Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

[p. 92]

Daphnis in drie Boeken, nevens een vertaaling van de Nacht, beide uit het Hoogduitsch van den Heer Gessner. Te Utrecht by J. van Schoonhoven, en Comp. 1777. Behalven het Voorwerk 183 bladz. in octavo.

Heeft iemand ooit recht met smaak een Veldzang, der kuische Min ter eere, geleezen, dan zal hy, indien hem dit Stukje ter hand kome, op de eerste leezing, terstond, met het zelve ingenomen worden: en heeft hy immer zo vroegere als laatere Landdichters met oordeel nagegaan en onderling vergeleeken, hy zal niet wel kunnen weigeren te erkennen, dat Gessner, zo hy niet alle zyne Voorgangers in dit stuk overtreffe, ten minste onder de roemwaardigsten te tellen zy. Bestendig houdt hy de Natuur in 't oog; zyne denkbeelden zyn zuiver en recht gepast; zyn styl is eigenaartig geschikt naar de omstandigheden; zyne leenspreuken, gelykenissen, tusschengevoegde verhaalen en wat dies meer zy, alles riekt, om zo te spreeken, naar 't veldgroen, en beantwoordt volkomen aan de denk-leevens- en handelwyze van beschaafde Herderen en Herderinnen. Zyn hoofdonderwerp, de Min, verliest hy nimmer uit zyn oog; maar dit neemt niet weg, dat hy, op eene ongedwongen wyze, nu en dan deeze en geene voorvallen in zyn verhaal mengt, welken hem, buiten de lessen der reine Liefde, ook andere leerzaame lessen aan de hand geeven, die ter aanspooringe tot een braaf gedrag strekken. In alles vertoont zig hier, by uitstek, eene leevendige verbeeldingskragt, bestierd door een juist oordeel; en eene zo keurige waarneeming van alles wat een Veldzang eigen is, dat men beide deeze Dichtstukjes, met het hoogste regt, als uitsteekende voorbeelden van dit soort van Landgedichten of Herderszangen moge aanmerken: en de Nederduitsche Vertaaler is van 's gelyke, in de overzetting, zo uitneemend wel geslaagd, dat ze, ten deezen opzigte, niets van hunne weezenlyke waarde verlooren hebben. - Het laatste Stukje, dat ten opschrift heeft de Nacht, behelst eene treffende schildery van denzelven, door een Herder afgemaald, die tevens zyner Minnary gedagtig is, en ten laatste zyne vrolyke Vrienden ontmoet; met welken hy zig in zo volle vreugde bevindt, dat Phaebus in zynen gouden wagen om hoog vaarende, hen nog ziende, uitroepe: ‘Ach! zoo vrolyk was ik nooit, zoo lang ik Phaebus was! waarop hy wolken byeentrekt, en een geheelen treurigen dag door regent’. - Van dit Stukje, schoon in zyne soort wel uitgevoerd, zou men mogen zeggen, dat het, buiten de schildering van den Nagt, grootlyks in eene vrolyke speeling bestaat. Maar het eerste, Daphnis geheeten, in drie Boeken verdeeld, behelst, gelyk de Autheur het zelf noemt, een kleinen Roman; die ons de natuurlyke aandoeningen der Liefde, het vergenoegen van twee Gelieven, de vreugde der Ouderen, de blydschap der Feestgenooten, en 't geen verder daar toe

[p. 93]

betrekking heeft, met de leevendigste koleuren schildert, zonder de eerbaarheid of het deftige in 't minste te kwetzen, waarby het ons, als boven aangeduid is, ook andere leerzaame aanmerkingen, die van eene uitgebreider nuttigheid zyn, onder het oog brengt. - Wy zullen 'er een Tooneel uit overnemen, dat het eene en andere, min of meer te gelyk behelst. 't Is dat, waarin Daphnis zyne Philis tot zynen Vader brengt, na dat hy hem vooraf zyne verliefdheid te kennen geeft, terwyl zy, volgens afspraak, onder het voordak der hut blyft wagten.

