Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Zamenspraak wegens de oorzaaken van het bederf der Nederl. Q.I. Compagnie. Alom te bekomen 70 bladz. in gr. octavo.

Een Patriot, die na de Indiën gegaan was, om zyn Fortuin te maaken, daarin ook redelyk wel geslaagd, doch naar 't Vaderland gekeerd was, om dat hy dugtte dat de Compagnie het zynen

[p. 78]

tyd niet zou uithouden, komt hier voor als een gesprek houdende met den President Bewindhebber over den toestand der zaaken der O.I. Compagnie. Naar 't oordeel des Bewindhebbers stelt de Patriot denzelven in een al te ongunstig licht; dan deeze tragt te doen zien, dat de Compagnie niet tegenstaande de aangewende middelen van redres, steeds agteruitgaat, waaruit men dan de gevolgen kan afleiden. Dit zo zynde, moet een van beiden waar zyn, zegt Myn Heer de President, ‘of de tot dus verre op 't papier gestelde Redresmiddelen deugen niet, of daar moet een oorzaak weezen, waardoor de uitwerking der voorgestelde middelen van Redres wordt belet en tegengegaan’. Het laatste is, volgens den Patriot, zeer waarschynlyk; en dit geeft hem, op verzoek van den President, aanleiding, om te melden, waar aan het, zyns oordeels, toegeschreeven moet worden, ‘dat alle dus ver in 't werk gestelde Redresmiddelen de Comp. meer ruïneeren dan bevoordeelen?’ De voornaamste oorzaak hiervan stelt hy, in 't bedoelde der geenen die naar O. Indiën gaan, te weeten, hun Fortuin te maaken; en 't gedrag dat veelen dier Fortuinzoekers in gevolge hier van maaken. Hierby komt het denkbeeld, 't welk men veelal schynt te voeden, dat men de Compagnie slegts als eene handeldryvende Maatschappy heeft te beschouwen; waaruit voortvloeit ‘dat men de Compagnie thans in 't generaal en enkel door de Negotie wil doen bestaan’. Zulks ziet de Patriot aan als ten uiterste verdervelyk, en hy beweert, ‘dat de Compagnie of als Souverain Vorst, of als handeldryvend Koopman, en dus tweeledig geconsidereerd moet worden’; by welke gelegenheid hy voordraagt wat zulks in 't een en ander opzigt vereischt, met aanduidinge dat dit niet genoegzaam in agt genomen wordt. De President betuigt te begrypen, dat het deswegens voorgestelde zig hooren laat; en betoont zig verder nieuwsgierig, om te weeten, door welke middelen en wegen in Indiën het grootste Fortuin gemaakt wordt; waarvan hem de Patriot een zeer haatlyk verslag geeft; met aanwyzing van eene menigte van slinksche practyken en maatregelen, wier in 't werkstelling den ondergang der Compagnie zou moeten verhaasten. - Op de algemeene berigten af, voedt men gewoonlyk, nopens dit Stuk, zeer ongunstige denkbeelden; maar als men geloof moet geeven aan 't geen hier gemeld en aangeduid wordt, loopt alles, om zo te spreeken, in 't uiterste, tot zeer groot nadeel voor de Compagnie. En wat moet 'er, dit zo zynde, in 't werk gesteld worden, om het verdere verloop af te wenden; en de zaaken van de Compagnie in een beter staat te brengen? Hier over zal de Patriot zig, by eene nadere gelegenheid, verklaaren.