Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

XXX Predikatien over gewigtige Stoffen, nagelaaten door den Eerw. P. Beets laatst Leeraar der Mennoniten te Hamburg en Altona. I. Deel. Met eene Voorreden door den Eerw. c. ris, Leeraar der Mennoniten te Hoorn. Te Hoorn by T. Tjallingius 1778. Behalven het Voorwerk 358 bladz. in gr. octavo.

Dt eerste Deel behelst een veertiental van Predikatien, staende de overige zestien, met de afgifte van het tweede Deel, eerlang te volgen. In de vier eerste Predikatien vestigt de Eerwaerde Beets zyne aendacht op de Bekeering van Cornelius, en 't daerby voorgevallene, naer luid van Hand. X. 1-16. Voorts gaen de overigen over de volgende onderwerpen. De komst van den Messias in 't vleesch, Jez.. VII. 14. Jezus Godlyke wondermagt over de Winden en Zee, Matth. VIII. 23-27. Het geloovig aanschouwen van Gods

[p. 382]

Zoon als den lydenden Middelaer, Zach. XII. 10. De Majesteit en kragt van Jezus redenen, by zyne gevangenneming, Joh. XVIII. 2-9. De val en het berouw van Petrus, Marc. XIV. 66-72. De zegepralende uitgang des Verlossers uit dit leven, Joh. XIX. 30. Christus Lyden en Dood eene Offerande, Heb. X. 14. De kracht en waardigheid van Christus Offerande, Heb. X. 14. Jezus ernstige poogingen om Zondaren zalig te maken, Luc. XIX. 10; en ten laetste Jezus teder medelyden met de zwakheden zyner Liefhebberen, Heb. IV. 15. - Zyn Eerwaerde behoorde, naer uitwyzen dezer Leerredenen, overeenkomstig met het geen ons in de Voorreden gemeld word, onder dat slag van Doopsgezinden, die zig vry naeuwkeurig aen hunne vroegere Belydenissen houden, en onder dezen bovenal tot dezulken, die zig van anderen onderscheiden, door hunnen by uitstek zo genoemden gemoedlyken en bevindelyken of gestaltlyken Prediktrant. Men ziet niet zelden, dat zy, die dezen Prediktrant verkiezen, of geene regelmatige Studie hebben, of dezelve schynen te verwaerloozen; van waer men dan ene reeks van verwarde voorstellingen verkrygt, die met zonderlinge leenspreuken en lage gelykenissen, ja ook wel met ene soort van straettael uitgedrukt worden. Dan men vind 'er echter, die daeromtrent verstandiger en regelmatiger te werk gaen; en onder deze latere soort mag de Eerwaerde Beets, onzes oordeels, wel geplaetst worden; des zyne Leerredenen, schoon ze meest kunnen voldoen, aen hun die zodanig ene leiding volgen, echter ook met genoegen gelezen kunnen worden, door dezulken, die genegen zyn, om deze denkwyze na te gaen. Alleenlyk zal het den oordeelkundigen gemeenlyk wat in 't oog loopen, dat het verklarende of stellige gedeelte dezer Predikatien doorgaens meer bewerkt is, dan de Toepassing. Doch dit heeft men, gelyk ons van goederhand berigt is, grootlyks daeraen toe te schryven, dat de Eerwaerde Beets veelal de hoofdzaken der Toepassinge slegts op het papier bragt, zyn geheugen aenbeval, en op den Leerstoel uitbreidde; iets dat meermaels gebruikelyk is, en, zo 't ons voorkomt, aen dezen Prediktrant boven anderen eigen schynt te wezen. - Met het ontvangen van 't tweede Deel zullen wy den Lezeren veelligt wel een of ander stael

[p. 383]

uit 's Mans Predikatien onder 't oog brengen; waervan wy voor tegenwoordig afzien, om dat we niet wel konnen nalaten, nog een kort woord te melden, nopens het geen ons in de Voorreden in 't oog loopt.