‘Daphnis, (dus vangt dit gedeelte aan,) trad in de stulp, en bleef daar staan, zonder spreeken, bloozende en met neêrgeslaagen oogen. Lieve Vader! zeide hy eindlyk, en zweeg. Wat wilt ge, Daphnis? vroeg de Grysäart. Lieve Vader! ik.... ik bemin! daarop zweeg hy weder, en bloosde van schaamte. Bemint gy, sprak de Grysäart, bemint ge, en reikte hem de hand toe; en wie bemint gy toch? Toen trad hy naar zyn Vader, en leide zyn hand in des Ouden hand; Ach Vader! ik bemin een Meisje, het beste, het schoonste Meisje van 't gansche land. Gy zyt gelukkig Daphnis, zeide de Grysäart, als u de schoonheid maar niet bedriegt; als zy de Goden lief heeft, dan zyt ge gelukkig, de Goden zien uit den Olympus neder, en zegenen dezulken. Maar Daphnis! de liefde is bedrieglyk. Neen, zei Daphnis, ze heeft my niet bedroogen; straks loopt hy naar het voordak, en leidt Philis by der hand te stulpdeure in.

Daar stond de Onschuld, met bloozende wangen, het hoofd bedeesd op haaren boezem neêrgeboogen, naauw waagde zy zich een blikje van onder haaten bloemkrans, (waar mede Daphnis haar hoofd vercierd had,) op te slaan. Daphnis keek zyn' Vader sterk aan, en zag met vreugde, hoe oplettend, hoe vriendlyk de Grysäart zyne Philis beschouwde; daarop zag hy Philis aan, lachende om dat zy zo bedremmeld staan bleef; hy greep haare hand, en leidde ze tot den Grysäart, en kuschte hartlyk de hand zyns Vaders. Koom, Philis! koom, zeide hy, kusch ook de hand van den besten Vader, toen kuschte Philis ook zyns Vaders hand.

De Grysäart had haar steeds stilzwygend aangezien; in 't eind roept hy uit. Ach! welke trekken bespeurt myn oog in uw onschuldig wezen! Ach! myn kind! deze zyn Palemons trekken! ja, deze zyn de trekken van den braafsten aller vrienden, juist zulk een lachje stond 'er op zyn jeugdig gelaat geprent! hy stierf! en ach! met hem stierf de helft van myn geluk! Ach! kind! kind! spreek, zyt gy Palemons Dochter?

Ik ben, dus begon Philis, Palemons dochter. Ach! myn oog heeft nimmer mynen Vader moogen aanschouwen. Toen ik nog onder Moeders harte lag, stierf hy reeds; daaglyks ging myne Moeder hem beweenen onder de groene Cypressen, die de Herders om zyn graf geplant hadden; daaglyks ging zy daar weenen, en baarde my by myns Vaders graf.

[p. 94]

Toen rees de Grysäart op, en viel Philis vol ontroering aan den hals. Myn Dochter! staamelt hy, myn Dochter! en zeeg weder magtloos op zyn zitbank neêr, en sloeg zugtend de oogen naar den hemel, vattende het Meisje by de hand, en konde van aandoening en blydschap niets meer zeggen. Daphnis was geheel verrukt. Hy ylt heen, om, voor den Grysäart en voor zyne Philis, iets tot verfrissching te haalen. Hy brengt een korfken vol rozynen, amandelen, oranje-appelen en appelen; niets was in staat om zyne vreugde uittedrukken; hy huppelde en zong, terwyl hy de vruchten haalde. Daphnis! zeide hy by zichzelven, ach! hoe gelukkig zyt ge! geen mensch, neen, geen mensch is zoo gelukkig als ik! Zo riep hy, en kwam huppelende te rug, en zette het korfken op de tafel. Phillis moest zich naast den Grysärt zetten, en hy plaatste zich nevens haar; toen begon hy de amandelen uit de schaalen te breeken, en de schoonste appelen uit te zoeken; die, welken Philis hebben zou, moesten alle zoo rood zyn als haare wangen, toen zy bloozende ter hutte intrad.

