Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Drie Brieven aan den Wel Ed. Hooggeleerden Heere A. Kluit. Behelzende eenige Aanmerkingen op deszelfs zo even gemelde Inwijingsrede. Te Amsterdam by A. Mens Jansz. 1779. In gr. octavo 62 bladz.

In dit drietal van Brieven ontmoeten we verscheiden byzondere aanmerkingen op des Hoogleeraars Redenvoering, voornaamlyk strekkende, om de stelling van zyn Ed. nopens het Souverein gezag der Graaven tegen te gaan, en verder te doen zien, dat de Nederlanders zig daadlyk van den beginne der onlusten af, tegen de oogmerken van Philips verzet, en hem eindelyk afgezwooren hebben, als een Vorst, die, door 't verkragten van 's Lands Privilegien, van zyn regt en heerschappy op deeze Landen vervallen was. Alle de daarin voorgestelde aanmerkingen zyn zeker niet even gewigtig, maar ze zyn egter over 't geheel wel van dat aanbelang, dat men dezelven ter leezinge moge aanpryzen aan hun, die lust hebben, om dit Stuk te onderzoeken. - Niet onaartig sluit deeze Briefschryver zyne voornaamste aanmerkingen aldus.

‘Ik stemme Uw. Ed. toe, dat de Nederlanders nooit van denkbeeld geweest zyn, om Philips te verlaaten, of hem van den Graaflyken zetel te stooten voor het jaar 1575, wanneer de zaak nog van de hand geweezen wierd; ja, dat zy, zelfs in 't jaar 1579 'er nog over in twyfel geweest zyn; en ook dat zy in 't jaar 1581 nog naauwlyks in 't denkbeeld waren, om in eene Vrye Republiek te leeven. - Maar of deeze aarzeling van

[p. 505]

besluit om Philips te verlaaten, zynen oorsprong had uit de voorstelling, die zy zich maakten van de onafhanklyke en onbepaalde souverainiteit van den Graaf, daaraan twyfel ik zeer; eer geloove ik, dat de braave Nederlanders altoos indachtig zyn geweest, den Eed van getrouwheid aan hem, Filips, by zyne huldiging gedaan: en dat, te weeten, de Staaten van den Lande, gebonden door eenen dubbelen Eed van getrouwheid, zo wel aan hem, als aan de Landen, alvoorens tot die gewigtige stap over te gaan, alles gedaan hebben, om hunne conscientien voor God en menschen te bevryden; met den Graaf te betoonen hoe onrecht hy handelde in het schenden van 's Lands Voorrechten; hem tegen te gaan in zyne onmaatige geldafpersingen; te smeeken om verdraagzaamheid voor hen, die anders omtrent den Godsdienst dachten; hem, volgens recht, te weigeren de uitvoering zyner ontmenschte bevelen; met hem te betoonen de nadeelige gevolgen zyner handelwyzen, zo voor hem als voor den staat der Landen en deszelfs inwoonders; met het opvatten der wapenen tegen hem; en dat zy, na alle die vruchtelooze poogingen, ten oorbaar van Land en Volk, en wel voornaamelyk tot behoud van deszelfs Vryheid, genoodzaakt zyn geworden 'er toe over te gaan. - En of schoon 't Placaat der Staaten van 1581 op de afzweering van Filips by Uw. Ed. in geene aanmerking komt, zo durf ik my echter met recht tegen Uw. Ed. op 't zelve beroepen, en 'er eenige stukken van voor eggen; laatende het oordeel aan uwe en myne Leezers, of de Staaten van dien tyd kundig genoeg geweest zyn, om te weeten wat zy deeden, in een st p van dat gewigt, waarop toen zeker het oog van de gantsche waere d gevestigd is geweest.

Een Vorst, wiens oogmerken en handelwyzen zo als die van Philips waren, vermogt, volgens de woorden van 't gemelde Placaat, van de Onderzaten, en byzonder by Deliberatie van de Staaten van den Landen, voor geen Prinse meer gekend worden, maar moest verlaten en een ander tot bescherming aan de onderdanen, van hunne oude Vryheit, Voorregten en Privilegien gekozen worden; te meer in Landen, die van alle tyden zyn geregeerd en hebben moeten geregeerd worden, na den Eed, by hunne Prince, by derzelve aankomste gedaan, volgens uitwyzen der Privilegien, Costumen en oude hercomen; hebbende ook meest alle de voorschrevene Landen haare Prince ontfangen, op conditien, contracten en accoorden, dewelke brekende, ook naar regten den Prince van de Heerschappy van den Landen vervallen is. - Betoogende de staaten generaal verder, dat zodanig een was de Koning van Spanje als van denkbeeld zynde, meer roem te behaalen, met dezelve Landen van nieuws tot Conquesten te maken, dan onder alle de Conditien, Restrictien, die hy voorheen bezwooren had, te staan.

Behoef ik wel meer aan te haalen, om het onderscheid van

[p. 506]

denkbeeld tusschen de Staaten van den Bande en van Uw. Ed. aan te toonen, daar Hunne H.M. in de Voorrede zelve zich direct tegen de gedachten van Uw. Ed., ten aanzien van 't onbepaald gezag der Graaven, uitdrukken, met die woorden, welken te kennen geeven, dat, niet het Volk voor den Vorst, of voor de opvolging van zynen onbepaalden wil en begeertens geschapen is; maar dat de Vorst gesteld is, alleen tot hun Hoofd en Beschermer’.