in deszelfs schoot de toebereidzelen te maeken, tot die volmaekter huishouding, die eens, volgens de belofte aen Abraham gedaen, aen 't gansche menschdom heil en zeegen aenbrengen moest. Maer in 't bereiken van dit doelwit, van afzondering deezes stams, begonden zig nu, vooral in Kanaän, verscheide zwaerigheden op te doen. De wetten, die, in 't vervolg, de vermenging der Israëliten met de overige volken verhinderden, waren nog niet gegeeven en konden ook niet gegeeven worden; dewyl de Israëliten eerst tot een volk moesten opgroeien, door eene voorbereidende volksopvoeding moesten doorgaen, door een groote en treffende volksweldaed, aen hunnen God, op de sterkste en bestendigste wyze, verbonden worden. Ondertusschen was Kanaän te klein, om dit volk, by deszelfs vermeenigvuldiging (Gen. 36. 7.) en omzwervende leevenswys, afgezonderd te bevatten, in 't midden der Kanaänietische volkplantingen, die zig teevens ook aen alle kanten uitbreidden, en magtig genoeg waren, om het in deszelfs eersten opgang te stuiten: maer niet, (vooral weegens hunne verdeeling in verscheide byzondere en kleine koningryken,) om het, na deszelfs vermeenigvuldiging, binnen een zeekeren kring te bepaelen, en van de omzwervende leevenswys te doen afzien; die een zeer uitgestrekt land vereischt, en daer het, in 't onderwerp der Voorzienigheid, eens van moest worden afgebragt. Daarby was 'er ook geen gevestigde afkeer van den kant der Kanaänieten, die hen belette zig met de Israëlieten te vermengen; gelyk het voorbeeld der inwooners van Sichem duidelyk aentoont. En ook by Jacobs stam had men de oorspronklyke grondbeginselen der aerstvaderlyke huishouding, door Abraham en Isaak zozorgvuldig gevolgd, en by 't uithuwlyken hunner zoonen in agt genoomen, nu byna geheel en al uit het oog verlooren; zo dat Jacob zelf gereed gestaen had, om zig met de Sichemieten tot één volk te laeten maeken. Gen. 34. 10. Onder zyne zoonen waeren 'er ook, die werklyk met Kanaänietische vrouwen trouwden. Gen. 38. 2^(*)

(*) Men ziet althans nergens, gelyk onze Uitlegger daer ter plaetze aenmerkt, dat Jacob eenige moeite neemt, om zyne zoonen van Kanaänietische huwelyken af te houden.

[p. 559]

en 64. 10. Alles liep dus samen, om te weeg te brengen, dat zy zig hoe langer hoe meer met de Kanaänieten vermengden; en indien zy in Kanaän gebleeven waren, en deeze zelfde handelwys hadden blyven volgen, zouden zy eerlang niet alleen met de verdorvendheeden der Kanaänieten besmet geworden, maar ook in hunne stammen versinolten zyn: of wel, met dezelven in twist geraekt, zouden zy zig genoodzaekt hebben gezien, volkplantingen naer elders te zenden, en zig dus uit een te verspreiden; daar zy in teegendeel by een moesten blyven, om tot één groot volk op te wassen. Het was derhalven nu tyd, dat zy verplaetst werden uit het land der Kanäanieten, (die God uit de bezittingen niet verdryven wilde, voor dat ze hem, door de overmaet hunner overtreedingen, daer toe dwongen, Gen. 15. 16.) en overgebragt in een ander land, daer de omstandigheeden beeter geschikt waren, om het doelwit der Voorzienigheid omtrent hen te bereiken; en dit vond zig in Egypten beeter dan ergens anders. Want dit land was groot en vrugtbaer genoeg, om een aenzienlyken stam te kunnen opneemen, en denzelven tot een groot volk te laeten opgroeien. Nog heeden komen de Arabische Beduinen, ten getale van twee millioenen, zig in Egypte met hun vee ophouden. Zie Faber, W. o.h. O. 1.^ste D. p. 95. Er waren groote, nog niet ingenomene, of ten minste niet uitsluitenderwyze gebruikte landstreeken over, en de Egyptenaers konden dezelven, met te meer voordeel, aen deezen stam afstaen, daer zy zelfs zig reeds magtig genoeg bevonden, om denzelven, ook na de vermeenigvuldiging, in bedwang te houden, en te beletten het afgestaene land wederom te verlaeten; het zy op eens met het geheele volk, het zy langzaemerhand, door zig uit elkanderen te verspreiden. Voor vermenging met 's lands inwooners bleeven de Israëlieten ondertusschen ook bewaerd, wegens den afkeer, dien de Egyptenaers van de schaepherders hadden^(†), als dewelken zy onrein

