Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

Schertzende proeve over het zintuig des gehoors.

(Uit het Engelsch.)

DE Menschlyke natuur, schoon overal dezelsde, is schynbaar dermaate onderscheiden door de verschillende gebruiken en gewoonten van onderscheide Gewesten, en dermaate vermengd met de vroege indrukzels, die wy van onze opvoeding ontvangen, dat ze dikwyls ondereen verward, en de een voor de ander genomen worden. Dit doet ons, met verwondering staaren op alle gewoonten, zeer van de onze verschillende, en laat ons nauwlyks toe te erkennen, dat de Volken met ons van dezelfde natuure zyn, als zy van ons in Zeden verschillen: ondertusschen kunnen alle menschlyke bedryven toegeschreeven worden aan de twee groote roerzels, 't bejag van Vermaak en het vermyden van Smert: en wy zullen, op een nader inzien, dikwyls bevinden, dat Gewoonten, die, in den eersten opslage, hemelsbreedte van de onze verschilden, met de daad eene zeer groote overeenkomst daar mede hebben.

Byzonder is deeze gedagte in my opgekomen door een berigt, 't welk een Heer, nu onlangs uit China gekomen, in een gezelschap, waar ik my bevond, gaf van zeker Vermaak door dit wellustige Volk zeer geagt en sterk gezogt.

Hy verhaalde dat het Kittelen der Ooren een der streelendste aandoeningen was in China bekend, en dat het Vermaak aan 't gehee-

[p. 516]

le gestel door dit Zintuig, door een bekwaam en afgerigt Kittelaar medegedeeld, kon opgevoerd worden tot eene hoogte van verrukking zo groot als iemand wenschte.

Het gezelschap, door dit nieuws verrukt, betuigde zyne verwondering, gelyk doorgaans, by zulke gelegenheden, eerst door een diep stilzwygen, en vervolgens door misselyke vraagen. Het berigt, uit een zo vergelegen Land als China komende, wekte de verwondering en nieuwsgierigheid veel sterker op dan of het uit eenig Europisch Gewest vermeld was, en dit vermenigvuldigde de vraagen. Onder anderen vroeg men dien Heer of de Ooren en de Vingers der Chineesen eenige gelykvormigheid hadden met de onze: hier op een bevestigend antwoord gegeeven hebbende, ging hy in deezer voege voert.

‘Ik bemerk dat ik uwe nieuwsgierigheid zo sterk heb gaande gemaakt, door het ophaalen van eene gewoonte hier by u zo onbekend, dat het u niet ongevallig zal weezen daar van een breedvoeriger verslag te ontvangen. - Dit vermaak, hoe vreemd het u moge dunken, wordt, in China bykans gelyk gesteld by eenig vermaak, 't welk de Zinnen kunnen opleveren. 'Er is geen Oor in 't geheele Ryk ongekitteld; de Kittelaars hebben, op hunne beurt, anderen die hun kittelen, indiervoege dat 'er een omloop van Kitteling is door dat gantsche wyduitgestrekte Ryk heenen. Of indien 'er, by toeval, eenige weinigen ongelukkig genoeg zyn van geen Kittelaars aan te treffen, of eenige Kittelaars niet genoeg bedreevenheids bezitten om steeds werk te vinden, troosten zy zich met Zelf-Kitteling. - Dit bedryf is een der voordeeligste en aanmerklykste in China; de bekwaamste uitvoerders worden of ruim en ryklyk met geld betaald of nog beter beloond, door den invloed welken zy krygen by de Gekittelden; in zo verre dat iemand zyn Fortuin gemaakt heeft, zo ras hy de Kittelaar wordt van een groot Mandaryn.’

Als deeze Heer ophieldt met spreeken, betuigde het gansche gezelfschap, met de gewoone uitboezemingen, zyne verwondering. Deeze noemde het vreemd, geene zot, een derde aartig, en ik bemerkte dat zy, die 't zelve ongelooflykst hielden, door hunne vraagen, blyk gaven van het liefst te willen gelooven. Ik bemerkte ook, dat zy, onder het hooren der vertelling, proeven deeden op hun eigen Ooren; doch zonder eenige zigtbaare uitwerking, die ik kon bespeuren.

