Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

Proeve over de Waarheid, de Vryheid, den Souverein, het Vaderland, den Godsdienst en het Geluk: behelzende een klaar en kortbondig vertoog van de billykste en voordeeligste Staatkunde, voor Overheden en Onderdaanen, om een vry Volk waarlyk gelukkig te maaken. Door A. Trembley. Uit het Fransch vertaald. In 's Gravenhage by J. du Mee 1778. In groot octavo 104 bladz.

Nopens de hieropgemelde gewigtige onderwerpen geeft de Heer Trembley, in deze zyne Proeve, bedenkingen aen de hand, die de ernstige overweging van Overheden en Onderdanen verdienen. Zy zyn, 't is waer wel inzonderheid geschreven, met betrekking tot de onenigheden en onlusten, die voor enige jaren het Geneefsche Gemenebest ongelukkig maekten; doch ze zyn in dier voege opgesteld, dat ze, in alle omstandigheden, vooral onder een vry Volk, van ene wezenlyke nuttigheid zyn. Hy boezemt den Lezer ene zuivere zucht in voor de beminnelyke Waerheid; doet hem de heuchelyke Vryheid ten hoogste waerderen; leid hem op tot een rechtmatig bezef van de onderlinge plichten der Overheden en Onderdanen; noopt hem tot het behartigen van de ware Liefde voor 't Vaderland; spoort hem aen tot het betrachten van den Godsdienst; brengt hem overtuigelyk voor den geest, waerin het Geluk van den Staet gelegen zy, en hoe ieder Ingezeten, terwyl hy 'er zyn eigen Geluk door bewerkt, het zelve ter harte hebbe te nemen. De Heer Trembley trekt dit alles eindelyk te samen; waerschouwt zyne Landsgenooten te-

[p. 506]

gen de jammerlyke gevolgen van een ongegrond mistrouwen op de Regering, en vermaent hen ten ernstigste tot eendrachtigheid. - Men hoore zyne zamentrekkende voorstelling, die waerdig is aller gemoederen ingeprent te worden.

‘De Deugd, die eene vrucht van den Godsdienst is, de Deugd, die door de Waarheid verlicht wordt, is het beginsel van het Geluk der Maatschappyen; zy veroorzaakt de aangenaamheden van het Vaderland. Zy is het groote beginsel, dat de Vryheid aan het welzyn van de Staaten kan dienstbaar maaken, en dat alleen den Souverain en den Onderdaan kan doen medewerken tot Geluk van het Vaderland. Als men zich van dit beginsel verwydert, 't welk zoo gelukkigen invloed heeft op den geest en op het hart, dan is men ras verdwaald; dan wordt men overgegeven aan valsche bespiegelingen en aan gevaarlyke driften, die het ongeluk van het Vaderland uitmaaken. Daar van daan die vergrootende denkbeelden over de Burgerlyke Vryheid, over de Voorregten van den Souverain, en over deregten van den Onderdaan, welken zo veele kwaade instellingen hebben voortgebracht, welken zoo veele goede vaststellingen hebben doen verlooren gaan, en de bron geweest zyn van zoo veel ellenden in het menschelyk geslacht.

De groote grondregel van ieder Burger moet dan wezen, dat hy den Godsdienst, de Waarheid en de Deugd tot leidslieden neeme, in welke omstandigheden hy zich bevinden mogt: deeze zullen hem op den weg der waare eere en van wezentlyk Geluk geleiden: hy zal verzekerd wezen, dat hy ten minsten door zyn voorbeeld nuttig zy: en wat is 'er in de Maatschappy nuttiger, dan het Voorbeeld, en dat meer invloed heeft op het Geluk van de Ingezetenen en van den Staat?

De zachtzinnigheid, de bedaarheid, de wysheid, die gebooren worden uit de invloeden van den Godsdienst en de Deugd, kunnen alleen in een Staat die vereeniging, die vrede voortbrengen, die men door het woord Eendracht uitdrukt, die het schoonste denkbeeld opwekt, daar de ziel van een Burger meede vervuld kan zyn. De Burger met dit denkbeeld ingenomen, en met de schoene gevoelens, welke daaruit gebooren worden, heeft niet nodig, ten einde een Staatkundige te zyn, bekwaam om krachtdaadigen invloed op het Geluk

[p. 507]

van den Staat te hebben, dat hy eene diepe kennis verkryge van de kunst om te regeeren en van de wetten. De kalmte en de zachtzinnigheid van zyne ziele zullen altyd aan de Waarheid een vryen toegang verleenen: hy zal ongenaakbaar zyn voor de driften, die men 'er maar al te veel zoekt in te voeren, om 'er de Waarheid uit te dryven: zyn hart, door een regten geest bestuurd, zal zich niet overgeeven dan aan de toegenegenheid, de vereeniging, de bedaardheid, welke zoo betaamendlyk zyn voor den mensch, als hy de schoone geneigdheden volgt, waarmede zyn ziel begaafd is. Hy zal het vertrouwen en het mistrouwen behoorlyk weeten te plaatsen, en hy zal daardoor tot dien trap van wysheid komen, welke den Burger in staat kan stellen, om de pligten jegens het Vaderland, zelfs in de ongemakkelykste omstandigheden, wel te vervullen’.