Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

Natuurlyke historie van de berg-merel en de blauwe merel.

Volgens den Heer de montbeillard. Medeschryver van den Heer de buffon.

DE Berg-Merel, in 't Latyn Turdus seu Merula seu Rubicula, seu Rubicilla major, saxatilis, sylvia pectore rubro; in 't Italiaansch Codirosso maggiore, Tordo Marino, in 't Hoogduitsch Stein roetele, Stein-reitling, in 't Engelsch Greater-red start; in 't Zweedsch Lappskata Olyksfogel, indien de Vogel, die deezen naam in Zweeden voert, dezelfde

[p. 540]

is als onze Berg-Merel: zy schynt van verschillenden aart: want de Heer linnaeus beeldt haar af als een stoutmoedigen, vraatzugtigen Vogel, die, wel verre van de Menschen te ontvlieden, de spyze van zyn tafel neemt.

De Naam van Berg- of Rots-Merel, aan deezen Vogel gegeeven, duid genoegzaam aan op welke plaatzen dezelve gezogt moet werden: hy bewoont Bergen en Rotzen: men vind ze op die van Bugey, en in de woestste streeken, zy zetten zich doorgaans op groote steenbrokken en geheel bloot neder; zeldzaam kan men ze tot den afstand van een snaphaanschoot naderen. Zo ras men te digt by komt, begeeven zy zich op een merklyken afstand; en kiezen een steen van die hoogte dat zy rondsom kunnen heen zien. Deeze Vogel schynt niet wild te zyn dan alleen uit wantrouwen, en om dat hy alle de gevaaren van de nabuurschap der Menschen kent: deeze nabuurschap heeft, ondertusschen, voor hem minder gevaaren dan voor veele andere Vogelen; hy waagt niets dan zyn vryheid: want, daar hy natuurlyk schoon zingt, en vatbaar is om nog beter zingen te leeren, wordt hy minder gezogt om geëeten te worden, schoon hy een lekker beetje uitlevere, dan om zyn zang, die zagt en vol verscheidenheids is, zeer naby aan dien van de Gras-Musch komende: daarenboven leert hy gemaklyk den wildzang der andere Vogelen nabootzen, en zelfs onze muzyk zingen: hy laat zich alle dagen een weinig voor het aanbreeken van den dageraad hooren, dien hy, door eenige heldere klanken, aankundigt: desgelyks, verheft hy de stem, by het ondergaan der Zonne. Wanneer men in 't midden van den nagt, met een kaars by zyne kouw komt, vangt hy terstond aan met zingen: als hy over dag niet zingt schynt hy onderstems zich te oefenen, en nieuwe deuntjes te leeren.

In gevolge van hunnen wantrouwenden aart, verbergen deeze Vogels hunne nesten met groote zorgvuldigheid, en plaatzen dezelve in de gaten van Rotzen, digt by het overhangend plat van de ontoeganglykste spelonken: het is niet dan met het uiterste gevaar en de grootste moeite mogelyk by hun broedzel te komen: zy verdeedigen 't zelve, met moed, tegen de neststoorders, en poogen hun de oogen uit te pikken.

Elk broedzel is van drie of vier eijeren: wanneer de jongen gekipt zyn, voeden ze dezelve met wormen en insecten, dat is, met dezelfde spyze die zy gebruiken. Ondertusschen kunnen ze gewend worden aan ander voedzel, en als men ze in een kooytje houdt, kan men ze hetzelfde beslag geeven als aan de Nagtegaalen: doch om ze op te voeden, moeten ze uit

[p. 541]

het nest genomen worden: want zo ras zy gebruik weeten te maaken van hunne vleugels en in de lugt te vliegen, laaten zy zich op geenerlei wyze vangen: en, schoon men ze kreeg, zou het verlooren arbeid weezen: dewyl zy het gemis der vryheid niet overleeven.

De Berg-Merels vindt men op eenige plaatzen in Duitschland op het Alpische Gebergte, op de Bergen van Tyrol, van Bugey, enz. Men bragt my een Wyfje van deeze soort, den twaalfden van May, op de eijeren zittende, gegreenen: het had haar nest gemaakt op een rots omstreeks Montbart, waar deeze Vogels zeer zeldzaam en geheel onbekend zyn, haare kleuren schitterden minder dan die van het Mannetje. Dit is een weinig kleinder dan de Gemeene Merel, en verschilt daar van geheel en al in de evenredigheid der deelen; de wieken zyn zeer lang en zodanig als voegen aan een Vogel, die zyn nest maakt aan 't platte der spelonken: zy hebben, uitgestrekt zynde, een vlugt van dertien of veertien duim; digt geslaagen komen ze bykans aan 't einde van den Staart, die geen drie duimen lengte heeft, de bek haalt bykans één duim.

