Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Onderwys in de beoefenende Geneeskunde, opgesteld ten dienste der Leger- en Dorp-Chirurgyns, door den Heer A. Baron van störck. Uit het Hoog- in 't Nederduitsch vertaald, door G. ten Haaff. Te Rotterdam by R. Arrenberg, 1779, 571 bladz. in gr. 8vo.

De Genees- en Heelkunde zyn zo zeer met elkander verbonden, dat men in de eene niet kan uitmunten, zonder kennisse te hebben van de andere. Hier by komt nog, dat, in veele gelegenheden, de Heelmeester ook als Geneesmeester moet handelen. Op onze Schepen, en veelal ook ten platte lande, heeft dit plaats: 't is, derhalven, zeer dienstig voor 't algemeene welzyn, te zorgen, dat de Leerlingen in de Heelkunde gelegenheid gegeeven wordt, ter verkryging van eenige kennisse in de Geneeskunde, om ten minsten de algemeene regels, in 't behandelen der ziekten, te weeten. Ter bereiking van dit oogmerk, is 'er te Weenen een nieuw School opgericht, waarin den Heelkundigen de gronden der Geneeskunde, in hunne moedertaal geleerd wordt. Dog dewyl verscheiden Heelmeesters geene gelegenheid hebben, als te verre van de Hoofdstad af zynde, om hier van gebruik te maaken, zo heeft de Baron van störck dit Werk saamgesteld, zynde eene Verzameling van eenvoudige en duidelyke praktikaale regels. Hierby zyn gevoegd eenige korte Geneeskundige Voorschriften. Dit Werk is ons tot zyn oogmerk zeer geschikt voorgekomen, ook voor onze Heelkundigen; ja de Geneeskundigen zelfs zullen het met genoegen ontvangen. De beroemde Heer ten haaff heeft daarom onze Vaderlandsche Kunstgenooten dienst gedaan, met dit Onderwys, in onze taal, over te zetten. - Om onze Leezers eenig denkbeeld van de uitvoering van dit Werk te geeven, zullen wy hem de beschryving van eene ziekte mededeelen: wy kiezen daar toe die der Wormen,

[p. 51]

als zynde, wegens zyne kortheid, tot ons oogmerk best geschikt.

‘By menschen, die veel slym in de darmen hebben, zich met harde en slechte kost voeden, of onzuiver en stinkend water drinken, enz., neemt men zeer dikwyls Wormen waar. 'Er zyn onderscheidene soorten van Wormen: eenigen zyn zeer klein en kort, als Kaasmaden, anderen zyn klein, zeer dun, en iets langer; deeze twee soorten houden zich meest in den Endeldarm op. Anderen zyn lang, rond, en de Aardwormen zeer gelyk. Eindelyk, 'er zyn zeer lange, platte, breede, en deeze noemt men Lindwormen. - Het is somtyds bezwaarlyk om te weeten, of een Zieke aan Wormen onderhevig is, dan niet; dog wanneer men eenige van de volgende tekenen in aanmerking neemt, dan kan men vermoedelyk besluiten, dat 'er Wormen tegenwoordig zyn. Deeze Zieken hebben gemeenlyk eenen dikken harden buik; zy zien 'er bleek en ingevallen uit, het witte van 't oog is blaauwagtig, en de oogappel is zeer verwyderd. Zy worden in de Neus eene aanhoudende lastige prikkeling gewaar; zy hebben eenen droogen kittelhoest en de Hik; zy klaagen over eene pynlyke knyping en snyding in den Buik, vooral wanneer zy nuchteren zyn; zulks houdt op, wanneer zy spys gebruike hebben. Dikwyls hebben zy eenen onverzadelyken honger, eeten veel, en evenwel vermageren ze: dikwyls hebben ze eenen onaangenaamen reuk in den mond, en hebben eene walging van alle spyzen; dikwyls zyn ze walgachtig, hebben flaauwtens en draaijingen, of zy worden van hevige trekkingen en vallende ziekte geplaagd. Hun pols is gemeenlyk ongelyk, en niet zeldzaam tusschenpoozende: de pis is bleek en ongekookt. Somtyds hebben ze eenen aanhoudenden afgang; menigmaal is de afgang hardnekkig opgestopt. Hoe meer soortgelyke tekenen tegenwoordig zyn, hoe zekerder men voorzeggen kan, dat de Zieke van Wormen geplaagd wordt. Maar het zekerste teken is, als 'er Wormen, door braaken of door afgang, ontlast worden. De lange ronde Wormen worden het gemaklykst verdreven; de platte en Lindwormen, integendeel, weerstaan dikwyls alle geneesmiddelen. Dewyl de Wormen meerendeels in eenen taaijen slym ingenesteld zyn, en aan de darmen vast

[p. 52]

kleeven, zo moet men den Zieken dusdanige middelen toedienen, die den slym verdeelen, en daar de Wormen eenen tegenzin aan hebben, dezelve dooden, of uit het lichaam brengen. Het middel, No. 200, heeft zeer dikwyls, in alle soort van Wormen, de schoonste uitwerking gedaan, en veele Zieken volkomen gered. Bittere, kwalykriekende, zoutagtige en ontlastingbevorderende geneesmiddelen worden gemeenlyk in deeze ziekte, met het beste gevolg, toegediend’.