Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Symbolae Litterariae Haganae, ad incrementum Scientiarum omne genus, a variis amice collatae, editore N. Barkey, D. et Th. Prof. Ciassis secundae Fasciculus primus. Hagae-Comitum apud J.H. Munnikhuizen et C. Plaat 1779. In octavo 200 pp.

In dit Stukje dezer Verzamelinge, van welker oogmerk en inrichting wy onlangs verslag gegeven hebben, met een nevensgaend bericht, waer uit men derzelver nuttigheid genoeg heeft kunnen opmaken^(*), ontmoet men, buiten de beknopte Letterkundige berichten aen het einde medegedeeld, een viertal van toegezonden Geschriften, welken, ieder in zyne soort, den oefengragen gevallig zullen zyn.

De Eerwaerde E.H. Mutzenbecher, zich bevlytigende, om den Thesaurus Philologicus b. bielii, met alle oplettendheid, door den druk gemeen te maken, verleent hier uit dat voortreflyk Werk, waer van wy, voor enigen tyd, als een overnuttig Geschrift, gewaegden^(†), etlyke voorbeelden; welken ten duidelykste de waerdy van dat Werk onder 't oog brengen. En zyn Eerwaerde doet dit met invlechtinge van verscheiden taelkundige aentekeningen van zyne eigen hand, die hem tot eer strekken; en aenleiding geven, om te wenschen, dat hy, na de volledige afgifte van den Thesaurus, de hand aen 't werk sla, om de liefhebbers der Grieksche Taelkunde, door zynen eigen arbeid, verder te verplichten.

Hieraen volgt ene oordeelkundige Verhandeling over het bedoelde van David, in 't opstellen van den zes endertigsten Psalm, met ene nevensgaende verklaring van den inhoud van dit Lied. Volgens den Eerwaerden J. Medhurst, aen wien men dit Geschrift verschuldigd is, heeft David dezen Psalm gedicht, toen Joab zig schul-

(*) Zie boven bl. 224.

(†) Zie boven bl. 293.

[p. 477]

dig gemaekt had aen ene afschuwelyke misdaed, door Abner, als een moordenaer, verradelyk, om te brengen; en wel met oogmerk, om zich daerdoor des te krachtiger te zuiveren, van alle verdenking, als of hy de hand gehad zoude hebben, in dat verfoeilyk wanbedryf van Joab; het welk hem beweegt het zelve in zyne haetlykheid af te malen, en ten levendigste te toonen, hoe sterk hy het zelve wraekte. - Zyn Eerwaerde, het geschied verhael, 1 Sam. III, in 't oog houdende, stelt dit denkbeeld in een aennemelyk licht, en beschouwt dezen Psalm als drieledig.

Koning David, zegt hy, den toestand zynes Ryks, daer hy nu, door Abners schikking, niet alleen over Juda, maer over gantsch Israël en Juda het gebied voerde, opmerkzaem gadeslaende, gevoelt zich levendig getroffen, door 't bezef van Joabs verfoeilyk wanbedryf. Dit denkbeeld, dat zich aan zynen geest als opdringt, brengt zyne hartstochten dermate in beweging, dat hy zyn Lied aenvange, met zich hier over uit te laten, en te toonen, met welken afkeer hy die euveldaed beschouwt. Zie vers 2-5. - Joab nu had dezelve bedreven in een tyd, aan welken David niet kon gedenken, of hy moest zich tevens herinneren, de menigvuldige blyken van Gods goedertierenheid en gerechtigheid, welken zyn Volk ondervonden had. Zulks leid hem op, om hiervan te gewagen, en den Allerhoogsten deswegens te verheerlyken. Zie vers 6-10. - En eindelyk besluit hy dit Dichtstuk met ene hartlyke bede tot God, Hem smekende, dat Hy zyne goedertierenheid en gerechtigheid over alle Godvruchtigen uitbreide, en hem in 't byzonder bescherme, tegen alle de aenslagen der hovaerdigen en Godloozen. Zie vers 11-13.

