Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

[p. 381]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

De Huis-Uitlegger des N.T. IV Deel, Derde Stuk. Door Ph. Doddridge Dr. en Pr. der H. Godgeleerdheid te Northampton. Uit het Engelsch in 't Nederlandsch overgezet. Te Amsteldam by P. Meijer, 1779. Behalven den korten inhoud 379 bladz. In gr. octavo.

Dit Stuk behelst des Hoogleeraers ontvouwing van den eersten Brief van Apostel Paulus, aen de Christelyke Gemeente te Corinthe; waer in onze beroemde Uitlegger op dezelfde wyze, als hy dit werk aengevangen heeft, blyft voortgaen; des ook dit gedeelte verscheiden byzondere ophelderingen, die der nadere overweeginge waerdig zyn, aen de hand geve. Tot een voorbeeld hier van strekke, het geen hy bybrengt, ter verklaringe van des Apostels bestraffend voorstel, nopens de wanorde, welke in de Corinthische Gemeente heerschte, door 't ydel misbruik der wonderdadige gaven, volgens 1 Cor. XIV. 26-33.

‘Ik mogt ook, (dus vangt de Hoogleeraer zyne uitbreiding van dit voorstel aen,) ten dezen aenzien, stil staen op de groote wanorde, die in uwe Vergaderingen is ingevoerd, door uwe veel vertooning makende handelwyze; want waerlyk, als gy 'er ernstig op denkt, wat een aanstootlyk ding is het, myne Broeders! dat, als gy te saemen komt, met oogmerken van openbaere Godsdienstoefening, waer in alle harten zich behooren te vereenigen, ieder uwer begeerig is, om openbaeren dienst te doen, op die wyze als best met zyne tegenwoordige neiging strookt, zonder eenigzins acht te geven op betaemlykheit en orde? ieder een uwer heeft een Psalm om voortegaen, heeft eene leere in te prenten, heeft eene tael om in te prediken of te bidden, heeft eene openbaering van eenige Verborgenheit voor te dragen, heeft eene verklaring, die misschien terstond begint, zoo ras de Persoon, wiens woorden hy staet uit te leggen, begon-

[p. 382]

nen heeft te spreken; en dus spreken vyf of zes^(a), zoo niet meer, ten zelfden tyde, waerdoor geen van allen onderscheiden gehoord kan worden, en de Vergadering verbastert in een soort van oproerige saemenrotting. Ik smeeke u, myne Vrienden! dit te hervormen, en te werk te gaen naer den algemeenen regel, dien ik u by alle zulke gelegenheden wil aenpryzen, laeten alle dingen, niet tot weidsche vertooning, maer tot stichting, en op zoo eene wyze geschieden^(b), als gy in gemoede denkt, van het meeste nut te zullen zyn, voor de zielen der menschen, en ter opbouwing der Christen Kerk.

En meer byzonder, indien iemand spreekt met eene (onbekende) tael, (laet zulks) door twee of ten hoogsten drie in ééne vergadering geschieden, en dat by beurte, en laet de eene of andere, die 'er tegenwoordig is, terstond altyd verklaren, wat 'er gezegd is^(c).

(a) ‘Vyf of zes enz.] Vyf zulke gevallen worden gemeld. Het komt waerschynlyk voor, dat sommige van deze Christenen zoo met hunzelven ingenomen, en zoo begeerig waren, om hunne byzondere gaven te oefenen, dat verscheidene teffens, zonder de toestemming, of schikking van hem, die in de Vergadering voorzat, te volgen, ('t geen de Apostelen in de Synagogen zelve schynen gedaen te hebben, vergel. Hand. XIII. 15.) begonnen te spreeken of te zingen in het zelfde minuut, en eenige begonnen, terwyl andere spraken. De wyze, waerop de Redevoeringen in de Schoolen der Wysgeeren gedaen werden, daer verscheidene kleine troepen van Redentwisters ten zelfden tyde bezig schynen geweest te zyn, en 't geen in de Joodsche Synagoge gebeurde, na dat de eerdienst besloten was, kan mogelyk eenige aenleiding gegeven hebben, tot eene ongeregeldheid, die ons zo aenstootelyk voorkomt.’

