Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

Beschouwingen door den Schryver van de Zedelyke Uitspanningen. Te Amsterdam by F. de Kruiff 1777. Behalven het Voorwerk 320 bladz. in gr. octavo.

Hebben deugdlievende Lezers vermaek gevonden in 't doorbladeren van des Schryvers Zedelyke Uitspanningen, die ons, onder leerzame Geschiedenissen, de betrachting der Deugd aenpryzen, en met recht onder de nutte Geschriften geteld mogen worden, ze zullen ook in deze zyne Beschouwingen overvloedige stoffe vinden, om hunnen geest op ene leerzame en opweklyke wyze te verlustigen. De Autheur deelt ons in dit Stuk een viertal van Beschouwingen mede, over onderwerpen, die niet kunnen missen van een diepen indruk op het hart te hebben, wanneer ze, zo als ze door hem voorgesteld zyn, ernstig nagedacht worden.

Hy leid ons, in de eerste plaets, in Gethsemané, doet

[p. 196]

ons het oog vestigen op Jezus in zyne doodly ke benaeuwdheid; in 't deemoedig en hartebrekend smeken, om 't afwenden van dien bitteren drinkbeker, hoewel met de volkomenste onderwerping aen 's Vaders wil, en in zyne bemoedigende versterking, die hem zynen aenstaenden dood blyhartig en onverschrokt te gemoete doet treden. Aen ene treffende voorstelling van dit alles hecht hy wyders gemoedlyke overdenkingen, die 't geloof versterken, de hoop verlevendigen, de aendoeningen van liefde en dankbaerheid opwekken, en den Christen toonen, onder hoe dierbare verplichtingen hy zich bevind, om Jezus te gehoorzamen, en hem na te volgen, dat de eerste eisch zynes geloofs en de vrucht zyner dankbaerheid is, en zal blyven. - Onze Schryver behandelt dit onderwerp me zeer veel nadruk, onder ene levendige involging zyner verbeeldingskracht, 't welk ook in zyne volgende Beschouwingen doorstraelt. In zulk ene schryfwyze bedrent zich ieder Schryver van zyn gewoonen denktrant, en stelt zyne aengenomen denkbeelden in 't sterkste licht, zonder dezelven te bewyzen; hy viert zyne verbeeldingskragt enigermate den teugel, en geeft dus der vindige wat meer dan gewoonlyk toe; men spreekt de onbedwongen tael van 't hart, die by uitstek geschikt is om te roeren. Op zodanig ene manier schryvende, kan 't met wel anders zyn, of de Lezers, die met meer bedaerdheid lezen, e denkbeelden met ene min sterker verbeeldingskragt nagaen, en hunne eigen denkwyze hebben, moeten 'er voorstellingen in vinden, die hun niet genoeg overdacht, of te sterk uitgedrukt schynen. Het onderscheid van Schryver en Lezer, schoon ze zelfs al na genoeg over 't geheel eenstemmig mogten denken, en even aendoerlyk zyn, moet hier noodwendig iets van die natuur te wege brengen. Dan, niettegenstaende zulks ook omtrent deze Beschouwingen plaets hebbe, zal men ze echter, in het doorgaende beloop, zo uitgevoerd vinden, dat de Schryver niet beschuldigd kunne worden, van zyn oordeel aen zyne verbeelding opgeofferd, of zyn verstandlyk vermogen door zyne aendoenlykheid verwaerloosd te hebben. Ze blyven des met dat alles treffende bespiegelingen, waer van een ieder een verstandig en opweklyk gebruik kan maken. - Zo is 't gesteld met deze, en even zo is 't gelegen met de volgende Beschouwing, die het Verraed door Jndasaen Jezus gepleegd ten onderwerpe heeft. Onze Autheur schildert het haet-

[p. 197]

lyke dier wandaed met de levendigste verwen; stelt ons de vergiftige bronwellen, waer uit dezelve haren oorsprong ontleent, duidelyk voor oogen; en doet ons het wanhoopig gevolg hier van in een treffend vooruitzicht zien. Dit weluitgevoerd Schilderstuk gaet vergezeld van leerzame aenmerkingen, om den bespiegelenden geest met een afschrik van het kwade te vervullen, en ten goede op te wekken. - Even dit doel beoogt en treft de Schryver ten krachtigste in zyne derde en vierde of laetste Beschouwing; waer van de eerstgenoemde onze aandacht op den dood vestigt, in deszelfs gevolgen, met betrekking tot dit, en het toekomend leven; terwyl de laetste ons onder 't oog brengt, den levensloop van een geloovig deugdzaem Christen, door ramp op ramp beproefd, en volstandig gebleven tot aen 't einde. Men leert hier den dood op ene nuttige wyze beschouwen; en geen Lezer, wiens hart niet t' enemael verkeerd is, zal 't oog vestigen op 't laetste aendoenlyk zedelyk verhael, zonder medelyden te gevoelen voor den ongelukkigen, en uit zyn loflyk gedrag te leeren, zich in tegenheden, geloovig en gelaten, aen de schikkingen der Voorzienigheid te onderwerpen; waer toe dit Stukje by uitnemendheid strekt, met aenduidinge der heilryke gevolgen van zulk enen wandel.