Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Praktikaal Vertoog aangaande de uitneemendheid van de Leere der Verzoeninge; vervat in eene Verhandeling over den XXXII Psalm. Door G. de Haas, Dr. der H. Godgeleerdheid en Predikant te Middelburg. Te Middelburg by P. Gillissen, 1778. Behalven de Voorreden 546 bladz. in gr. octavo.

De Eerwaerde de Haas, dezen Psalm beschouwende als een Boetpsalm, door David opgesteld, by gelegenheid van zyn door God gestraft misbedryf, 't welk hy door de Volkstelling begaen had, gebruikt dezelve, ter aenleidinge van een practicael Vertoog aengaende de

[p. 181]

uitnemendheid van de Leer der Verzoening. Met dat oogmerk legt hy 't niet zo zeer toe, op ene uitgebreide Letterkundige Verklaring van dit Zangstuk, als wel op het in acht nemen van de Leeringen en onderwyzingen, die men 'er, zynes oordeels, uit af te leiden heeft; waer van hy dan gebruik maekt, ter ontvouwinge van de Leer der Verzoeninge door Jezus Christus, zo als hy dezelve in hare uitmuntendheid in de Euangelieleere voorgedragen oordeelt. Ter dezer oorzake geeft zyn Eerwaerde gemeenlyk eerst een beknopte uitlegkundige verklaring van ieder gedeelte, met aentooninge van de hoofdbyzonderheden, welken daer in begrepen zyn; en dezen uitgebreid hebbende, leid hy uit dezelven zyne onderwyzingen af, die hy ter bemoediginge en verdere betrachtinge aendringt. Naer 's Mans denkwyze is alles regelmatig behandeld, en gemoedlyk voorgesteld, waer van wy onderscheiden voorbeelden zouden kunnen melden; maer zo even gewag gemaekt hebbende, van de Leer der algemene welmenende aenbieding, worden wy enigzins bepaeld, om den Eerwaerden de Haas hier desaengaende te laten hooren, daer hy zich uitdruklyk voor dezelve verklaert, by gelegenheid van een en ander gezegde daer toe betrekkelyk. Onder andere laet hy zich, wegens den stryd van sommigen op den verzoeningsweg, met opzicht tot hunne betrekking, in dezer voege uit.

‘In dit geval verslyten zy, die den verzoeningsweg bewandelen, hunnen tyd niet met kenmerken van genade in zig zelven te gaan zoeken, wel weetende, dat zy nooit minder kans hebben, om die, die tot hunne ziele zeggen, gy hebt geen heil by God, den mond te stoppen, dan, wanneer zy zulks willen doen door redenkavelingen over de regte kenmerken der genade, en derzelver toepassinge op hunne perzoonen. Door de ondervinding geleeraard, dat zulks wel goed gaat, wanneer men in het licht is; maar niet, wanneer men zig in het duistere, en onder vyandlyke aanvallen, bevindt, tragten zy liever ter vastmaaking van hunne betrekkinge, werkzaam te zyn met genade, dan wel met kenmerken der genade. Zy neemen den schild des geloofs aan, door op Gods onsaalbaar getuigenis te erkennen, dat alle zondaaren, die onder de bediening van het Euangelie leeven, in het Euangelie aanhoudend van God geroepen worden, tot deszeifs gemeenschap in christus. Deeze geloofs er-

[p. 182]

kentenis doet hen zeggen: “Hoe het ook met my mooge gesteld zyn, ik worde toch geroepen. Ik worde geroepen, zoo als ik ben. Alware ik nog geheel genadeloos, ja al muntte ik boven myne onbekeerde natuurgenooten in slegtigheid, verstandeloosheid en godloosheid uit, evenwel ben ik begreepen in de liefde volle roepinge van God, om dat dezelve algemeen en onbepaald is. Wat behoeve ik dan angstig naa kenmerken van genade in my zelven te zoeken? Laat ik liever een pad betreden, dat korter, dat te gelyk aangenaamer is, dat ook veel veiliger is, en door welks betreeding ook veel meer eer aan de genade geschiedt. Laat ik inwilligen in de liefde volle roepinge van God, zoo als ze zonder eenige bepaalinge aan zondaaren geschiedt. Doe ik dit op dit oogenblik, dan leeren my Gods onfaalbaare getuigenissen, dat ik op dit zelfde oogenblik deel aan Christus mag, ja moet rekenen, al had ik tot nu toe nooit deel aan denzelven gehad. Uit dit inzigt neig ik het oor myner ziele tot die roepstem van God, waar door Hy tot mynen perzoon, in hoedanigheid van zondaar, in het Euangelie zegt; zie hier ben ik! zie hier ben ik! om uit genade uwen Verbonds-God in christus te zyn. En op deeze roepstemme van God is de weerklank van myn harte: Zie hier ben ik, o God! zie hier ben ik! om uit genade uwen bondgenoot in christus te zyn.’^(*) Door

