|
| |
| |
| |
Aanmerkingen over een zogenaamd pynstillend kwikzout, den Uitgeever der Hedend. Vaderl. Letter-Oefeningen toegezonden, door den Heer A. Westerman, M.D.
Naardemaal eenige Geneesheeren en Scheikunstenaaren, in Frankryk, het groot getal der Mercuriale geneesmiddelen, met een Sal Sedativum Mercuriale, ofte pynstillend Kwikzout, waaraan zy wonderlyke uitwerkingen toeschryven, vermeerderd hebben, zo neeme ik de vryheid, van UWEdelen eenige aanmerkingen ofte proeven over den Borax, het Sal Sedativum Hombergianum, en het Sal Sedativum Mercuriale, mede te deelen.
Het voorstel van den Heer Morveau was, om een pynstillend Kwikzout, ofte Sal Sedativum Mercuriale voort te brengen, dat, behalven zyne Mercuriale eigenschappen, overeen moest komen, met het Sal Sedativum Hombergianum; en zyn Edele vleide zich dit nieuwe voortbrengzel te bezitten; doch wanneer men deszelfs bereiding overweegt, en eenige Scheikunstige proeven daarop te werk stelt, zo schynt het duidelyk genoeg te blyken, dat zyn Edele niets meer, dan een enkelvoudig Kwik-Salpeter, ofte Nitrum Mercuriale, te voorschyn heeft gebragt: en dat 'er, tot nog toe, geen Middelzout bekend is, waar mede men het Kwikzilver ontbinden kan; hoewel men in het Scheikunstige reeds overlang geweeten hebbe, dat alle plant- zo wel als berg-zuuren niet alleen, maar ook alle vaste en vlugge loogzouten, in staat zyn, om dit metaal, of volstrekt te ontbinden, of te corroderen en aan te grypen.
De Borax, om daar mede te beginnen, die het eigentlyke Sal Sedativum Hombergianum in zich bevat, is een vast berg-loogzout, dat de volgende eigenschappen bezit. 1o. Het heeft een loogagtigen smaak, die niet scherp maar in het begin zelfs eenigzins zoet is. 2o. Het verandert de hemelblaauwe kleur der plantgewassen in groen. 3o. Het stoot alle lichaamen, die in zuuren ontbonden zyn, daar uit ter neder, onder de gedaante van een onaangenaam geel poeder. 4o. Het dryft alle vlugge loogzouten uit alle lichaamen, waar in dezelven zich bevinden. 5o. Het vereenigt zich met alle geperste oliën
| |
| |
en maakt met dezelven eene zeep uit. 6o. Het vermengt zich met allerhande zuuren, zonder eenige opbruizing te verwekken, doch vereenigt zich echter zodanig met dezelven, dat uit deeze vermenging een middelzout gebooren word, verschillende, naar mate van het zuur dat men gebruikt heeft. 7o. Het maakt de ontbindinge des Aluyns troebel, en vereenigt zich met het Vitriool-Zuur, dat in den Aluyn gevonden word. 8o. Het vereenigt zich eindelyk met het poeder van keisteenen, op eenen vereischten graad van hitte, en word met hetzelve in een eenvormigen Glasklomp veranderd.