(†) Vermoedelyk heeft men, naar 't oordeel van den Heer Chais, dien afkeer der Egyptenaaren tegen de herders af te leiden, van de overheersching der herders koningen, welken, zo men wil voor deezen tyd stand greep. Wat hier van zy, dit althans gaf aanleiding, dat Jacobs geslacht niet in 't hart van Egypte geplaatst werd, maar in 't land Gosen; waarschynlyk gelegen aan de oostzyde van den Nyl, maakende den driehoek tusschen Heliopolis, de Middellandsche en de Roode Zee uit: een land, dat werklyk aan Palestina grensde, en beter voor de veehoedery, dan voor den landbouw, geschikt was, gelyk onze Uitlegger wat laager aantekent. Zyn Ed. neemt daar tevens uit het gezegde van Pharao, Gen. 47. 6. indien gy 'er onder hen kent, die daer toe geschikt zyn, zo stel ze tot overopzienders over myne kudden aen, in opmerking, ‘dat de Koning wel schaepskudden en opzienders over dezelven hebben kon, schoon de schaepherders in Egypten voor onrein gehouden wierden. Hebben wy zelfs niet, (zegt hy,) in onze landen veele lieden wier beroep met eene zeekere schande is gebrandmerkt, doch die wy evenwel niet ontbeeren kunnen? Maer, om by de Egyptenaers te blyven, het is uit de geschiedenis van laeter tyden zeeker, dat zy zwynenhoeders hadden, schoon zy dezelven voor onrein hielden, en geen ander zig met hun wilde vermaegschappen. Daer by moet men zig herinneren, dat Jacobs zoonen niet alleen kudden van schaepen hadden, maer ook van Rundvee. Nu zyn de koewagters in Egypten nimmer in veragting geweest. Integendeel worden zy door de Grieksche Schryvers onder de gewoone beroepen der Egyptenaeren opgeteld.’

[p. 560]

hielden, en uit dien hoofde zelfs niet met hun eeten, veel min eenige nadere gemeenschap hebben, of zig met hun verbinden wilden. Eene omstandigheid, die aan Egypten byzonder eigen was, en die dit land beter dan eenig ander geschikt maekte, om 'er de oogmerken der teegenwoordige huishoudinge met den aertsvaderlyken stam te bereiken. Daerenboven was het ook in andere opzigten zeer geschikt, zo om in 't algemeen, aen een opkomend volk, eene, indien ik 't zo noemen mag, goede volksopvoeding te geeven; als om in 't byzonder de Israëlieten voor te bereiden toe het geen zy worden moesten. De inrigting der burgerlyke maetschappy, de wetten, de kunsten, de weetenschappen hadden in Egypten reeds vry groote vorderingen gemaekt, en daervan moesten de Israëlieten natuurlyker wyze zeer veel overneemen, en dus langsaemerhand van den omzwervenden staet, in den welken wy gezien hebben, dat de banden der burgerlyke maetschappy weinigen waren, en nog zeer los gelegd, tot een staet van beschaefde en gevestigde maetschappy worden overgebragt, of daertoe ten minsten voorbereid. Daerby moesten zy ook

[p. 561]

in Egypten wel haest hunne onafhankelykheid, die hen van alle regeering en overheid afkeerig maekte, verliezen; en teevens egter, onder geene menschelyke overheid werden gebragt, die hun eigen ware, daer zy aen verkleeft raeken konden, van onder welker magt zy zig dus niet ligt zouden onttrokken hebben. Zy moesten zig gewennen een juk te draegen, maer het moest een juk zyn, dat hun niet eigen wierd, dat zy steeds wenschen moesten van hunne schouderen te zien afgeligt, dat hen wel aen onderwerping gewende, dog egter de zugt tot vryheid niet uitdoofde, maer hen slegts naer een ander en zagter bestier verlangen deedt. Op dat zy daerdoor mogten voorbereid worden tot die staetsinrigting en regeering, onder dewelke zy, vry van alle menschlyke overheersching, aen God alleen, als hunne onmiddellyke overheid en koning, zouden onderworpen zyn. Het juk eener vreemde overheersching was daertoe best is staet. En Egypten, dus in alle opzigten de beste kweekschool, daer dit volk deszelfs kindschheid doorbrengen, en deszelfs eerste opvoeding ontvangen kon. Verg. Hess. G.d.J. 2^de D. p. 307-313. Reich Gottes 1^ste Th. p. 179. Niem. Char. d. Bibel 2^de Th. p. 422-424. - Josephs slaverny en verheffing was 't eenvoudige middel, waerdoor de voorzienigheid alle deeze oogmerken bereikte. Zo veele en groote gevolgen weet zy, in haere wysheid, uit de geringste omstandigheeden te trekken! Het onvoorzigtig verhaelen van eenen droom was de eerste schakel van deeze keeten, daer zo veel aen hing, en die zig over den loop van zo veele volgende eeuwen uitstrekte’.