Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

Overtuigend Vooorstel van God en de Heilige Schrift, met aanmerkingen opgehelderd doer J.Ch. Hollman, openlyk gewoon Hoogleeraar op de Hooge Schole te Göttingen. Vertaald door L.G. Cordes, Leeraar by de Luthersche Gemeente te Zwoll. Te Amsteldam by A. Borchers, J. Groenewoud en de Wed. C. Beilingwout 1778. Behalven de Voorrede en den Bladwyzer 726 bladz. in gr. octavo.

Het geen dit Werk voornaemlyk onderscheid van de veelvuldige Schriften, die over deze gewigtige onderwerpen het licht zien, is, dat de Hoogleeraer Hollman zich byzonderlyk toegeleid heeft, op ene oordeelkundige keuze en schikking der bewyzen voor Gods Bestaen, de Geloofswaerdigheid en Godlykheid der Heilige Schriften. Een oogmerk dat ongetwyfeld zyne nuttigheid heeft, en 't welk door den Hoogleraer indiervoege uitgevoerd is, dat zyn Geschrift wezenlyk van dienst kunne zyn, ter gegronder overtuiginge, door de vereischte schifting der bewyzen, en derzelver regelmatige voordragt.

Onze Autheur begint ten dien einde met een onderzoek naer de wyze, op welke wy tot de erkentenis dier hoofdwaerheid kunnen komen, dat 'er een God is; en toont dat zulks alleen geschieden kan, door ene oplettende beschouwing der Waereld, die ons in derzelver geheele

[p. 374]

zamenstel, en byzondere deelen, tot haren Maker opleid. Dan, om dit bewys op onwrikbare gronden te vestigen, moet men overtuigend doen zien, eerst, dat die Waereld niet eeuwig is; en ten tweede, dat zy niet van zichzelve geworden, maer van een andere gemaekt is, en wel van een Wezen, dat zyne magt en wysheid in alles ten duidelykste doet doorstralen. - Aen de overtuigende voorstelling hier van hecht de Hoogleeraer verder, een betoog, dat 'er een Godsdienst zyn moet. Die beschouwing van het geschapene leert ons God kennen, als onzer aenbiddinge waerdig, en onze schepping toont onze verplichting om hem te kennen en te dienen, des de Godsdienst niet ontsta, uit ene menschlyke vinding, maer op onze schepping gegrond zy. - Zulks vaststaende, komt voorts de Godlyke Openbaring, ter onzer bestieringe in den Godsdienst, in overweging; waeromtrent onze Autheur van gedagten is, dat het uit de rede niet bewezen kan worden, dat 'er noodzaeklyk ene Godlyke Openbaring zyn moet; maer wel, dat het zeer waerschynlyk is, dat God zich nader aen het menschdom zal geopenbaerd hebben, dan hy hun door het licht der natuur alleen bekend kon worden. - Dit leid den Hoogleeraer ten laeste tot een onderzoek der Godlyke Openbaringen, die onder 't Menschdom daer voor gehouden worden, en ter naspooringe van de kenmerken, waeruit wy ons van de echtheid ener Godlyke Openbaringe kunnen verzekeren. Ene behoorlyke vergelyking van de Godlyke Openbaringen, waerop de Heidenen zich beroepen, met die welken de Jooden van ouds her, en vervolgens ook de Christenen beweren ontvangen te hebben, toont hier wel dra, dat de eersten veel minder te achten zyn, dan de laetstgenoemden ja dat de eersten den naem van Godlyke Openbaringen geenzins verdienen; en dat de laetstgenoemden in tegendeel aller opmerkinge waerdig zyn. Ze vorderen des ene nadere beschouwing, en de Hoogleeraer legt het 'er op toe, om te bewyzen, dat de Heilige Schrift, waerop Jooden en Christenen zich beroepen, ene ware Godlyke Openbaring is. Ten dien einde stelt hy zich voor, te betoogen: (1.) Dat de boeken des O. en N.T. geenzins op ene listige wyze verdichte en onderschooven schriften zyn, maer inderdaed opgesteld door die genen, aen welken zy toegeschreven worden; en dat ook, het

[p. 375]

geen dezelven behelzen, waerlyk gebeurde dingen zyn. En voorts (2.) dat ze geenszins blootlyk menschlyke Schriften, maer van God zelven ingegeven zyn, en bygevolg met het hoogste regt voor het woord van God gehouden moeten worden. En dit alles besluit de Hoogleeraer met enige beknopte aenmerkingen over de trapswyze vorming van den Canon der Heilige Schriften, deszelfs juistheid, volkomenheid en onvervalschtheid. - Zyn Geschrift behelst dus ene volledige behandeling van 't geen tot deze onderwerpen betreklyk is; en schoon 'er, 't geen niet vermyd kon worden, ene reeks van algemeene kundigheden en dikwerf ontvouwde waerheden in voorkome, verdient het echter, byzonder ter zake van 't opgemelde bepaelde oogmerk, met aendacht doorbladerd te worden.