Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

[p. 413]

Hedendaagsche Vaderlandsche Letter-oefeningen.

De characters der voornaamste Heilige Mannen, volgens de Schriftuur voorgedragen in eenige Leerredenen, door W. Enfield, L.L.D. Uit het Engelsch vertaald. Te Amsteldam by J. Doll en M. Schalekamp, 1778. Behalven het Voorberigt 275 bladz. in gr. octavo.

Abraham, Jacob, Jozeph, Mozes, Job, David, Daniel, Petrus, Paulus en Jezus Christus zyn de Heilige Mannen, welker characters in dit Werkje voorgedragen worden, om ons hunne loflyke bedryven onder 't oog te brengen, en ons ter navolginge van dezelven aen te spooren. Zodanig is het hoofdoogmerk van den Eerwaerden Enfield: hiertoe vestigt hy zyne aendacht niet op alle de byzonderheden in den levensloop dezer beroemde Persoonaedjen; maer op zulke bedryven, waer in ons bovenal de leerzaemste trekken van hun zedelyk character voorkomen. Dezen schetst hy ten levendigste af; dezen stelt hy in derzelver loflykheid luisterryk ten toon: en zulks gaet vergezeld van de ernstigste opwekking om ons gedrag naer dezelven in te richten. 's Mans hier voorgestelde beschouwingen zyn inderdaed op zodanig ene wyze uitgevoerd, dat ze regt geschikt zyn, om een heilzamen invloed te hebben op het hart der Lezeren, ter bevorderinge van ongeveinsde heiligmaking. En men mag 'er zich, op goeden grond, by recht oplettenden, te meerder vruchts van belooven, om dat ze als ene handleiding tot verdere overdenkingen van dien aert zyn: gemerkt ze leeren, op hoedanig ene wyze men de loflyke verrichtingen van Menschen van een uitstekend character, ten meesten nutte voor zichzelven en anderen, kan beschouwen. - Zonder veel omzoekens na een of ander treffend voorbeeld van de wyze der uitvoeringe, zullen wy 't oog slechts slaen op de eerste Leerreden, die de levensbyzonderheden van Abraham ten onderwerp heeft; en daer ons, by de opening van 't Boek, onder

[p. 414]

't oog komt, het gedrag van Abraham jegens Loth, in 't verschil, dat 'er tusschen hunne Veehoeders ontstaen was, zullen wy 'er ons aen houden, als een voldoenend stael in dit geval. - De Eerwaerde Enfield eerst gesproken hebbende van de godsdienstige beginzels, die Abraham geloovig deeden gehoorzamen aen Gods gebod, om zyn vaderland te verlaten, en naer een land te gaen, dat God hem wyzen zou; die hem bestendig bezielden, in zynen voorspoed, zo dat hy God nimmer vergate, maer zynen weldoener in alle omstandigheden verheerlykte, vervolgt daerop indezervoege.

‘De goedhartigheid van Abraham week ook geenszins voor zyne godvrucht. Dit getuige zyn gedrag omtrent Loth, den zoon van zynen broeder, wanneer 'er onder hen een verschil rees, aangaande de plaatse van hunne wooninge. Rykdom, welke de oorzaak is van de meeste krakkeelen in de waereld, gaf ook aanleiding tot deeze oneenigheid. Het land konde hen, volgens Gen. XIII. 6., niet draagen om by eikander te woonen: want hunne haave was groot, zo dat zy by elkander niet konden woonen. Het krakkeel begon onder de veehoeders van Abraham en die van Loth.

Hoogmoed en heerschzugt zyn vergiftige planten, welke, in alle landen, gezaaid, weelderig opgroeien. Zy, die geen eigendom bezitten, om over te kunnen twisten, of 'er zich op te verhovaardigen, ziet men dikwyls uit de rykdommen van hun, van wien zy afhangen, voor zichzelven eene ingebeelde grootheid afleiden. Hieruit ontstaan meenige verschillen onder zulk soort van menschen, wier voorzigtigheid, zo als men denken zou, hen zoude leeren, om den last en moeielykheden van armoede en dienstbaarheid, door wederzydsche vriendelykheid en eensgezindheid, te verligten. Het vuur van tweedragt, welk op deeze of dergelyke wyze onder Slaaven ontstoken wordt, verspreidt zich ook dra tot de meesters, en sleept dikwils de verderflykste gevolgen met zich, indien deezen niet omzigtig zyn, noch een voorneemen hebben, om zulks by de eerste ontvlamming uit te blusschen.