Kort hier op scheidde het gezelschap, en ik ging na huis; t'huis gekomen, kon ik niet nalaaten my eenigermaate te verwonderen over de verwondering van al de rest des gezelschaps: dewyl ik niets buitengemeens kon ontdekken ik de kragt, dat 't Oor in China oefende, als ik den uitgestrekten invloed van dit aangelegen zintuig in Europa overwoog. Hier, zo wel als in China, is

[p. 517]

het de bron van Vermaak en Aanzien: de wyze van het te kittelen verschilt alleen. Hier geschiedt de Kitteling met de Stem, daar met de Hand; doch de uitwerkzels zyn volmaakt dezelfde: ook zyn de Ooren der Europeaanen niet geheel ongewoon door de Hand aangeroerd te worden.

Om de aangeduidde overeenkomst tusschen ons en de Chineesen, in deeze byzonderheid, nader te toonen, zal ik myne Leezers eenige voorbeelden van de aandoenlykheid en het vermogen der Ooren, in Groot Brittanje, onder 't oog brengen.

De Britsche Ooren zyn zo greetig gesteld op, en zo aandoenlyk voor, Kitteling, als de Chineesche, met mogelykheid, kunnen weezen: ook is het beroep eenes Kittelaars hier niet laager of min voordeelig. Men vindt 'er drie soorten van; den byzonderen Kittelaar, den openbaaren Kittelaar, en den Zelf-Kittelaar.

Vleiery is, van alle onderscheide wyzen, de zekerste om die trilling in de lugt te wege te brengen, welke de gehoorzenuwen de keurigste Kitteling aanbrengt, en, naar maate van het dunner of dikker maakzel deezer zintuigen, moet de vleiery meer of min sterk weezen. Deeze is het eigenlyk werk van den byzonderen Kittelaar, en zyne groote kunst bestaat in de Vleiery tot het Oor des Persoons te brengen dien hy kittelt: ik zou geen einde vinden, wilde ik voorbeelden ophaalen van den invloed en de voordeelen der Kunstenaaren, die in dit bedryf uitmunten.

De bezigheid van een openbaar Kittelaar bestaat hier in, dat hy zyne Stem op dien toon brenge, zyne stoffe zo schikke, en zyne bewyzen indiervoege aandringe, dat het eene aangenaame aandoening verwekke in de Ooren van eene verzamelde menigte Volks; dit is een der bezwaarlykste stukken in dit beroep, en weinigen worden 'er gevonden die daar in uitsteeken; doch voor de weinigen, die hier uitmunten, is het zeer voordeelig, en een zekere weg tot aanzien. Ik kan, om van andere openbaare Kittelaars niet te reppen, niet nalaaten hier byzonder te spreeken van eenige zeer beroemde openbaare Kittelaars, wien kittelend vermogen alleen aan 't Gehoor kan worden toegeschreeven. Ik meen de Italiaansche Zingers, die, ter oorzaake van de verrukking, welke zy door dit Zintuig te wege brengen, zo grooten toeloop krygen, dat zy anderen de menigte by de Ooren onttrekken.

De Zelf-Kittelaar is zo ongelukkig als veragtlyk: want geene der bekwaamheden, noodig om anderen te kittelen, bezittende, en by gevolge onwaardig zynde om door anderen gekitteld te worden, is hy genoodzaakt zichzelven te kittelen: zyn eigen Ooren alleen ontvangen de Kitteling van zyne eigene poogingen. Ik ken een uitsteekend Kittelaar van deeze soort, die zeer naverwant zynde aan een welafgerigt Openbaar Kittelaar, ook dit werk wilde aanvangen; doch in 't zelve zo herhaalde te leurstellingen ontmoet heeft, dat

[p. 518]

hy zich genooddwangd vindt tot Zelf-Kitteling, en op de buitenspoorigste wyze zich daar aan overgeeft.

Behalven de reeds bygebragte bewyzen van den invloed des Oors, in dit Land, bewyzen veele onzer gewoone uitdrukkingen en spreekwoorden, waar uit men altoos de geesmeiging eens Volks kan opmaaken, dat het Oor het voornaamste en heerschende deel van ons geheele gestel uitmaakt. By voorbeeld,

Het Oor van den Vorst te hebben, begrypt een ieder dat zo veel zegt als een goed deel van zyn gezag, indien niet het geheel, te bezitten: ten klaarsten aanduidende hoe dien invloed verkreegen wordt.