(b) ‘Tot stichting geschieden.] Ik moet hier de vryheit nemen, om te zeggen, dat het my waerschynlyk voorkomt, dat, zoo hier een Bedienaer bestemd was, om Plaetsbekleeder van den Apostel te zyn, aen wiens bestuur de Gemeente zich gewetenshalve verpligt vond, in alle onverschillige, zaken zich te onderwerpen. 'er dan hier wel iets van zou zyn te kennen gegeven, in 't midden van zo veele gelegenheden, als de staet dezer Korinther Kerk in 't byzonder daer toe gaf; zo hier aen Paulus, als naderhand aan Clemens Romanus.’

(c) ‘Laet eene verklaeren.] Op deze wyze is het klaer, dat eene dus voorgedragen Reden meer dan tweemael zoo veel tyd zou wegnemen, als waerin zy anders kan gedaen worden, zoo zy ten eerste in eene bekende tael gesproken wierd.’

[p. 383]

Maer zoo 'er geen Uitlegger is, laet hem zwygen in de Kerk^(d), daer hy op geenerleie wyze van dienst kan

(d) ‘Zoo 'er geen Uitlegger is, laet hem zwygen.] Dr. whitby meent, dat dit alleen bevolen wordt, om de weidsche vertooning voor te komen van iemand, die eerst in eene onbekende Tael sprak, en zyn eigen Uitlegger was; maer ik denke, dat uit dezen Tekst, vergeleken met vers 13, blykt, dat iemand de Gave kon hebben om met verscheidene Taelen te spreken, die niet kon uitleggen^(*); en de groote zwaerigheit is, hoe dit kon gebeuren, dat nogthans het geen ontbrak niet de vreemde Tael maer de uitlegging was: gelyk de onderscheiding tusschen de Gave der Taelen, en de uitlegging der Taelen, duidelyk aentoont, dat het hier zoo zyn kon. Ik kan hier alleen eene gissing voordragen, 't welk ik met te meer beschroomdheit doe, daer ik denke, dat ze vry byzonder is, terwyl deze zwarigheit, hoe groot ze wezen moge, zelden door de Uitleggers is voorgedragen. Het wonderwerk, waerdoor de Gave der Taelen werd medegedeeld, schynt bestaen te hebben in een oogenbliklyken indruk, op het gemoed, van eene gemeenzaeme en volkomen kennis eener Taele, waervan zoo iemand te voren geheel onkundig was; nogthans zoo, dat hy, die deze gave ontving, van dien tyd af, in staet was, om dezelve, zonder eenig nieuw wonderwerk, te gebruiken, als 't hem goeddacht; en dit is, zoo als Dr. leland te recht aenmerkt, de eenige Onderstelling, op welke men reden kan geven van het misbruik deezer Gave. (Ziet leland against Morgan. Vol. I. Kap. XIII. p. 375.) Maar ik meen, dat, schoon ieder, die deze Gave gebruikte, en verstond wat hy zei, in staet moest zyn, om die in een derde tael te vertalen, die ligt de tael van veelen der aenwezenden zyn kon. In zoo een geval, dan had de Gave der Uitlegging plaets, als bestaende, zoo als ik gisse dat zy deed, in eene onmiddelyke bekwaemheit, om eene vreemde tael te verstaen, alleen voor dien tyd, en, om het geen 'er in gesproken was, in de Moedertael van den Uitlegger over te zetten. (Vergel. Kap. XII. 10^(†).) Op deze Onderstelling, en waerlyk op deze alleen denke ik, kon iemand, die de Gave der Uitlegging bezat, niet in staet zyn, om ééne eenige vreemde tael te spreken; en hy, die de Gave eener Taele had, kon in sommige omstandigheden onbekwaem zyn, om dezelve te verklaren voor hun, die dan zyne Toehoorders waren. In dit geval zou wel de Gave der Uitlegginge, stellende iemand alleen in staet, om in de tweede plaets te werken, min schitterende zyn, maer, als zy geoeffend werd, bewees het altoos, dat zoo iemand onder eene onmiddelyke werking van den Geest sprak, en hy werkte dus mee tot zyne nuttigheit voor anderen.’

(*) Zyn Eerwaerde breid dit dertiende vers aldus uit. ‘Laet hem dan, die eene tael spreekt, der vergadering in 't algemeen onbekend, waervoor hy spreekt, bidden, dat hy, veeleer de Redenvoering van een ander mag konnen uitleggen, dan zyne Toehoorders vermaken, of liever verbazen en vermoeijen met de veel vertooningmaekende oeffening eener gave, die hy reeds ontvangen heeft, en waermêe hy zoo geneigd is, op eene ydele wyze te pronken.’

