Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

Zedelyke bedenkingen.

EEne gemaakte houding, eene uitwendige vertooning van byzondere heiligheid, moet altyd verdagt voorkomen, om dat het dikwyls bewyzen van veinzery zyn. Niet zelden tog leggen zulke luiden, als ze by hunne vertrouwden zyn, die gewaande heiligheid af; en worden dan natuurlyker, dan zy, die hunne openbare daden met minder vertooning verrigten.

Het is gevaarlyk van een Dwingeland, of van hem die een wraakgierig hart bezit, iets te zeggen. Zy hebben doorgaans hunne verspieders; en weten wel gelegenheden te vinden, om zich te wreken. Hoe snood hunne handelwys ook moge wezen, zy weten ze nochtans genoegzaam te vernissen met den schyn van regtvaardigheid, en dus worden door hen, veelal, wreedheden en onwettige straffen aan den onschuldigen uitgevoerd, die zy de vertooning van Regt weten te geven. - Uit dien hoofde zyn wraakzugtige menschen, als zy het bestier in handen hebben, gemeenlyk de gevaarlykste Dwingelanden. - Gelukkig het Land, wiens Regeerders door edeler dryfveren bewogen worden!

Wie iets belooft, moet zyne belofte op zynen tyd gesland doen, wil hy niet voor een kwaden betaler aangezien worden: en hy, die zyne schulden niet betaalt, word doorgaans voor een slegt mensch gehouden. Daar konnen nochtans omstandigheden zyn, dat iemand niet betaalt, en echter een eerlyk man blyft.

[p. 572]

Gelukkig het Land, waar de deur van het Regt even zo wel voor den Armen, als Ryken, open staat; waar de Ooren der Regters even zo min voor den Bedelaar, als voor den Edelman gesloten zyn: - waar het Regt niet te bekomen is voor hem, die 'er het meest voor bieden kan; maar alleen voor hem, die de Regtvaardigheid aan zyne zyde heeft. - Zy in tegendeel persen den Inwoneren op allerleie ongehoorde wyze het geld af, die het Regt aan den meestbiedenden verkoopen. - Ongelukkig Land, waar zulke Regters Vonnis wyzen!

Men vind Menschen, die opentlyk durven zeggen, wat zy denken; dat zyn luiden, die elkeen, zo als men het noemt, de waarheid durven zeggen. - Zy zyn op deze stoutmoedigheid doorgaans zeer trotsch en hoogmoedig. - Dan het zyn allerlastigste Lieden in de Zamenleeving: want zo gereed als zy zyn, om elk maar ongezouten alles in 't aangezigt te zeggen, wat zy maar durven denken; even zo gereed zyn zy, om elk een kwalyk te behandelen, die hun iets durft zeggen. Wie maakt hun bevoegd, om meêr regt te willen hebben, dan ze gereed zyn aan anderen toe te staan?

Hy, die de Waarheid niet verdragen kan, dezelve allerwege vervolgt en poogt te verdrukken, is een snoodaard. - Indien zulk een de magt bezit, is by een Tiran, een Schender der Wetten, een Vertreder der Deugd; een Wangedrogt in de Weereld. - Van hem, die de Waarheid vervolgt, die dezelve niet verdragen kan, heeft men niet anders, dan een allerslegtst onthaal te wagten, en de jammerlykste gevolgen te vrezen.

Men vind Menschen, die de kunst bezitten, om zonderling te behagen; dit schynt iets natuurlyks te zyn; dat den eenen mensch als aangeboren, en den anderen geweigerd is.

Als men iets verrigt, 't zy met daden, of met schryven, dat de algemene goedkeuring weg draagt, waarom zou men zich dan niet mogen vleien, dat het goed is, zonder juist daarom een al te grooten trap van Eigenliefde te vertoonen?

Wanneer iemand een Misdaad bedreven heeft, vooral als het een aanzienelyk perzoon is, kan hy niet verdragen dat ze hem onder het oog gebragt word; en als ze hem ontegenzeggelyk bewezen word, is hy razend. - Hoe! zal dan een mensch, die, in aanzien gesteld zynde, kwaad is, maar vry misdaden mogen bedryven?

Waar weet een Snoodaart geen middel toe, vooral als het 'er op aankomt, om zich te verbergen?

Vroeg of laat gevoelen zy, die een ongebonden, een losbandig leven leiden, daar van de jammerlyke, de allersmartelykste gevolgen.

Het gebeurt vaak, dat de raad van anderen, door ons opgevolgd, ons duur te staan komt. - Het gebeurt ook wel eens, dat een veronagtzaamde goede raad, hem, die denzelven verwaarloost,

[p. 573]

behouden zou hebben, indien hy 'er gehoor aan gegeven had. Billyk overwegen wy dierhalven altoos te voren eenen ontvangen raad, met ernst; op dat we geen heilzamen verwaarloozen, noch een verderfelyken opvolgen.

Wanneer de Menschen in drukkende omstandigheden, in jammerlyke wederwaardigheden zyn, dan roepen zy niet zelden, om den dood, dat die hun uit hunne elende moge verlossen. Maar komt hy eens op hunne bede, dan zeggen zy met den Hout-Drager van AEsopus; wy hebben u slegts geroepen, om onzen moejelyken en zwaren last te helpen dragen.

By velen heeft de Waarheid geen ingang, en by de meesten vind zy een slegt onthaal.

Wanneer wy door eene onverwagte blydschap, of een schielyk geluk overvallen worden, heeft men 'er veelal dezelve uitwerking van, als men heeft van eene schielyke droefheid, of van een onverwagt ongeluk; zy laten veeltyds geen enkel woord den vrijen doortogt. - Dan een diep stilzwygen, en de houding van het gelaat, doen dikwils meer dan de gepastste en sterkste uitdrukkingen.

Indien men niet voorzigtig handelt, kan men, al heeft men de waarheid en regtvaardigheid aan zyne zyde, wel eens een martelaar van de waarheid en regtvaardigheid worden.

De Regtvaardigen openen hunne ooren voor de klagten der elendigen; en derzelver toegang is nimmer voor 't aanhooren hunner zaak gesloten: maar de onregtvaardigen verdrukken de elendigen, wanneer het helpen van dezelven met hunne belangens niet instemt.

De Waarheid heeft altyd een beminnelyk voorkomen; maar als zy met toorn, of verwyt, vergezeld gaat, verliest zy alle hare bevalligheden. - Om deze reden moet men de waarheid altoos met eene overtuigende Zagtmoedigheid te voorschyn doen komen: dan vertoont zy zich in haren vollen luister, met alle hare bevallige Schoonheden; waardoor ze dan ook gemeenlyk zegenpraalt.

Het is gevaarlyk, wanneer 'er verscheiden tegenstrydige hartstogten in den mensch zamenwerken; men heeft voorbeelden, dat zy den dood ten gevolge hadden: maar men vind ook menschen, op welken zy geen vat hebben. Deze laatsten zyn, of groote Geesten, die alles in de oneindige Wysheid als reeds voorzien beschouwen; of het zyn gevoellooze onverschillige menschen, die nergens door getroffen worden, en nauwlyks iets meer dan bloote machinen zyn.

De Oneindige Wysheid werkt niets te vergeefsch; doet niets zonder gewigtige einden en oogmerken; schoon wy die van de minste werken Gods, van voren beschouwd, ontdekken kunnen; maar van agteren ingezien, ontdekken wy de allergeschiktste oogmerken. - Hoe kunnen wy dan zo dwaas wezen, dat wy vele dingen kwaad noemen, voor dat wy 'er het einde van gezien hebben.

c.v.d.g.