Hadt Abraham den geest van verbittering, welke 'er werklyk tusschen zyne dienstknechten en die van Loth was opgerezen, aangehitst, en had, hy geluisterd naar de klagten, welke hem ongetwyffeld deswege gedaan

[p. 415]

werden, zoude dit zeker eene wangunst en vyandschap tusschen hem en zynen neef, eene wangunst, welke hy nimmer hadt kunnen weeren, veroorzaakt hebben: dit zou hun beiden natuurlyk blootgesteld hebben aan de spotternye, aan de verwytingen, aan de veroveringen en plonderingen der Canaäniten en Perizziten, welke toen in dat land woonden: doch Abraham bezat te veel wysheids om dit niet vooruit te zien, en te veel edelmoedigheids, om niet vuuriglyk te verlangen naar de middelen tot voorkoming van deeze gevolgen. In plaatse van zig te beroepen op het regt van beslissinge, welk zyn ouderdom, en de betrekking, waarin hy was tot Lot, hem duidelyk verleende; - in plaatse van te wagten tot dat Loth, van wien hy zulks anders natuurlyk mogt denken, hem de eerste voor agen van bevrediging deed; - zegt hy, met eene overmaate van beleefdheid en gedienstigheid, welke zelfs ten hove zou geprezen zyn geworden; - met eene toegeeflykheid en goedhartigheid; welke den vriend van God waardig was, vers 8 en 9., tot Loth, 'Er zy, bid ik u, geene twist tusschen my en u, tusschen myne herders en uwe herders, want wy zyn broeders; is niet dat geheele land voor u open? scheid, bid ik u, van my; wilt gy ter linkerzyde, ik zal ter regterzyde gaan, of wilt gy ter regter, dan zal ik ter linkerzyde wyken. - Welk eene schoone eenvouwigheid van zeggen, welk eene beminnelyke zagtzinnigheid van geest en edelmoedigheid van denken.

Gelukkig ware het inderdaad voor het menschdom, indien alle de najaagers van tweedragt en hoogmoed, uit het voorbeeld van Abraham, toegeeflykheid en onderwerping leerden! Wierdt het menschdom algemeen geleid door dien beminnelyken geest, welke Abraham in dit geval vertoonde, hoe veele verwydering, hoe veele norsche opslagen van oogen, bittere redenen en boosaartige daaden in het gemeene leeven, - hoe veele woede van partyschap in burgerlyke of godsdienstige genootschappen, - hoe veele krakkeelen, welke 'er onder Vorsten plaats hebben, en hoe veele schrikkelyke onheilen, waarin het menschdom, door de verschillen, wordt ingewikkeld, - zouden 'er niet voorgekomen worden!

De geheele waereld is te klein voor deeze geweldige en onrustige geesten, welke vermaak scheppen in het

[p. 416]

twisten, en niets doen, zonder onregtvaardig jegens hunne vreêzaame evennaasten te zyn, en hunne vrede te verstooren. Doch een mensch, welke met eenen zagtmoedigen en vreêzaamen geest versierd is, zal altoos vaardig zyn, om 't zy ter regter of ter linkerzyde uit den weg te gaan, om het voordeel of de neiging van zynen broeder te gemoet te komen. Een edelmoedig hart acht alle menschen onderling voor broeders. Wy zyn allen deelgenooten aan dezelfde natuure, voortgebragt door denzelfden Almagtigen Vader, door dezelfde milddaadige hand gevoed, vereenigd in dezelfde algemeene maatschappye, en derzelfde geneugten en hoope deelachtig. Zouden dan kinders van het zelfde geslacht, wanneer zy onderling deel hebben aan de milde Zegeningen, welke de goedertieren Vader van allen voor hun bereid heeft, met elkander twisten om de hoogste zitplaats aan een gastmaal, of te onvreden zyn met hun aandeel op het onthaal, of wangunstig zyn omtrent dat gedeelte, het welk een ander te beurte valt? - Zo onredelyk en bespottelyk zyn nogthans zeer veelen der krakkeelzen, welke onder het menschdom plaats hebben. Laat ons dan, in plaatse van met eene stipte en beuzelachtige naauwkeurigheid aan te dringen op alles, 't geen wy denken dat ons toebehoort, in plaatse van ons te verbeelden, dat het een noodzaaklyk punt van eer is, wanneer wy in allen opzigte op ons regt staan; laat ons dan, zeg ik, in alle deeze gevallen, welke niet byzonderlyk ons geluk of dat van anderen regtstreeks bevorderen, altoos gereed zyn, om van ons wettig regt gaarne af te wyken; en om vredeswille de vooroordeelen en de eigenzinnigheden van anderen hier in toegeeven en involgen.’