Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

Proeve over de klagten der geleerden.

(Uit het Engelsch.)

Eenigen hebben beweerd, dat Geluk, hoe verscheiden ook in soort, in trappen gelyk is voor geheel het menschlyk geslacht. Ingevolge van dit denkbeeld, oordeelt men de klagten des Letteroefenaars niet beter gegrond dan die eens Arbeiders. Men heeft, 't is waar, het Menschdom dikmaaler voor oogen gehouden de onheilen van den Dichter en den Geleerden, dan de ongelukken van den Koop- en Handwerksman. Zeer zou hy, egter, dwaalen, die vaststelde dat het grooter aantal of het drukkender gewigt van de rampspoeden der eerstgemelden, dezelve zo veel rugtbaarder maakte: dit moet veel eer toegeschreeven worden aan hunne gewoonte om alle hunne gedagten en bedryven in geschrifte te stellen. De Handelaar, de Ambagtsman heeft eene zwaare ziekte, hy verliest iemand van zyn Gezin, of lydt nadeel in zyne bezittingen: hy stort een traan in 't verborgen, en de wereld ziet zynen rampspoed niet. Terwyl een quintilianus het verlies eener Vrouwe, den dood van een Kind, der eeuwigheid wydt, als waren dit ongemeene en zeer zeldzaame gebeurtenissen. Een Boosdoender wordt na een verafgelegen en jammerlyk oord verbannen; men hoort niets meer van den Man; doch een ovidius, die, om strafschuldigen Minnehandel, het Ryk moest ruimen, tragt de volgende Eeuwen een traan van medelyden af te perssen.

Ondanks de schynbaare bondigheid deezer aanmerkingen, zal een onpartydig waarneemer moeten bekennen, dat, indien de onheilen der Geleerden niet grooter zyn dan die van anderen, het gevoel daar van doorgaans treffender is. Dezelfde kieschheid van gevoel, welke hun byzonder vatbaar maakt voor 't bezef van verstand-

[p. 459]

lyke schoonheid, doet hun de gewoone ongelegenheden des Menschlyken leevens duidelyker gewaar worden.

De Geleerden zyn, voor 't meerendeel, diepdenkend. Terwyl zy, die andere min inspannings vorderende beroepen volgen, veelal, (schoon zommigen mogen twyfelen aan de geheele werkeloosheid der ziele) in een staat van gevoelloosheid zyn, ten opzigte van de aandoeningen des gemoeds; en byaldien geluk alleen in de ziel huisvest, moet elke beuzeling de rust stooren van hem, die altoos ingespannen is.

De geneugten voor een' Man van Letteren ontstaan uit de beschouwinge van het groote, van het nieuwe, van het schoone. Geneugten van den zuiversten en verhevensten aart. Misschien is geen staat weezenlyk gelukkiger dan die van een verstandig Man op dien tyd, wanneer hy geheel is ingenomen met het genot van een deezer drie soorten der verstandige genietingen: doch de zuiverheid en verheevenheid deezer vermaaken zelve brengen, in 't einde, elenden toe aan derzelver deelgenooten. Onze tegenwoordige toestand gehengt niet, dat verstandlyke gewaarwordingen onze geheele aandagt en bezorgdheid inneemen; en als de ziel van deeze denkbeeldige zegeningen wederkeert tot de bezigheden, waar toe zy, uit noodzaaklykheid om voor 't leevensonderhoud te zorgen, verpligt is, wordt de overgang van het streelendst genot, tot smaakloozer en moeilyker verrigtingen, oorzaak van eene maat van verdriet, geëvenredigd aan de maate des verlooren geluks.