Dit vaste Berg-Loogzout wordt ons toegevoerd, uit de Oost-Indiën; is als dan zeer onrein, en vermengd met allerhande vuiligheden, waarom men hetzelve ook ruwen Borax noemt. - Op het gevoel bemerkt men, dat het eenigzins smeerig is; welke smeerigheid nochtans niet onder de eigenschappen van den Borax moet gerekend worden. Naardemaal dezelve dit met alle andere vaste Loogzouten gemeen heeft, dat het niet tegens de vrye lugt bestand is, zonder in eene nuttelooze aarde te veranderen, zo hebben de Handelaars de gewoonte, van by elke 150 pond Borax, in kalfslederen zakken ingepakt, een mengzel, bestaande uit 7 pond bloem van Oly, en gekarnde melk, te doen ingieten, wanneer zy dezelven gemeenlyk, in plaats van Borax, Tincal noemen. De Hollanders en de Venetianen bezitten eene kunstgreep, om deezen ruwen Borax van haare byhebbende onreinigheden en smeerigheid te zuiveren, door middel van Scheikunstige werktuigen, van een zonderling maakzel, tot dit einde alleenlyk nuttig. Deeze bewerking is onder den naam van rafineeren bekend; en men verkrygt daar door dien zuiveren en kristal gelykenden Borax, welke, in het vuur geworpen zynde, smelt, uitdygt, en in een soort van glas verandert, welk glas zich in zuiver water weder laat ontdoen, zo dat het als dan tot den voorigen Borax hersteld kunne worden, met deeze uitzondering; dat dit Loogzout als dan voor koud water byna onvatbaar is, en zich niet dan in warm water laat ontdoen, waaruit het, op de minste bekoeling, ook weder uitzakt.
Uit dit zonderlinge Berg Loogzout heeft de Heer Homberg, door eene kostbaare en moeilyke bewerking, een ander, in veele opzigten ven wonderbaarlyk zout,
| |
| |
te voorschyn gebragt, dat onder den naam van het pynstillende zout van Homberg bekend is, en op de volgende gemakkelyke wyze van den Heer Geoffroy, insgelyks, verkreegen word. Men voegt naamlyk, by eene kookende ontbinding van den Borax, met groote voorzigtigheid, eene genoegzaame hoeveelheid Vitriool-Oly, en laat dit mengzel bekoelen; dan zet zich, op den bodem van het glas, een zeer dun zout neder, dat vervolgens, met koud water afgewasschen, en gedroogd zynde, het vereischte voortbrengzel uitmaakt; terwyl men uit het overblyvende vogt het Wonderzout van Glauber trekt.
De ontembaare aart der Vitriool-Oly vordert, dat men in deeze bewerking zeer langzaam voortgaa, tot dat de Borax met eene genoegzaame hoeveelheid zuur verzadigd is, het geen men niet wel anders dan door eene proeve met de Vioolen-Syroop ontdekken kan. Sommige Scheikundigen hebben wel getragt de vereischte hoeveelheid der Vitriool-Oly te beschryven, welken men, in de ontbinding van den Borax, storten moet; doch alzo men niet wel altoos even sterke Vitriool-Oly hebben kan, en het gevaar der bewerking met sterke Vitriool-Oly altoos grooter is dan met verslapte, zo begrypt men ligtelyk, dat het bepaalen van derzelver hoeveelheid niet wel doenlyk is. Ook is het de Vitriool-Oly niet alleen, waar door men het pynstillende zout van Homberg uit den Borax verkrygen kan, maar het zuur des Salpeters, het zuur des Zeezouts, en alle zuuren uit het groeiend Ryk, zyn hier even geschikt toe: alleenlyk met dit onderscheid, dat men, na de afzonderinge des pynstillenden zouts, uit het overblyfzel met Salpeter-zuur verkrygt Vierkant Salpeter; uit het overblyfzel met zuur des Zee-zouts, het waare Zee-zout, en uit het overblyfzel met eenig plantzuur, zout van Seignette, zonder dat hierdoor de eigenschappen van het pynstillende zout veranderd worden, welken hoofdzaaklyk deezen zyn. 1o. Het laat zich bezwaarlyk in koud, doch gemakkelyk in warm, water ontbinden. 2o. Het is bestand tegen het vuur, en blyft onveranderd in eene aanmerkelyke hitte. 3o. Wanneer men Voorloop over het zelven in brand steekt, zo gaat 'er eene groene vlam van op, doch het zout ondergaat noch ontbinding, noch verandering. 4o. Het maakt de ontbindingen der metaalen en aarden in zuuren gedaan, niet troebel, waar uit blykt, dat het- | |
| |
zelve niets Loogagtigs in zich bevatte. 5o. Het brengt eenige verandering te weeg in de ontbindinge des zilvers in Koningswater, en doet daar
uit eenig stof ter nederzakken, onder de kleur van perzik-bloemen. En, om dat dit zelfde verschynzel te weeg gebragt word, door eene aanmerkelyke hoeveelheid Salpeter-zuur, zo willen sommige Scheikundigen hier uit besluiten dat het pynstillend zout van eenen zuuren aart is; hoewel hetzelve noch opbruische met Loogzouten, nochte eenige verandering in de kleur der Vioolen Syroop ten roode veroorzaake: des men met genoegzaam regt schynt te mogen beweeren, dat dit pynstillende zout van Homberg van eenen tot nog toe geheel onbekenden aart is.
