|
| |
Brief van wylen Mr. William Hewson, Lid van de Koningl. Maatsch., en Leeraar in de Ontleedkunde te Londen, aan Dr. John Haygarth, Geneesheer te Chester.
(Med. and Philos. Comment. Vol. 3. p. 1.)
Ik heb nu, myn Heer, eenigen ledigen tyd, en zal myne belofte tragten te voldoen, met u eene schets van myne Waarneemingen mede te deelen. - De roode deeltjes van 't bloed, oneigentlyk bolletjes genaamd, zyn, in alle dieren, vlak, en van zeer verschillende ge- | |
| |
daante in onderscheiden Dieren; in Menschen, zyn ze klein, en vlak als een Schelling, ze schynen in 't midden een donkere vlak te hebben. Om ze duidelyk te zien, meng ik 't bloed van een mensch met versche wei (serum;) dewyl men te vooren hieraan niet gedagt heeft, kon men ze niet onderscheiden zien. Leeuwenhoek in 't byzonder zich verbeeldende, dat een ronde gedaante de geschiktste was tot de beweeging, besloot dat ze rond moesten zyn in 't menschelyk lichaam; schoon hy zelfs en anderen erkenden, dat in Kikvorschen, enz. waarin ze dezelve duidelyker zagen, om dat 't bloed in die Dieren dunner is, de bloeddeeltjes vlak waren. Nu bewyze ik, dat dezelve vlak zyn in alle Dieren. 't Is ongemakkelyk in 't menschlyk bloed, waar deeze deeltjes klein zyn, te bepaalen, wat of die zwarte vlek is, welke in derzelver middelpunt gevonden wordt. Eenigen hebben gemeend dat 't een opening was: doch in een Kikvorsch, waarin dezelve zes maalen grooter zyn dan in een mensch, is 't ligt te zien, dat 't geen opening is; maar dat 't in tegendeel een vast lichaam is, 't welk in 't midden van een vlak blaasje bevat wordt. In plaats dan van dit gedeelte van 't bloed te noemen roode bolletjes, zoude ik 't noemen roode blaasjes; want ieder deeltje is een vlak blaasje, met een kleine vaste schyf in deszelfs middelpunt. - Ik vind dat 't bloed van alle Dieren dergelyke blaasjes bevat. In 't menschlyk bloed worden er millioenen van gevonden; en dezelve deelen 't de roode kleur mede; doch, in de Insecten, zyn ze wit, en in vergelyking veel minder in getal, dan in een mensch en in de viervoetige Dieren. Dewyl dezelve vlak zyn in alle Dieren, vermoede ik
dat die gedaante eene omstandigheid van belang is; doch dit kan door 't mengen met verscheide vogten veranderd worden. Ik heb gevonden, dat 't is door een bepaalde hoeveelheid onzydig zout (neutral salt) in de wey bevat; dat dit vocht bekwaam gemaakt wordt tot 't bewaaren van deeze blaasjes in haare vlakke gedaante: want by aldien dezelve met water vermengd worden, wordenze rond, en ont inden volkomen; doch wanneer men een weinig onzydig zout by 't water doet, ondergaan ze geene verandering in haare gedaante, en worden niet ontbonden. - als men verder in aanmerking neemt, dat 't bloed van alle Dieren gevuld is met deeze deeltjes, moet men gelooven dat dezelve tot gewichtige einden in de dierlyke huishouding dienen; en dewyl dezelve zo ingewikkeld in
| |
| |
hun saamenstel zyn, is 't onwaarschynlyk dat ze zouden voortgebragt worden door eene werktuiglyke schudding, en beweeging in longen, of bloedvaten, gelyk als men vermoed heeft, maar waarschynlyk zyn 'er eenige werktuigen, byzonder geschikt tot derzelver voortbrenging. Dit zal ik tragten te bewyzen, wanneer ik derzelver saamenstel een weinig meer in 't byzonder verklaard hebbe, en de wyze gemeld, hoe ik dit aantoone. Ik neem 't bloed van eene Padde of Kikvorsch, waarin deeze deeltjes zeer groot zyn; ik meng 't met de wey van menschen bloed, om 't dunner te maaken; ik vind dan dat ze zich allen vlak vertoonen; ze doen 't zelve in de bloedvaten van dit Dier; zo als ik duidelyk gezien heb in 't dunne vlies, tusschen de toonen, terwyl 't Dier nog in leeven was, en vast gehegt in de Mikroscoop. Ze vertoonen zich in deeze Dieren gelyk schyfjes van Komkommers. Vervolgens menge ik een weinig bloed met water, 't welk dezelve aanstonds rond doedt worden, en dan begint 't te ontbinden terwyl ze rond zyn. Ik laat 't vlak van 't Mikroscoop overhellen, zo dat ze langs 't zelve heen rollen; als dan kan ik duidelyk 't vaste deeltje in 't midden zien vallen van de eene zyde tot de andere, even gelyk eene erwt in eene blaas. Een onzydig zout 'er nu by gedaan zynde, herstelt ze weder in hunne vlakke gedaante: doch zo men 't zout 'er niet by doet, ontbindt 't water trapswyze 't blaasje, en dan blyft de kleine schyf alleen over. Zodanig is 't saamenstel deezer deelen. Ik heb deeze proeven aan eene meenigte van myne kennissen vertoond, die allen eenpaarig overeenkomen, dat dezelve voldoende zyn. De Mikroscoop die ik gebruik is een eenvoudige lens, en daarom kan dezelve even min bedriegen als een paar brillen, welke, gelyk bekend is by allen die dezelve gebruiken, de voorwerpen niet wanstaltig, maar alleen grooter dan ze zyn, vertoonen. - Door nadere proefneemingen ben ik overtuigd dat 't gebruik van de Borstklier (thymus) en de waterklieren