't Vernuft heeft altoos de volmaaktheid tot voorwerp; maar volmaaktheid wordt in menschlyke zaaken niet gevonden. 't Vernuft gevoelt, overzulks, een wansmaak in de onmogelykheid om dat geen te verkrygen, 't welk het steeds op 't ooge heeft. Hier voor is 't aandoenlyk in de Letteroefeninge zelve; dit bezeft het nog meer in de bezigheden en verrigtingen des werkzaamen leevens. Voorwerpen die voor eene gemeene ziel behaaglyk of onverschillig zyn, komen eene verstandige wanschaapen en walchelyk voor: dewyl ze zo verre te kort schieten by dat denkbeeld van volmaaktheid, waarmede hy, als een' maatstok, alles vergelykt. In deezervoege strekt scherpheid van oordeel tot het ontdekken van verhoole gebreken, even gelyk een Microscoop eene vlek

[p. 460]

ziet, waar het ongewapend oog niets dan schoonheid beschouwt.

De Man van Letteren is doorgaans met ernstige overleggingen bezig. - Hy leeft altoos met een zeker vooruitzigt in 't oog. De rest der Wereld offert het grootste gedeelte van hun tyd aan gemak, vrolykheid, en plaisier op. De Man van Letteren wordt zomwylen uit zyn Boekvertrek getroond om zich naar de gewoonte te schikken, of, door lastig aanhouden, overgehaald om deel te neemen in de gewoone vermaaken deezes leevens. Hy doet het met wederzin en schroom; want hy kan niet schitteren in gezelschap, en hy ziet elke afroeping aan als een hinderpaal in het volvoeren van zyn hoofdoogmerk en van zyne wenschen: hy keert vol te onvredenheids te rug; vermids, in 't uur van vrolykheid en gastery, zyne verdiensten ongemerkt doorgingen, en zyn gezag niets goldt.

De onderscheide oorzaaken, dus verre bygebragt voor de onvergenoegde geaartheid der Geleerden, kunnen hem tot geene oncere strekken; doch 'er zyn andere oorzaaken even waarschynlyk, en niet vry van schande.

Menschen, 'er gestadig op uit om hunne bekwaamheden te vermeerderen, en hunne kundigheden uit te breiden, verbeelden zich, ten zelfden tyde, hunne waarde te vergrooten, en in agting te moeten toeneemen. Elke stap, die zulk een Man voorwaards doet, vervult zyne ziel met een hooger denkbeeld van zyne eigene verdiensten, en bevestigt hem in de bewustheid van zelfwaardigheid. Maar de Wereld is niet verstendigt van elke nieuwe vordering, die de Letteroefenaar op zyn Boekvertrek maakt. Hy vermeerdert, diensvolgens, zyne eisschen op eerbiedenis, eer anderen bewust zyn van eenigen aanwas zyner verdiensten. Agting te vorderen, en dezelve niet te verkrygen, is eene allerdoodlykste kwelling voor hem, die na Letterroem dingt. Hoogmoed is, derhalven, een ryke welbron van onaangenaamheden voor den Letteroefenaar.

Elk bereikenswaardig einde heeft eene menigte die na 't zelve staat. Mededingers zien elkander natuurlyk voor vyanden aan, onderling elkanders wenschen dwarsboomende. Deeze jalousy wordt nergens overvloediger, of sterker, gevonden dan onder de bejaagers van Lettereere. De Letteroefenaar is, diensvolgens, ny-

[p. 461]

dig, en geen Siciliaansch Dwingeland verzon immer zwaarder pyniging, dan nyd.

Of deeze alle de wezenlyke oorzaaken zyn van de klagten en elenden der Geleerden, zal 'er niet zeer op aankomen. Vast gaat het, dat zy, die zich voorzien vinden van de middelen om 't gelukkigst te leeven, doorgaans het ongelukkigst hunne dagen slyten. Uit dit alles mogen wy een gevolg trekken van zeer uitgestrekte nuttigheid. Zy die het vuur des vernufts en de vrugten der Geleerdheid missen, mogen zich troosten, dat zy, die voordeelen dervende, ook ontheeven zyn van de ongelegenheden daar aan verknogt: ongelegenheden, die doorgaans de voordeelen kunnen opweegen.