Zy, die den Eerwaerden Beets als Leeraer der Mennoniten gekend hebben, getuigen eenparig, zo men ons berigt, dat hy onder zyne gezindheid ene algemene achting verworven heeft, en ten opzichte van zyne Studie, en ten aenzien van zyn voorbeeldigen wandel. Men verzekert ons, dat men uit dien hoofde, met ene algemene goedkeuring, gehoord en gelezen heeft, de Leerredenen, welke des Overleedens Amptgenoot, G. Karsdorp, by dat Sterfgeval uitgesproken heeft, en die vervolgens te Altona gedrukt zyn; welken de Eerwaerde Ris ook in de Voorrede, door hem voor deze Predikatien geplaetst, als verstandig, onopgesinukt en lezenswaerdig aenpryst. Dan men schynt uit die Voorreden te moeten afnemen, dat zyn Eerwaerde, die, naer uitwyzen van het aldaer voorgestelde, de uitoefening ener waerachtige bekeering en der Godzaligheid grootlyks stelt in gemoedswerkzaemheden, en wel in zulken, die met zyne leiding instemmen, van gedachten was, dat hy het afbeeldzel van 's Mans character, door den Eerwaerden Karsdorp gegeven, meer zou doen afsteken, en in een heerlyker licht vertoonen, byaldien hy de aendoeningen en werkzaemheden, welken enige jaren by den Eerwaerden Beets zyn omgegaen, der Waereld mededeelde. Ene byzonderheid, waer toe de Eerwaerde Ris te beter in staet was, uit hoofde van ene wel twintig jaren lang gehouden briefwisseling met dezen zynen Neef Beets, over die soort van onderwerpen; waerby hem ook in handen gekomen zyn, de papieren, op welken de Eerwaerde Beets gewoon was aentekeningen van zichzelven te houden; waervan de Eerwaerde Ris in dezen gebruik maekt. - Zulk een gebruik te maken van iemands byzondere papieren na zynen dood komt ons enigermate vreemd voor. Velen, die met ware hoogachting voor den overleden bezield, en met hem eens zyn, dat eene bevindelyke kennis van de leer der waarheid^(*) noodzaeklyk is, ter uitoefening ener waerachtige bekeering, zullen, wanneer ze alles bedaerd nadenken, het met ons, zo we vertrouwen,

(*) 2 Predik. bl. 64.

[p. 384]

niet voorzichtig oordelen, indien ze 't maer niet als een misbruik van 't vertrouwen, 't welk de Eerwaerde Beets in zynen Oom gesteld heeft, aenzien, gemoedswerkzaemheden, die, zo als ze zich eerst voordeeden, en nooit met oogmerk om dezelven aen de waereld mede te deelen, geschreven zyn, openlyk gemeen te maken. - De Eerwaerde Ris, 't is waer, deed dit met geen kwaed oogmerk, hy gaf de gehouden aentekeningen van zynen Neef, omtrent enige Godvruchtige aendoeningen en werkzaemheden, die nu en dan by hem plaets hadden, in 't licht, om dat hy, gelyk ons in de Voorreden gemeld word, oordeelde, dat derzelver byvoeging, ‘by 't geen de Eerwaarde Karsdorp, van des Autheurs caracter, zo voorzigtig als waarachtig gezegd heeft, dat schoone afbeeldzel niet ontsieren zou’^(*). Maer 't goede oogmerk neemt de onvoorzichtigheid niet weg, in 't uitgeven van iemands byzondere papieren, buiten zyne toestemming. Dan, behalven dit, een goed gedeelte dezer aentekeningen behelst afdwalingen van den weg des rechts, van den Heere, gelyk de welmenende Beets zelf daerover dacht, die hy aen den Eerwaerden Ris mededeelde, en welke hy zyn best deed te overwinnen. Dit nagaende komt het ons voor, dat de zo voorzichtige als waarachtige, de verstandige en onopgesmukte schets, welke de Eerwaerde Karsdorp van 's Mans character gegeven heeft, de cieradien van den Eerwaerden Ris wel had kunnen missen. - Wat het denkbeeld van stichting betreft, wy weten, dat de Menschen, naer hunnen verschillenden smaek, zeer onderscheiden gesticht worden; maer niet zonder verwondering lezen wy in die Voorreden, dat de Eerwaerde Ris van denkbeeld is, dat deze aentekeningen niet alleen ‘niet minder zullen stichten dan de openbare Leerredenen zelven; maer misschien nog boven die allen’^(†). Indien deze smaek ingang vind, verwachten wy eerlang, in plaetse van uitgewerkte Leerredenen, reeksen van aentekeningen van gemoedswerkzaemheden, zo in geschriften als op den Predikstoel, als betere middelen van stichting; 't welk wy echter, zo 't 'er toe mogte komen, hoopen dat van geen duur zal zyn.

(*) Voorr. bl. 11.

(†) Voorr. bl. 10.