Naer dezen leiddraed geeft onze Uitlegger ene doorloopende verklaring van dit Lied, welke hy in dezen brengt tot op het zevende vers, staende het overige gedeelte in een volgend Stukje voorgedragen te zullen worden. Het gantsche beloop dier verklaringe, dus ver opgegeven, toont de oplettendheid, tael- en oordeelkunde des Uitleggers; en zyne aenmerkingen, terwyl ze strekken om zyne stelling, nopens het bedoelde van David te begunstigen, dienen daedlyk om aen dit Dichtstuk, op dien grondslag, een nieuw licht by

[p. 478]

te zetten. Vooral heeft dit plaets omtrent des Dichters tael, vers 2-5, welke woorden, inzonderheid die vers 2 en 3 voorkomen, aen vele verschillende verklaringen onderhevig zyn, die duidelyk toonen, dat ze den Uitleggeren moeite baren. Zynes oordeels heeft men zulks grootlyks te wyten, aen een verkeerd denkbeeld, van 't geen den Dichter aenleiding gaf, om op zodanig ene wyze te spreken; terwyl ze, op den door hem geleiden grondslag, zeer gereedlyk te verstaen zyn. Zie hier 's Mans vertaling, met ene nevensgaende korte voorstelling van den algemenen zin, volgens zyne breedvoeriger uitlegging.

Het woord der overtredinge des Godloozen, het verraderlyk gesprek van Joab met Abner, wanneer hy hem ter zyde afleidde in 't midden der poorte, om in stilte met hem te spreken, is in het binnenste van myn hart. De tael, het gesprek van dien Godloozen, heeft my zo gevoelig getroffen, dat ik het aendenken hiervan, uit myne gedachten, niet kunne verdryven. Daer is geen vreeze Gods voor zyne oogen. Hy is een overgegeven Godlooze, die alle denkbeelden, welken hem eerbied en ontzach voor God moesten inboezemen, uit zyn harte verdreven heeft. Want hy heeft [hem], (te weten Abner,) gevleid met zyne oogen. Hy heeft hem, niet als een Krygsheld, openlyk aengetast, maer als een verrader met een vleiend gelaet toegesproken, om hem te verlokken; om zyne ongerechtigheid te vinden, om zich aen hem te wreeken over den dood van zynen broeder Asahel, dien Abner, zynes ondanks, in den kryg had doen sneuvelen; om hem te haten, of liever het woord haten genomen in de kracht der betekenisse met de gevolgen van den haat, om zynen haet uit te storten, of, om zynen bedekten haet uit te voeren. Joab heeft zich in dit wanbedryf niet anders voorgesteld, dan zynen haat en wraeklust den vollen teugel te vieren. De woorden zynes monds [zyn] onrecht en bedrog; hy heeft zich geheel toegeleid, om, op ene bedriegelyke wyze, onrecht te plegen: hy heeft opgehouden het goede te verstaen [en] te doen; hy is afgeweken van den weg des verstands, die den mensch tot weldoen leid; en 't is dus geen daed van voorzichtigheid, maer van een kwaed hart. Men kan dit wanbedryf ook niet verglimpen als ene daed van overyling; hy heeft tyd gehad van zich te bedenken, maer zyn kwaed hart heeft hem doen voort-

[p. 479]

gaen. Hy heeft onrecht bedacht op zyn leger; geduurende den nacht^(*) heeft die verrader overleid, hoe hy zyne euveldaed ten zekerste zou volvoeren: hy heeft gestaen op een weg die niet goed was, hy heeft gestaen in de poorte, hy heeft aldaer gestaen, om Abner af te wachten, om zyn verraed te plegen, [en] hy heeft het kwaed niet verworpen, of is het kwaed niet tegengegaen. De verkeerdheid zynes harten is alleszins blykbaer; de stilte van den nacht heeft hem niet doen bedaren; het staen in de poorte, de plaetze des gerichts, heeft hem niet tot nadenken gebragt; het ontbrak hem niet aen tyd, noch aen aenleiding, om zich te bedenken; alles was vruchtloos om hem te wederhouden; hy was te ontaert om het kwade enigen tegenstand te bieden’.

By de twee dus ver gemelde Geschriften komen, in dit Stukje, nog twee andere. Het eerste bestaet uit etlyke tot nog onuitgegeven Brieven van den beroemden Ch. Wolf, aen J.C. Harenberg, met een Voorbericht en nevensgaende aentekeningen van den laetsten. En het volgende behelst eenige berichten van denzelfden Harenberg, nopens den geleerden J.G. Eccard, zo ten opzichte van het Kerklyke als het Letterkundige. Beiden behelzen ze verscheiden wetenswaerdige byzonderheden, welken vooral ter ophelderinge dienen van deze en gene voorvallen dier beide Mannen, welker Schriften zo veel geruchts gemaekt hebben, en die daer door, een ieder in zyne soort, in onderscheiden twisten ingewikkeld zyn geworden.

(*) 'Er was naemlyk, gelyk de Eerwaerde Mutzenbecher, uit het beloop der geschiedenisse, toont, één nacht verloopen, tusschen het vertrek van Joab, van David, en 't verraderlyk ombrengen van Abner.