Wat de Pluimadie aanbelangt, de Kop en de Hals zyn als bedekt met een aschkleurigen mantel, afgezet met kleine rosse vlekken; de Rug is digt by den Hals gebruineerd, en van een helderder kleur by den Staart. De tien zydpennen van denzelven zyn ros, en de twee tusschenpennen bruin. De Vleugelpennen en de Dekveeren zyn donkerverwig geboord met een helderder rand; eindelyk is de Borst en het geheel Onderlyf oranjekleurig, met kleine witte en bruine vlekjes. De Bek en Pooten zyn zwarter.

De blauwe merel, in 't Latyn Cyanus Caeruleus, in 't Italiaansch Merlo Biavo, in 't Hoogduitsch Blau-vogel, Blau-stein amsel. In deeze Merel vindt men dezelfde grondkleur als by de Berg-Merel, te weeten aschgrauw (maar zonder eenig inmengzel van oranje,) dezelfde gestalte, bykans dezelfde afmeetingen, smaak in dezelfde spyzen, denzelfden wildzang, dezelfde gewoonte van zich op den top der Bergen te onthouden, en haar nest op de steilste Rotzen te maaken: weshalven men deezen Vogel veelligt zou aanzien als behoorende tot dezelfde soort met de Berg-Merel; ook hebben veele Vogelbeschryvers de een voor de ander genomen. De kleuren der Pluimadie verschillen een weinig in de beschryvingen, en ze zyn waarschynlyk onderhevig aan eenige weezenlyke kleurveranderingen, afhangende van den ouderdom, de lugtstreek, de sexe, &c. Het Mannetje,

[p. 542]

door den Heer edwards afgebeeld, was overal niet van eene eenpaarige blauwe kleur: die van het bovenlyf was veel donkerder dan van het onderlyf: het hadt zwarte Staartpennen, bruine Vleugelpennen, en de groote Dekveeren van dezelfde kleur; doch met witte randen: de Oogen waren omringd van een geelen kring, de Bek was van binnen Oranjekleur, van buiten bykans zwart; deeze kleur hadden ook de Pooten.

Belonius, die deeze Vogels te Raguse in Dalmatie gezien heeft, zegt dat ze ook op de Eilanden van Negrepont, van Candie, van Zante, van Corfou enz. gevonden worden, dat men ze zeer zoekt, om derzelver zang; doch hy voegt 'er nevens, dat ze natuurlyk niet voorkomen in Frankryk of in Italie. Ondertusschen is de zeeärm, die Dalmatie van Italie scheidt geen onoverkomelyke hinderpaal, inzonderheid voor deeze Vogels, die, volgens belonius zelve, veel beter vliegen dan de Gewoone Merels, welke nogthans den weg kunnen afleggen, en door den Staat van Venetie in Italie komen. Daarenboven gaat het vast, dat men deeze Vogels in Italie aantreft. De Blauwe Merel, door brisson beschreeven, als mede die wy hebben laaten afbeelden, kwamen beiden uit dat land. De Heer edwards hadt, uit het algemeen gerugt vernomen, dat ze daar nestelden in ontoeganglyke Rotzen, of oude verlaate Toorens: nog meer, hy hadt 'er eenigen gezien, die omstreeks Gibralter gedood waren; waar uit hy, met genoegzaamen grond, besluit, dat ze door geheel het Zuiden van Europa verspreid zyn; doch dit is alleen te verstaan van de bergagtige streeken: want zeldzaam ontmoet men deeze Vogels in de vlakten; hun broedzel is doorgaans van vier of vyf eijeren, en hun vleesch, inzonderheid dat der jongen, wordt voor zeer goed gehouden.

De Heer lottinger heeft by my gesprooken van een Loodkleurige Merel, die, in de maanden September en October, over 't Gebergte in Lotharingen trekt, en als dan veel vetter en beter van smaak is dan onze Gewoone Merels; doch die noch naar het Mannetje noch naar het Wyfje van deeze laatstgemelde soort gelykt. Dewyl het berigt my van deezen Vogel gegeeven met geene beschryving gepaard ging, heb ik niet kunnen beslissen, of dezelve moet aangemerkt worden als eene verscheidenheid van de Blauwe Merel, naar welke hy in Pluimadie en aart scheen te zweemen.