is tot voortbrenging der vaste deelen in 't midden der blaasjes; ik kan dit op zo een voldoende wyze aantoonen als 't gebruik van eenig ingewand in 't menschelyk lichaam; dit geschied, door deeze klieren te openen, en 't vocht, 't welk in derzelver cellen vervat word, te onderzoeken; 't welk ik met deeze kleine vaste lichaamen opgevuld vinde. Ik vind nog daar en boven, dat de Watervaten dezelve opneemen van deeze klieren,
| |
| |
en voeren ze in de bloedvaten, die dezelve naar de milt brengen, in wier cellen ze overtrokken worden met de gemelde blaasjes: dus maaken dan de borst- en water-klieren de middelpunts-deeltjes, en de milt de blaasjes die rondom dezelve zyn. Dat dit 't gebruik van de milt is, blykt uit 't onderzoek van 't water (lympha) 't welk uit dezelve voortkomt door de Watervaten, welke deszelfs ontlastbuizen zyn; want die lympha, strydig met 't geen in andere deelen van 't lichaam waargenomen wordt, is buitengemeen rood. - Maar behalven dat deeze klieren geschikt zyn tot 't maaken van de roode blaasjes van 't bloed, vind ik dat ze insgelyks in de Watervaten in verscheide deelen van 't lichaam, wier rokken bloedvaten hebben, gevoeglyk geschikt tot deeze afscheiding, gemaakt worden. Zo dat de borst- en waterklieren niet meer zyn dan aanhangzels van 't water-saamenstel, (Lymphatic System) om de middelste deeltjes te maaken; de milt is een aanhangzel van de Watervaten om de blaasjes te maaken, welke de middelste deeltjes bevatten. - Ik gis dat het 't saamenstremmende water (coagulable lymph) is, 't welk in 't roode gedeelte van 't bloed veranderd wordt, uit een zonderlinge waarneeming, die lang bekend is geweest; namelyk, dat het bloed in de milt-ader niet te saamenstremt, wanneer 't aan de lucht bloot gesteld wordt, gelyk 't bloed van de overige aders doet; zo dat 't schynt beroofd te worden van zyn samenstremmende lymph in den doorgang door de milt. - 't Is zeer aanmerkelyk dat men de milt uit een Dier kan uitsnyden, zonder dat zulks zyne gezondheid benadeelt. Ik heb de proef 'er van genoomen op een hond, en heb hem anderhalf jaar in 't leeven behouden, zonder waar te neemen dat zyne gezondheid in 't minst gekraakt was. Hieruit hebben sommigen beslooten, dat de milt een nuttelooze zwaarte zou zyn, 't geen ongerymd is; wanneer men in aanmerking neemt, dat alle Dieren met rood bloed dezelve hebben.
Daarom stemt het meer overeen met 't geen wy kennen van de dierlyke huishouding, te besluiten, dat, dewyl een dier leven kan zonder milt, 'er waarschynlyk een ander deel van 't lichaam is, dat deszelfs plaats vervangen kan. - De Insecten hebben blaasjes, op een gelyke wyze, als de onze, dog verschillende in kleur saamgesteld. De Insecten hebben evenwel noch milt, noch borst- en water-klieren; en daarom worden in dezelve waarschynlyk deeze blaasjes
| |
| |
in de Watervaten gemaakt. Doch de Natuur heeft ons en de overige meer volmaakte Dieren, buiten de Watervaten, deeze klieren gegeeven, op dat een gevoeglyke hoeveelheid van deeze gewigtige blaasjes ons des te beter zoude verzekerd worden, eveneens als ze ons twee ooren gegeeven heeft, om daar door des te beter ons 't gehoor, geduurende 't leeven, te verzekeren, schoon wy met één oor volkomen kunnen hooren. - Ik heb u dan, myn waarde Vriend, eene schets van myne nieuwe gevoelens medegedeeld. Ik verwagt 'er meer van dat ze uw verlangen zullen voldoen, dan u overtuigen; dewyl 't onderwerp al te ingewikkeld is, om in een Brief medegedeeld te worden; schoon ik niet twyfele of ik ben in staat deeze stellingen te bewyzen, wanneer ik tyds genoeg zal hebben om 't onderwerp wydloopiger te behandelen. Vaarwel, en geloof, dat, enz. |
|
Auteursrechtvrij