Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

De hedendaagsche man van eer, geschetst in de geschiedenis van den heer Belville.

(Uit het Engelsch.)

Menschen, die de grondwetten van Deugd en Zedelykheid aantasten, dringen aan op derzelver onzekerheid, en brengen in 't midden, derzelver verscheidenheden in verschillende landen, ja zelfs op verschillende tyden in dezelfde landen Zedelykheid, zeggen zy, is een plaatslyk, bygevolge, een ingebeeld ding; naardemaal 't geen, onder deeze lugtstreek als een Ondeugd verworpen, onder eene andere als eene Deugd betragt wordt; en, huns oordeels, spreekt de stem der Natuure zo veele verschillende Taalen als 'er Volken in de wyde wereld gevonden worden.

De gevaaren en slegte gevolgen deezer loopen elk in 't oog; doch de valschheid daar van niet minder; het gunstigst oordeel, dat men kan stryken over de voorstanders van dezelve, bestaat hier

[p. 40]

in; dat zy Gewoonte en Gebruik, voor Natuur en Rede, neemen. De onveranderlyke Wetten van Regt en Zedelykheid zyn de eerste en algemeene uitvloeizels der menschlyke Rede nog onbevooroordeeld en onbedorven: en wy mogen met even veel gronds zeggen, dat Ziekte de natuurlyke gesteldheid is van het Lichaam, als dat Onregtvaardigheid en Zedeloosheid de natuurlyke gesteltenis is van de Ziel. Wy krygen de meeste ongesteldheden in het eerste, door de ongeregeldheid onzer lusten, en in de tweede, door bot te vieren aan den heerschenden invloed der Driften; maar in beide die gevallen, spreekt de Rede, als wy dezelve raadvraagen, eene geheel andere taal.

Ik erken, dat de in zwang gaande Gebruiken en Gewoonten der meeste Landen, niet op de Rede gegrond, doch, in tegendeel, maar al te dikwyls daar mede lynrecht strydig zyn. Dan, in dit geval, zullen verstandige lieden deezer landen ze veroordeelen, en 'er een afschrik van hebben, schoon zy dikwyls, al te toegeevend, zich daar naar schikken, of, ten minsten, geen moeds genoeg hebben, om 'er zich openlyk tegen te verzetten.

Lieden van rang en aanzien worden, in alle Landen, zeer eigenaartig, Lieden van Fatsoen, van de Mode, geheeten: om dat zy, met de daad, daar van de regelmaat opgeeven. In stede van zich te onderwerpen aan de Wetten, ontleenen zy maatregels van hunne eigene lusten en driften; en maaken dan Wetten, daar mede strookende: Wetten, die, schoon niet op Regt gegrond, noch door Wettig Gezag gestaafd, maar al te menigmaal over Regt en Gezag zegepraalen, en die beide hoonen. Dit is Fatsoen, dit is Mode.

In dit licht heb ik dikwyls het woord Eer beschouwd, in de betekenis naar de Mode deezes Lands opgevat, en moet bekennen, dat, was dit de algemeene meening van 't zelve, door dit gansche Ryk, zulks kragtdaadig zou strekken om de leer, die ik tragt te bestryden, te bekragtigen: en dermaate zou aanloopen tegen die Eer, welke rede, regt en gezond verstand ons aanwyzen, dat ik geenzins verwonderd zou weezen, indien de Menschen het bestaan der Eere zelve in twyfel trokken.

Het Character van een Man van Eer, zo als men dit in de groote Wereld opvat, is iets zo zonderlings, dat het een bepaald onderzoek verdiene; en, schoon gemaklyker waar te neemen, dan te beschryven, zal ik myne Leezers daar eene beschryving van tragten te geeven, opgehelderd door eenige oorspronglyke stukken, my gelukkig in handen gevallen.