Veele Scheikundigen zyn wel van gedagten, dat dit pynstillend zout eenig Vitriool-zuur in zich bevatte; om dat het Salpeter-zuur, dat men, door middel van het Vitriool-zuur, uit het Salpeter verkrygt, insgelyks, door middel van het pynstillende zout uit het Salpeter kan verkreegen worden. Doch, deeze redeneering gaat niet door, om dat men, by ondervinding, weet, dat alle lichaamen, die waarlyk eenig Vitriool-zuur in zich bevatten, met brandstoffe, in een bekwaam Vuur behandeld, waare Zwavel opleveren; daar evenwel dit zout, te gelyk met brandstoffe in de allervinnigste hitte verhouden, onveranderd te rugge keert. Men voege hier by nog ten overvloede, en deeze eigenschap is alleen tegen de gedagten van den Heer Morveau genoegzaam, ‘dat eene ontbindinge des pynstillenden zouts in schoon water geene verandering te weeg brengt, in eene ontbindinge des Kwikzilvers in sterk water’; daar nochtans alle lichaamen, die eenig Vitriool-zuur in zich bevatten, het Kwikzilver, uit sterk water onder eene Citroengeele kleur, doen uitvallen.
Wanneer men wyders den ruwen Borax met naauwkeurigheid beschouwt, zo bevind men dezelve vermengd te zyn met uitwerpselen van dieren, voornaamlyk van muizen, of dergelyken, met snaveltjes en klaauwtjes van klein gevogelte, en andere dingen. Als men dien Borax verder op het vuur onderzoekt, zo levert dezelve eene stinkende Oly op; des men byna zoude mogen twyfelen, of niet het pynstillende zout in zich bevatte, eenig dierlyk zuur; om dat het dierlyk zuur sterker is dan alle Berg-zuuren. En dit zo zynde, dan viel het
| |
| |
ligtelyk te begrypen, waarom men, door middel van het pynstillende zout, den zuuren geest uit het Salpeter kan verkrygen.
Met dit pynstillende zout van Homberg moest nu, behalven de Mercuriale eigenschappen, ten naauwkeurigste overeenkomen, het nieuwlings uitgevonden pynstillende Kwikzout, welks bereiding, volgens den Heer Morveau, deeze is; alleenlyk met uitzondering, dat de ingredienten, op de aangeweezene wyze, volgens de kunst gezuiverd waren, om die onverwagte praecipitatie te ontgaan, welke den Heer Morveau is overgekomen.
Ik nam Kwikzilver, dat, door destillatie, van onder ongebluschte Kalk, in gedestilleerd water gezuiverd was; ontbond hetzelve in gepraecipiteerd sterk water; en verlengde deeze ontbinding met gedestilleerd water; hier by voegde ik eene genoegzaame hoeveelheid Borax in gedestilleerd water ontbonden. Onder de bekoeling van dit mengzel zette zich op den bodem van het Glas een Citroengeel poeder neder, dat, met gedestilleerd water afgewasschen, en in de lugt gedroogd zynde, het nieuwe pynstillende Kwikzout uitmaakte.
Uit de opgenoemde eigenschappen van het pynstillende zout van Homberg is duidelyk genoeg gebleeken, dat hetzelve noch daadelyk zuur, noch Loogagtig zy, maar dat het tot de waare Middelzouten behoore; als mede, ‘dat het geene verandering te wege bragt in de ontbindinge des Kwikzilvers in sterk water gedaan’. Nu staat ons te onderzoeken, op wat wyze het pynstillende Kwikzout aan zyne Citroengeele kleur gekomen zy.