‘Ach! hoe zalig, ving de Grysäart weder aan, hoe zalig vervloogen my de jaaren in Palemons vriendschap! Ach! de braafste aller vrienden! wat was hy deugdzaam! Hy was arm, doch hy deelde altoos mêe, en niemand offerde den Goden meer dan hy; hy had bykans geen Schaapen, dan die hy in de wedgezangen won; want niemand zong gelyk hy; van verre kwamen de zangers om met hem om den prys te zingen, en alle moesten voor hem zwichten. Hoe klein zyne kudde ook was, hy ofserde echter jaarlyks aan Pan twee jonge bokken, al moest hy die ook zelfs voor zyn brood gaan koopen. De braafheid blonk uit zyn gelaat, en zyne oogen glinsterden van vreugde en vergenoeginge; deezen weeken nimmer van hem, zelfs niet in zyne zwaarste tegenspoeden; wanneer hy anderen ongelukkig zag, dan schreide hy, dan gevoelde hy zyne armoê met smert, om dat ze hem beletteden hun bystand te bieden. Zoo braaf was Palemon, zoo beminnenswaardig. Hy stierf, ach! hy stierf in den zomer van zyn leven! Geheel de landstreek treurde; ieder had zynen braafsten Vriend verlooren! Nimmer had men zoo veele Herderen byeen gezien, dan op den dag, toen men zyne lykbus in den kleinen heuvel, die naast zyne stulp was, begroef; zy verzaamelden zich treurig rondom de lykbus, en ieder plantte zynen cypressentak in de aarde om zyn graf heên, en, door de zegen van Pan, zag men ze tot een geheel bosch opwassen. Ik heb nog eene drinkschaal van hem, die had hy ook met zingen gewonnen, en gaf ze my tot een vereering; ze is kranswyze besneeden met varenkruid en wegdistel, eene slang kronkelt zich rondom en ryst naar boven, daar ze met haaren bek in den overstaanden rand schynt te byten, en vormt aldus het handvatsel. Ach! dit is my een dierbaare gedachtenis van mynen besten Vriend; op het gewyde Feest alleen giet ik ze boorde vol!

Zoo sprak de Grysäart, en Daphnis en Philis hoorden hem treurig aan. Ondertusschen, viel de avond zachtkens en Philis

[p. 95]

moest vertrekken. De Grysäart kuschte hartlyk haare sneeuwwitte kaaken; zeg uw Moeder, zeide hy, zeg haar dat Amyntas nog leeft; zeg haar dat het zyn' zwakken ouderdom zal verjongen, als zy toestaat, dat Palemons Dochter zich met zynen Zoon verbinde, en hem haar' Vader noeme. Philis gaf daarop haaren Herder de hand, die haar ter hutte uitleidde. De oude Man trad ook uit de hut, en zyne oogen keeken hen vroolyk na, tot dat zy onder het afgelegen geboomte uit zyn gezicht verdweenen. Waarlyk! zeide hy, vol verrukking, de vreugd van eenen deugdzaamen Zoon is des Vaders zaligste vreugd, zyn geluk is 's Vaders geluk! Welk een belooning, welk eene zalige belooning voor zyne moeite, de deugd in het jonge opluikende gemoed te planten! Welk een blyde oogst! Welke zoete vruchten!

Dus sprak hy, en trad in de stulp te rug. Intusschen waren Philis en Daphnis alreeds in de schuit gestapt, zorgvuldig voer hy over den vloed, [aan welks overzyde Philis woonde,] hielp het Meisje uit de schuit en bond dezelve aan eenen wilgeboom vast. Zy zongen, algaande, een vroolyk lied, 't geen Echo nabaauwde, en tusschen beide door kuschjes verpoosd werd. Reeds kwamen ze aan het vlakke veld, daar ze van elkander scheiden moesten; zy spraken onderling af, om, den volgenden dag, in haare hut by haar Moeder te koomen. Straks hief de nachtegaal, op hun asscheid, een' schellen woudzang aan.’