Een Man van Eer is iemand, die stoutlyk van zichzelven verklaart, zodanig te weezen, en die elk, wie zulks betwist, al ware het op de beste gronden, het leeven wil beneemen. Hy is oneindig verre verheven boven het bedwang, waar mede de Wetten van god of Menschen de Zielen van het laag Gemeen prangen; hy kent geene andere banden dan die van Eer: en van dit

[p. 41]

woord is hy zelve alleen de uitlegger. Hy kleeft zeer sterk aan de benaaming van eene Party, schoon hy de beginzels van dezelve geheel niet in agt neeme. Zyne Verteering gaat zyn Inkomen verre te boven, niet ten aanziene van de noodwendigheden des leevens, maar omtrent de overtolligheden; op dat de schulden, door hem gemaakt, hem Eere mogen aandoen. In zyn voorkomen moet een trotsheid en onbeschoftheid doorstraalen, die men veronderstelt dat ontstaat uit de bewustheid der Eere, aan hem verschuldigd. Indien hy oploopend, en onhandelbaar is in den ommegang, en een goed deel dierlyken moed bezit, verkrygt hy het roemryk Character van een Man, kiesch en teder in het stuk van Eer; en, wanneer alle deeze hoedanigheden behoorelyk gepaard gaan met de bevalligste ondeugden, is de Man van Eer volkomen: hoewel zyne Vrouw, zyne Kinderen, zyne Dienstboden, en die hem goed leveren, anders mogen oordeelen.

Belville houdt men voor een Man van de allervolklonkendste Eer, die deeze of eenige vroegere eeuw voortbragt. De Mannen zyn grootsch op de kennis aan hem, en de Vrouwen op zyne bescherming; zyne Party verheft 'er zich op dat hy dezelve onderschraage, en zyne Eer wordt dikwyls aangehaald als een wettiging van den handel dier Partye. Maar eenige oorspronglyke Brieven, die ik mynen Leezeren zal mededeelen, zullen hun tot eenige nadere kennis van dit zo schitterend Character opleiden, dan eene enkele beschryving kan doen.

Hy hadt groote goederen verspild, door eene overdaadige leevenswyze; doch bovenal door grof speelen: zeer kiesch zynde in het stuk van Eer, schreef hy den volgenden Brief aan zyn Procoreur, naa ongelukkig in 't speelen geweest te zyn.

Aan den Heer th. goosetree, Procureur, in Furnival's Jnn.

Myn Heer!

Ik hadt gister avond een vervloekt slegt spel, en moet in één week duizend Ponden hebben; bezorg my dezelve, op welk eene wyze ook; want ik wil liever myne goederen ten uitersten bezwaaren, dan de minste vlek in myn Eer krygen. Wat die schreeuwende schurken van Winkeliers en Leveranciers betreft, moet gy op myn voorregt staan blyven, en hun zo lang afweeren als u mogelyk is: wy kunnen eenigen hunner doen tuimelen, eer zy my kunnen uitwinnen. Ik blyf de uwe,

belville.

Maar of de poogingen van Mr. goosetree ook mogten mislukken, besloot de Heer belville, door 't zelfde beginzel van Eer

[p. 42]

gedreeven, om, van een anderen kant, het krygen dier somme wis te neemen, en schreef daarom deezen Brief aan een' eersten Staatsdienaar.

Myn Heer!

Ik werd op gisteren, uit uw naam, door **** verzogt, om te stemmen voor het stuk, dat morgen in overweeging zal genomen worden; doch, dewyl het geheel tegen myn denkbeeld en beginzels aanliep, gaf ik hem geen beslissend antwoord; maar nam het nog eenigen tyd in overweeging. Ik heb daarom nu de eer om u te berigten, dat ik beslooten heb voor die zaak te stemmen; dan ik moet u tevens verzoeken my onmiddelyk met **** de vyftien honderd Ponden te zenden, die hy my gisteren aanboodt, en die ik morgen volstrekt noodig heb. Ik weet dat gy my te wel kent om te schroomen dit voorshands te betaalen, en dat gy de eerste niet zult weezen, die de Eer in twyfel trekt van

Uwen getrouwsten en nederigsten Dienaar,

belville.

Ik vind eenen anderen Brief, van dezelfde dagtekening, aan eene Mevrouw, die blykt de Egtgenoote geweest te zyn van zyn gemeenzaamsten Boezemvriend.

Myne Beminde!

