Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

Ontwerpen van de Unie van Utrecht, enz. uitgegeeven door Mr. L.P. van de Spiegel, Burgemeester en Raad der Stad Goes. Te Goes by J. Huysman, 1778. Behalven het Voorwerk 87 bladz. in gr. octavo.

Nademaal dit Stukje grootlyks voorkomt als een Voorlooper van een gewigtig Werk, en inzonderheid dient ter aankondiginge van 't zelve, zo kunnen wy, onzes oordeels, niet beter doen, dan dat wy den Leezeren het hoofdzaaklyke van des Schryvers Voorberigt

[p. 445]

mededeelen. De Heer en Mr. v.d. Spiegel, bekend, van wegen zynen yver tot, en bekwaamheid in, het naspooren van 's Lands Geschiedenissen, merkt met den aanvang aan, dat ieder oplettende ligtlyk begrypt, dat het Verbond van Vereeniging der Nederlandsche Landschappen, onder den naam van de Utrechtsche Unie bekend, niet zonder veele voorafgaande raadpleegingen tot stand gebragt kan weezen; dat 'er verscheiden ruwe onderwerpen geweest moeten zyn, die men van tyd tot tyd beschaafd zal hebben, tot dat het Verbond zyn volle beslag verkreeg, in dien form, zo als 't nu is. Intusschen heeft 'er egter, zegt hy, geen van die ontwerpen, zo veel ik weet, ooit het licht gezien; en thans brengt zyn Ed, drie zodanige ontwerpen aan den dag, benevens het provisioneel Verbond van den zesden December 1578. - Het eerste ontwerp plaatst hy afzonderlyk, om dat het bezwaarlyk overeen te brengen was met de orde in de artykelen der geslootene Unie gehouden; maar met opzigt tot de twee andere ontwerpen, en 't provisioneel Verbond, maakt hy deeze schikking. Ieder Bladzyde is verdeeld in twee colommen, des de twee tegenover elkander staande bladzyden vier colommen hebben. In de agterste colom plaatst hy de weezenlyk geslooten Unie, en in ieder der drie voorstaande colommen, tekent hy alleenlyk aan, in welke zaaken of bewoordingen, de drie opgemelde stukken van elkanderen, of van de geslooten Unie, verschillen; zo dat men het onderscherd met een enkelen opslag van 't oog kunne nagaan.

‘De voornaamste rede van deeze uitgaave is, zegt de Autheur, om eene gepaste gelegenheid te hebben, ter bekendmaakinge aan het Algemeen, dat ik voorgenomen heb een Historie van de Unie van Utrecht te schryven, en om teffens open te leggen de hulpmiddelen, welke ik daartoe reeds in handen heb, op dat een yder, die belang stelt in het ophelderen der Vaderlandsche Geschiedenissen en der gronden van het egte en waare Staatsregt deezer Landen, myne onderneeming zoude kunnen begunstigen, en van uitgebreider nut maaken. - Myn oogmerk in dit Werk zal zyn, voornaamlyk het Staatkundig gedeelte van de Historie der Spaansche beroerten na te gaan: de middelen, waardoor de groote omwenteling van zaaken in ons Vaderland is te wege gebragt:

[p. 446]

de aanleiding tot het Verbond van Vereeniging, en deszelfs inzigt: de Raadpleegingen over het Verbond: de voorwaarden waarop de Leden zich daarby gevoegd hebben; de Regeeringsform van dien tyd: en de groote Mannen, die aan deeze gewigtige gebeurtenis het meeste deel gehad hebben. - Wilde ik van deeze zaaken niets anders te berde brengen, dan 't geen men by de Historieschryvers over 't Verbond van Utrecht aangetekend vindt, myn moeite zoude zeer vergeefsch zyn, dewyl dit, en veel meer dan dit, reeds gedaan is, door den kundigen heer Bondt, in zyne Historia Foederis Ultrajectini, welke de heer Paulus in het Nederduitsch overgezet, en geplaatst heeft voor zyne Verklaring van de Unie van Utrecht; doch ik bezit van my zelf verscheide ongedrukte stukken van belang, en ik heb gelegenheid gehad, 'er veel meer te ontdekken, onder de archiven van de Edele Mogende Heeren Staaten van Zeeland, wier gebruik tot dit oogmerk Hun Edel Mogende my, op een zeer onderscheidende wyze, hebben gelieven toe te staan, zelfs met de vryheid, om zoodanige stukken geheel of ten deele te laaten drukken, als ik tot opheldering der Historie zoude dienstig oordeelen. Het is dan ook aan deeze gunstige toestemming Hunner Edel Mogendheeden, dat men de uitgaave deezer Ontwerpen te danken hebbe’.

Voorts, zegt hy, is myn verzoek, ‘dat de liefhebbers der Nederlandsche Geschiedenissen, zoo binnen deeze Republyk, als in de Steden die voorheen Leden van de Unie waren, welke eenige ongedrukte Stukken betrekkelyk tot de Historie van de Unie bezitten, de goedheid gelieven te hebben, my dezeiven mede te deelen: zy zullen met erkentenis ontvangen worden, en nooit gewoon met eens anders veeren te pronken, zal ik gaarn een' yder de eere geeven, die het Algemeen hem voor zulk een aangenaamen dienst verschuldigd is’. - Wyders heeft zyn Ed., op dat niemand vergeefsche moeite zoude doen, met het laaten schryven of overzenden van Stukken, die hem reeds bekend zyn, by de uitgave deezer Ontwerpen, gevoegd, eene lyst der Stukken, die hy bezit, welke lyst, gelyk hy zegt, der moeite van het drukken wel waardig was, al had zyn arbeid, (onverhoopt,) geen voortgang, om dat men 'er uit zien kan, welke stukken betrekkelyk tot de

[p. 447]

Historie van de Unie 'er nog in de waereld zyn, waervan onze Schryvers geen gebruik hebben kunnen maaken.

'Er is niet aan te twyfelen, of dit oogmerk van den Heer en Mr. v.d. Spiegel verdient de goedkeuring van allen, die vermaak scheppen in eene gegronde kennis van 's Lands Geschiedenissen, en weeten, dat ons, ook wel byzonder met opzigt tot de Historie der Utrechtsche Unie, nog verscheiden weetenswaardige kundigheden ontbreeken. De hier medegedeelde Stukken benevens derzelver vergelyking met de geslooten Unie verdienen reeds op zigzelven de opmerking van deskundigen; en de daarbygevoegde Lyst van Stukken, welken zyn Ed. bezit, verleenen al een gunstig vooruitzigt. Ze zyn; zo als men uit de opgave kan afneemen, genoegzaam, om den Autheur in staat te stellen, om verscheiden tot nog onbekende of duistere byzonderheden aan den dag te brengen, of in een duidelyker licht te plaatzen. En gelukt het hem nog meerder Stukken van gewigt te erlangen, waartoe zyn vriendlyk aanzoek de Liefhebbers uitlokt, 't zou hem zekerlyk van dienst kunnen weezen, om zyn Werk tot nog meerder volkomenheid te brengen; 't welk den geenen, die daartoe gelegenheid hebben, zo wy hoopen, zal aanmoedigen, om hem tydig de behulpzaame hand te bieden.