(†) Volgens onzen Uitlegger heeft men 1 Cor. XII. 10 door de verklaring of uitlegging der Talen te verstaen, ‘die min schitterende bekwaemheit, waerdoor iemand in staet gesteld werd, om te verstaen, en in eene bekende tael over te zetten, 't geen door eenen vreemdeling gesproken wordt in een tael, waarmêe hy zelve, zoo min als zyne Toehoorders, bekend was.’

[p. 384]

zyn, door iets te uiten, 't geen niemand dan hy zelve kan verstaen; en laet hem tot zich zelven spreken en tot God; Laet hem van die tael gebruik maken in zyn eigen byzondere Godsdienst-verrigtingen, zoo hy genegen is, zyne vaerdigheit in dezelve, door oefening, te onderhouden; maer laet hem daer meê geenzins op eene zoo onredelyke wyze voor den dag komen, als in het geval, waervan wy heden spreken.

En wat die Voorzeggingen aengaet, welke wy vooral voordragen, als de Schriften verklaerd worden, laeten slechts twee of drie Profeeten, spreken, in ééne Vergadering, en laeten de overige oordeelen, vergelykende de eene Leer met de andere, ter verdere onderrichtinge van allen.

Maer indien, terwyl de Redenvoering aenhoudt, (iets) geopenbaerd wordt aan eenen anderen, die daer by zit, laet hem niet terstond opstaen, en den eersten in de reden vallen, maer stil zitten, tot dat deze gedaen zal hebben met spreken^(e).

Want door dit middel is 't, dat gy alle, die 'er dus toe bedeeld zyt, kunt profeteeren, één voor één, op dat uwe onderrichting en vertroosting niet verydeld worden; gelyk plaets zou hebben, zoo veele te gelyk spraken; maer op dat alle mogen leeren, en alle vertroost worden.

(e) ‘Laet den eersten gedaen hebben met spreken.] Dus, denk ik, moet σιγάτω hier overgezet worden; want indien het bevel dus geweest was: “Laet hem, die aen 't spreken was, zich terstond stil houden, zoo ras een ander te kennen geeft, dat hy eene Openbaring heeft”: zou het die verwarring verwekt hebben, die deze raed ten doelwit had te verhoeden; en ik houde zo eene verklaring even onbestaenbaer met de reden als met het verband der woorden. Vergelykt het volgende vers 32, 33.’

[p. 385]

En daer is geen onmogelykheid hier in; want de Geest van God, die u aendryft, is geen in 't wilde onwederstaenbaer werkende kracht, gelyk die, door welken de Pythische Priesteressen, en anderen, die onder de Heidenen op ingeving en Profetien roemden, voorgaven bewerkt te worden; maer de Geesten of Godlyke Ingevingen der Chris-Profeeten brengen bedaerde bewegingen voort, en zyn dus aen de Profeeten onderworpen: zy laeten iemand meester van zichzelven, zoo dat hy zyne driften kan matigen, en den best geschikten tyd en wyze afwagten, om zyne Godspraeken uit te boezemen.

Want God is (de stichter) niet van wanorde en Verwarring, maar van Vrede en regelmatigheid; en deze geregelde handelwyze pryze ik u te gelyk daerom te liever aen, alzoo zy gchouden wordt in alle de andere Kerken der Heiligen; en het zou my smerten, dat gy, myne Korinther Vrienden! een uitstek zoud zyn, wegens de ongeregeldheid uwer handelingen, daer het Gode behaegd heeft, u zoo grootlyks te doen uitsteken in zoo eene verscheidenheit van gaven, en den bloeijenden staet uwer Gemeente’.

(*) Zyn Eerwaerde breid dit dertiende vers aldus uit. ‘Laet hem dan, die eene tael spreekt, der vergadering in 't algemeen onbekend, waervoor hy spreekt, bidden, dat hy, veeleer de Redenvoering van een ander mag konnen uitleggen, dan zyne Toehoorders vermaken, of liever verbazen en vermoeijen met de veel vertooningmaekende oeffening eener gave, die hy reeds ontvangen heeft, en waermêe hy zoo geneigd is, op eene ydele wyze te pronken.’

(†) Volgens onzen Uitlegger heeft men 1 Cor. XII. 10 door de verklaring of uitlegging der Talen te verstaen, ‘die min schitterende bekwaemheit, waerdoor iemand in staet gesteld werd, om te verstaen, en in eene bekende tael over te zetten, 't geen door eenen vreemdeling gesproken wordt in een tael, waarmêe hy zelve, zoo min als zyne Toehoorders, bekend was.’