Ik heb heden den uwen ontvangen; uwe ongerustheid over uw Man smert my ten hoogsten; schoon ik niet met u van gevoelen kan weezen, dat hy onze verkeering verdagt houdt. Wy zyn van Kinderen af zamen opgevoed, en hebben, zints dien tyd, altoos in de naauwste vriendschap geleefd; zo dat ik durf zeggen dat hy zo min zal denken dat ik hem, op deeze wyze, verongelyk, als hy my verdagt houdt dat ik ten oogmerk heb hem te vermoorden. En gy weet het is op dit vertrouwen, en de zekere gerustheid van zyn kant, dat myn geluk, 't welk ik by u geniet, steunt. Wees, egter, in alle opzigten, verzekerd, dat gy in handen zyt van een Man van Eer, die niet zal dulden dat gy op eenigerlei wyze slegt behandeld wordt; en, indien myn Vriend tot eenige onaangenaame uitersten met u voortsloeg, vertrouw hier op, ik zal den Hoorndraager wel vinden, al zou hy het met den hals bekoopen.

Uw teder-liefhebbende.

De vierde en laatste Brief is aan een Vriend, die waarschynlyk zo hooge denkbeelden hadt van Eer als hy zelve, althans

[p. 43]

wanneer wy des mogen oordeelen uit de natuur van 't geval, waar in hy hem om bystand verzoekt.

Waarde carel!

Ik bid u kom terstond by my, om my in een affaire van Eer ten dienst te staan. Weet dat ik gister avond, in een vermengd gezelschap, een vervloekte leugen vertelde: en een styfzinnige hond van een kerel durfde my dit in 't aangezigt verwyten: waar op ik hem in 't oor luisterde, dat hy deezen morgen in Hyde Park zou hebben te komen, en een Vriend medebrengen, indien hy 'er één in de wereld hadt. De Schoft was naauwlyks myn ongenoegen waardig: doch gy weet hoe teder ik ben in alles wat myne Eer betreft, ik ben

Uwe belville.

Het blykt uit deeze egte stukken, dat de Heer belville, met de edelste gevoelens van Eer vervuld, alle zyne schulden, uitgenomen de weezenlyke, betaalde; zyn woord zorgzuldig hieldt in het snood verkoopen van zyn Geweeten aan een Staatsdienaar; dat hy gereed was, om, ten koste van zyn Vriends leeven, de Vrouw zyns Vriends te beschermen; daar hy deeze, door de gelegenheden, die de Vriendschap hem aanboodt, bedorven hadt; dat hy de waarheid met den dood wilde straffen, wanneer deeze, hoe regtmaatig ook, hem van gebrek aan waarheid beschuldigd hadt.

Deeze Man van Eer, bewust van zyne eigene verdiensten en deugd, betoont zich een onbarmhertig Berisper van de minste ondeugden en feilen in anderen: en is mild met de scheldnaamen van Schurk, Schobbejak, omtrent allen, die, in een laager leevenskring geplaatst, eenig kwaad pleegen. Een bedremmeld landjonker, die zyne stem goedkoop verkoopt, is by hem een domme hond. De vlytige Arbeidslieden en Winkeliers zyn een hoop schelmen, die men beter zeden moest leeren, en niet toelaaten, dat ze lieden van Fatsoen lastig vielen: Dienstboden zyn slonssen en ledigloopende jakhalzen, die kwaalyk behandeld, en slegt betaald moeten worden, om hun de onbeschoftheid af te leeren.

Men kan zich niet verbeelden hoe verderslyk het voorbeeld van zulk een Schepzel is voor de Maatschappy: men verwondert zich over hem, en volgt zyn voetspoor; hy bederft niet alleen den onmiddelyken kring zyner kennissen: maar de besinetting strekt zich in 't oneindige uit, even gelyk de kringen door een vallenden steen in 't water gemaakt, die allengskens van het middelpunt verwyderende, wel min zigtbaar, doch grooter worden.

Aan zulk een gedrag, aan zodanige voorbeelden in de groote Wereld, moet met het hoogste regt, het algemeen heer-

[p. 44]

schend Zedebederf worden toegeschreeven. Maar is dit de kragt der Mode, en 't vermogen der voorbeelden van lieden in den eersten rang, zo groot om Ondeugd en Zedeloosheid eene schynbaare waarde by te zetten, in spyt van alle Godlyke en Menschlyke Wetten, hoe algemeen heerschende zouden zy de Deugd niet kunnen maaken, als zy ten voorstande van haare zaak zich wilden benaarstigen. Hoe moeten zy, in bedaarde oogenblikken, zichzelven beschuldigen, als zy opmerken, dat zy, door hun verdervend voorbeeld, hunne tydgenooten en volgende geslachten verslaafd en bedorven hebben?