(*) ‘Niemand zegge, dat dit voorstel tot het nieuwe behoort. Men bevindt, dat zommige menschen, meermaalen, door onkunde, het geen nieuw is oud, en het geen oud is nieuw noemen; om dat ze naamelyk de schriften van onze oude Godgeleerden of nooit geleezen, of ten minsten nooit met behoorlyke aandagt geleezen hebben. Ik zal hier daarom de woorden byvoegen van twee uit dezelve, die geagt worden pylaaren te zyn. De eerste is de Heer J. Koelman, die dus schryft in zynen toëeigeningsbrief, gesteld voor het III Deel der brieven van Rhetorfort. ‘Dit, en dit alleen is de eigen grond, waarop men Christus mag en moet aangrypen, - om dat 'er van God door zyn woord en dienaars is eene aanbieding van Hem aan zondaars, aan allerleie zondaars, in wat staat zy ook zyn. - Deeze grond blyft altyd dezelfde; en vermindert nog verandert niet, hoedanig ook onze verandering zy. - Voorige en tegenwoordige genade legt geenen nieuwen grond, - dien wy niet hadden, eer wy die genade hadden ontvangen.’ De ander Godsgeleerde, dien ik bedoele, is de Heer W. Brakel, die, na dat hy in zynen Rédelyken Godsdienst, eerste deel, Kap. XXX. § 12, 13. Kap. XXXII. § 46. Kap. XLII. § 24,25. en elders, zig voor de algemeene aanbiedinge der genade met de duidelykste en sterkste bewoordingen heeft verklaard, vervolgens in het laatstgenoemde Kap. § 26. zig uitlaat op deeze wyze: ‘zy willen Jesus bewegen, daar ze moesten weten en gelooven, dat Jesus gewillig was, - zigzelven aanbood. - Treedt maar toe op de aanbiedinge, - en gy zult vaster gangen maaken.’ Al het voorgestelde is begrepen in de weinige woorden van Paulus, Col. II. 6.
Vraegt men, gelyk zyn Eerwaerde, by ene andere gelegenheid, gesproken hebbende van eene allerruimste aanbieding, waarvan niemand worde uitgeslooten, vooronderstelt, dat ligtlyk gedaen zou worden, hoe hy dit gevoelen kunne beweren, daer by elders stelt, dat de genade van God aan zommige bepaalde perzoonen voor de tyden der eeuwen gegeeven is in jezus christus? zo is zyn antwoord, dat deze bedenking niet zo zeer tegen hem gemaekt word, al wel tegen den Bybel; dat de wil van Gods besluit behoort onder de verborgenheden des geloofs; maer de wil van Gods bevel onder de geopenbaerde dingen, die ter onzer betragtinge dienen. Zyn Eerwaerde, dit breeder uitgebreid voorgesteld hebbende, vervolgt aldus.
‘Misschien zal hier iemand zeggen, dat hy dit alles niet kan noch wil tegenspreeken, maar dat hy alleen eenige aanmerking heeft over het woord aanbieding, in bedenking gevende, of het niet beter zou zyn, dat ik daar voor het woord roeping gebruikte, terwyl het zelve Schriftuurlyker is. Ik antwoord, dat ik in het gebruik van het woord aanbieding geen byzonder oogmerk hebbe, en dat ik de kundigheden van roepinge en aanbiedinge als zelfs betekelingen met elkanderen verwissele, gelyk dezelve, zo veel ik zien kan, in der waarheid zyn. Kunnen wy niemand ter maaltyd nodigen, ja roepen, zonder hem even daar door aan te bieden de spyze en drank, waarop wy hem noodigen. Het zy dan zoo, dat het Euangelie, aan al wat maar den naam van creätuur draagt, te verkondigen, nergens in de H.S. wordt voorgesteld onder de benaaming van aanbiedinge, het woord is toch, wat de zaak betreft, die daar door betekend wordt, alzints Schriftuurlyk. Niet alleen dit, maar het zelve is ook alzins gebruikelyk in onze hervormde Kerke. Zelfs is het woord aanbieding eene begunstigde uitdrukking van onze voortreffelyke Taalsmannen, uitwyzens hunne uitmuntende randtekeningen, die meer moesten geleezen worden, dan doorgaans geschiedt. Men zie hunne randtekeningen op Jes. LV. 6. 2 Cor. VI 1. 2 Cor. XIII 5. en veele andere plaatzen. Men vergelyke hunne verklaaring over Jes. LXV. 1. Ik schryf dit met een hart, dat eene gevoelige bewustheid draagt van opregte liefde tot waarheid en vrede. Waarom ik aan ieder belyder van onzen hervormden Godsdienst volkomene vryheid geeve, om overal, daar hy in deeze bladeren het woord annbieding ontmoet, het woord roeping of uitwendige roeping, of wat woord hy ook verkiezen mooge, in deszelfs plaats te stellen; mits dat hy zig met my houde, en in opregten gemoede zig betoone te houden, aan deeze Schriftuurlyke bepaalingen van onze Dordtsche Vaderen. ‘Zoo veelen als 'er door het Euangelium geroepen worden, die worden ernstelyk geroepen. Want God betoont ernstelyk en waarachtelyk in zyn woord wat hem aangenaam zy, naamelyk, dat de geroepenen tot hem komen enz. Zie de Canones H. III en IV. Art. 8, 9, 10.

[p. 183]

telken reize op zulk eene manier werkzaam te zyn, wanneer zy zig door twyffelmoedige gedagten nopens

[p. 184]

hun deelgenootschap aan de genade besprongen voelen, worden ze vaster en vaster in hunne genade staat. Daar door wordt te gelyk hun hart volkoomener in opzigte tot de leere der verzoeninge. Het gevolg is, dat zy den weg der verzoeninge met blydschap en God verheerlykende dankzeggingen, bewandelen, en dat hun pad is als een schynend licht, voortgaande en lichtende tot den vollen dag; tot dat de dag aanlichte, en de morgensterre opgaa in hunne harten’.