Om dit te ontdekken, dient men aan te merken, 1o. dat het eene der eigenschappen des Salpeters zy, dat hetzelve, in water ontbonden zynde, uit dit Scheivogt uitzakke, in eene onregelmaatige gedaante, en zich schikke naar den bodem van 't vlesje, waar in het verhouden is. 2o. Dat het zuur des Salpeters, van zyne loogzoute grondstoffe beroofd zynde, daar mede wederom kan vereenigd worden.
Nu vermengde ik eene waterige ontbindinge van het pynstillende Kwikzout, met eene dergelyke ontbindinge van het Sal Sodae; en dit mengzel, van zyn overtollig vogt beroofd zynde, gaf een onregelmaatigen zoutklomp, die, op eene koole vuurs gelegd, het volmaakte uitwerkzel des Salpeters gaf; ook liet het, in de
| |
| |
hand warm geworden zynde, een knappend geluid hooren, en 't begon, even gelyk het Salpeter, vogtig te worden. De Citroengeele kleur van het pynstillende Kwikzout was, door het bygevoegde Loogzout, in hoog bruin veranderd.
Ik volgde de proeven van den Heer Crohawe, en stelde eenig pynstillend Kwikzout in een bekwaam Glas, maar op bloot vuur; hier gingen terstond Salpeter-zuure dampen uit op, en het pynstillende Kwikzout wierd in rood praecipitaat veranderd: even boven het roode praecipitaat hing de driekleurige Mercurius. En wanneer ik het pynstillende Kwikzout met eene gelyke hoeveelheid Yzervylsel, en een weinig gedestilleerd water in den mortier vreef, zo vereenigde zich de Salpeter-geest met het Yzer, en verliet de Kwik onder zyne loopende gedaante. Men mag, uit dit alles, met den Heer Crohawe billyk besluiten, dat het pynstillende Kwikzout, het welk in het geheel geene overeenkomst vertoonde te bezitten met het pynstillende zout van Homberg, niets anders is geweest, dan Kwiksalpeter, of Mercurius, ontbonden in, en vereenigd met, zyn eigen Scheivogt; 't welk de volgende proefneemingen bevestigen.
Een grein van dit pynstillende Kwikzout, in eene groote hoeveelheid schoon water ontbonden, wierd daar uit gestooten, door een weinig Sal Sodae, onder eene onaangenaame geele kleur; niets anders dan men gewoon is te zien van het Kwiksalpeter.
Gevitrioolde Wynsteen, vereenigd met het pynstillend Kwikzout, verschafte het mineraale Turbith; even gelyk het Kwiksalpeter; en het mengzel zelve leverde het gewoone verschynsel der bovendryvende cristallyne zoutdeeltjes op.
Eindelyk, eene waterige ontbinding des pynstillenden Kwikzouts, met gemeene pekel aangevuld, wierd wit, en verschafte de blanketsel Kwik, of het witte praecipitaat: het water, waarmede dit blanketsel afgezoet was, wierd wit, op het byvoegen van Ammoniac-Geest; ros, op het byvoegen van Sal Sodae, en onaangenaam geel, op het byvoegen van Borax.
Het zoude zekerlyk niet onaangenaam geweest zyn, indien de Heeren Chaussier, Morveau, en zo veelen als 'er Geneeskundige proeven met dit pynstillende Kwikzout genomen hebben, het geluk gehad hadden, van de ge- | |
| |
neeskragten van den Mercurius, met die des pynstillenden zouts van Homberg, te vereenigen; doch de scheikundige overeenkomst van dit Kwikzout met het Kwiksalpeter, schynt genoegzaam te toonen, dat het zelve niet veel beter dan tot uitbyten van Wratten en weeldrige uitwassen geschikt is.
Ik eindige derhalven dit onderzoek, en blyve met hoogagting
Wel Eedele Heeren,
UW. E.O. Dienaar
a. westerman, M.D. |
|
Auteursrechtvrij