Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

Waarneeming over het voordeel van het horizontaal plaatzen des thermometers.
Door den Heer De Serviéres.

't Is, in de daad, zeer te bevreemden, dat, zints de uitvinding des Thermometers, alle Natuurkundigen zich van dit Werktuig, op eene zeer onvoordeelige wyze, bediend hebben. De zwaarte van het Vogt in de Thermometerpyp begreepen, verhindert de verdunning of uitzetting van 't zelve, wanneer de Thermometer recht over einde hangt. Uit deezen hoofde wyst de Thermometer altoos minder Graaden van uitzetting aan, dan dezelve zou moeten doen, indien de werking der Hette op de vloeistoffe niet, voor een gedeelte, verhinderd was door derzelver zwaarte. Schoon ik deeze waarneeming mede deele, moet

[p. 20]

ik nogthans bekennen, in den grond dezelve verschuldigd te zyn aan den Abt deidier. Hy laat zich, in zyn werk over de Werktuigkunde, in deezervoege hooren: ‘Wanneer het koud word krygt het Vogt, in het daalen, eene snelheid, die de maat van inkrimping vermeerdert; wanneer het, integendeel, warm word, belet de zwaarte van het Vogt, het klimmen, door de uitzetting veroorzaakt; en het moet, gevolglyk, minder klimmen, dan daalen^(*)’.

De Abt deidier geeft geen middel aan de hand, om deeze onvolmaaktheid des Thermometers te verbeteren. Niets, ondertusschen, valt gemakkelyker. In stede van dezelve recht overeinde te plaatzen, hebbe men ze horizontaal te zetten. Ik durf voluit verzekeren, dat twee Thermometers even ligt beweegbaar, en op dezelfde wyze gemaakt, de Thermometer in een horizontaalen stand geplaatst, eer zal uitzetten, dan de rechtstandige. De zaak is te blykbaar om bewys te vorderen. Ik verzoek, over zulks, alle Natuurkundigen, die de maate van warmte nauwkeurig willen kennen, den Thermometer horizontaal te plaatzen, om dus de beste waarneemingen te kunnen doen: ik volg deeze handelwyze, en denk, dat een ieder, die op nette waarneemingen gesteld is, myn voorbeeld te volgen hebbe.

(*) Deidier La Méchan. gen. &c. 1741. in 4to. Liv. III. Chap. VI. §. 92. p. 584.