Het Oor van een eersten Staatsdienaar te hebben, is bykans even voordeelig. Ik verwonder my over zulks niet, dat men zo dikwyls na 't zelve dingt, en ernstig poogt om het te verkrygen. Dan ik moet elk, die zyn Fortuin op deeze wyze zoekt te maaken, waarschouwen, dat hy zich strikt bepaale tot het ééne Oor: het toe te leggen, om beide de Ooren van een Staatsdienaar te krygen, is, hoe regtmaatig het ook zyn moge, zeer bezwaarlyk en met gevaar omgeeven.

Iemand het Oor geeven betekent, zodanig een Persoon te gelooven, door hem overtuigd te weezen, zich door hem te laaten leiden: alles geschiedende door het welgelukken van zyne pooging op dat veelvermogend Zintuig.

Iemand het Oor leenen, is iets minder; doch geeft te kennen eene gereedheid en geneigdheid in den Leezer om overgehaald te worden door nog een weinig Kitteling: te dier oorzaake is het leenen van het Oor een zeker voorteken van wel te zullen slaagen voor een bedreeven Kittelaar. Een Persoon, by voorbeeld, die het Oor leent aan een Staatsdienaar, zal wel haast in zyne belangen treeden; en wanneer eene Schoone het Oor aan een Minnaar leent, toont zy, ten minsten, eene geneigdheid om meer gekitteld te worden.

Doof te weezen, het Doove Oor toe te keeren, iemands Ooren te stoppen, zyn gemeene en bekende uitdrukkingen, om eene volslaagene weigering van eenen Persoon of Voorslag te kennen te geeven. In welk geval ik dikmaals heb opgemerkt, dat de handdaadige bewerking zich by de zinnebeeldige uitdrukking voegde.

Geen sterkspreekender voorbeeld kan 'er bygebragt worden van de groote waarde, altoos op deeze deelen onzes Lichaams gesteld, dan de bestendige gewoonte om de kragtigste begeerte, die men kan hebben tot eenig ding, aan te duiden, men zou 'er zyn Oor voor geeven, een prys zo groot dat dezelve zelden of betaald of gevorderd wordt. Getuigen hier van de groote menigte, die nog Ooren heeft, schoon zy ze zints lang, door dusdanige betuigingen, verbeurd hebben.

De spreekwyze over 't Hoofd en de Ooren in schulden of bezig-

[p. 519]

heden steeken, zou een blykbaare overtlligheid in de uitdrukking weezen, daar het Hoofd hooger dan de Ooren is, wanneer men de Ooren niet van meer aanbelangs rekende dan al de rest des Hoofds: dit maakt dat in deeze Spreekwyze eene behoorelyke klimming van het mindere tot het meerdere gevonden wordt.

Het is noodloos hier, tot verdere bewyzen van het aanbelang en de waarde deezes Zintuigs, op te haalen, dat by de Ooren te trekken, een Oorvyg te geeven, of de Ooren af te snyden, de verregaandste beledigingen zyn, die een Man van eer kan aandoen of ontvangen: dit bewyst dat het Oor zo wel de Zetel van Eer is als van Vermaak.

De Ontleedkundigen hebben opgemerkt, dat 'er eene nauwe verwantschap is tusschen de Handpalm en het Oor: en dat deeze, door de kragt en snelheid der aantrekking, zich schielyk, als het Oor geraakt wordt, verheft, wanneer teffens het Oor voorbereid is om die ruwe soort van Kitteling te ontvangen, en de Hand om ze te geeven. Meermaalen heb ik dit, in Persoonen van de beide Sexen, waargenomen.

In deezer voege, door eene menigte van voorbeelden, beweezen hebbende, dat het Oor het weezenlykst deel is van ons geheel gestel, en ten Zetel strekke van Eer, Magt, Vermaak en Smerte, kan ik niet nalaaten myne Landgenooten, van welk een Rang, Staat, of Kunne zy ook mogen weezen, te raaden op hunne Ooren agt te geeven.

Bewaart uwe Ooren, o Vorsten! want uwe Magt is in uwe Ooren gelegen. Bewaart uwe Ooren, o Edelen! want uwe Eer huisvest in dezelve. Bewaart uwe Ooren, o Schoonen! indien gy uwe Deugd wilt bewaaren! Bewaart uwe Ooren, alle myne Medeonderdaanen: als gy uwe Vryheden en Eigendommen wilt beveiligen.